ANNELİK DENEYİMLERİ ÜZERİNE NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 4, 40 - 47, 20.06.2020

Süheyla Sarıtaş Aslıhan Bozkurt

Öz

Tarih boyunca toplumların yapılarında meydana gelen sosyo-ekonomik, kültürel ve siyasal değişim ve dönüşümler aynı zamanda temel kurumların da değişmesine neden olmuştur. Temel kurumlardan biri olarak aile kurumu ve bu kurumun unsurları da söz konusu değişim ve dönüşümlerden etkilenmiştir. Şüphesiz ki aile kurumunun en temel aktörlerinden biri olan kadın ve kadının toplumdaki rol ve sorumlulukları her dönem irdelenmeye değerdir. Çünkü özellikle değişimin oldukça hızlı yaşandığı modern dünyada bütün bireyler gibi kadının toplumunda kendi yerini konumlandırmaya çalışması ve kimliğini yaratma uğraşı içerisinde olduğu muhakkaktır.
Aile yapısında meydana gelen değişimlerden biri olarak gösterilen kadının, toplumdaki rol ve sorumluluklarında farklılaşmaya etki eden en önemli faktörlerden biri kadının kamusal hayat içerisinde aktif rol almasıdır. Geleneksel toplumlarda erkeğin ev dışında, kadının ise ev içinde konumlandırıldığı algı, günümüzde artık özellikle de modern toplumlarında terk edilmektedir. Öte yandan kadının çalışma hayatına girmesiyle birlikte, toplumsal yapı, bir taraftan kadını toplumsal iş bölümünün önemli bir parçası haline getirirken, bir taraftan da kadının geleneksel rol ve modellerini de devam ettirmeye zorlamıştır. Özellikle de annelik deneyimini yaşayan kadın, özel alanda çocuk bakımı ve ev işleriyle uğraşırken aynı zamanda çalışma hayatının da önemli aktörü haline gelmiştir.
Annelik olgusu, anne olmanın pratik gerçekliklerini ve toplumsal önemini kapsayan bir terim olarak tanımlamaktadır. Bu düşünce annelik kavramını biyolojik bir deneyimden ayrı olarak sosyo-kültürel bir olgu kapsamı içinde değerlendirir. Buna göre, annelik deneyimi sadece bireysel bir deneyim olmaktan ziyade toplumsal ve kültürel bir olgu ve sınıfsal bir yapı ekseninde deneyimlenir. Annelik ve annelik deneyimleri, kadının varoluşunu niteleyen bir kimlik olduğu kadar toplumsal statüyü belirleyen bir nitelik olarak da değerlendirilebilir. İnsanlık tarihinde değişen ve farklı anlamlar atfedilen annelik, genel olarak hemen bütün toplumlarda toplumsal bir rol ve sorumluluk olarak tanımlanır ve biçimlendirilir. Bu nedenle de insanlık tarihinin farklı dönemlerinde ve farklı kültürlerinde farklı annelik rolleri ortaya çıkmıştır.
Bu çalışmanın amacı günümüzde annelerin, anneliğe hangi anlamlar yüklediği, annelik süreçlerindeki güçlü ve zayıf yönlerin neler olduğu, iyi annelik algıları, anne-baba eğitimi, annelik deneyiminde yararlanılan kaynaklar, annelik modeli algıları, anne-çocuk ilişkisi, çocuk bakımı, çocuğun yetişmesinde ve bakımında yaşanılan zorluklar, ekonomik düzeydeki değişimlerin annelik sürecine etkisi, sosyal medya etkisi ve annelik gibi konuların toplumsal sınıflar ile etkileşimleriyle ortaya koymaktır. Çalışma, bu konuları araştırmak için kadınların annelik deneyimlerine odaklanmaktadır.
Araştırma, Balıkesir’de yaşayan 40 anne ile mülakat yapılarak gerçekleştirilmiş olup, Fenomenolojik Analiz (IPA) kullanılan bir nitel durum çalışmasıdır. Araştırma sonucunda ortaya çıkan bulgulara göre annelerin deneyimlerinde sınıfsal farklılıklara bağlı olarak, değişiklikler gözlemlenmesine rağmen sınıfsal farklılıkların etki etmediği deneyimler de mevcuttur.
Çalışma, annelik deneyimlerinin sınıfsal bir farklılığa göre değişmediğini ve her annenin bilinçli ve farkındalığı yüksek bir annelik sürecine girdiğini ortaya çıkarmıştır. Günümüzde annelik deneyimlerinin sadece bir üst kuşaktan ya da sosyal çevreden edinilen bilgilerle değil, sanal ortamlardan, alanında uzmanlaşmış kişilerce aktarılan bilgi ve deneyimler ile de şekillendiği ve daha bilimsel bilgiye rağbet edildiği görülmüştür. Bu durum yaşanılan kültürel değişim ve dönüşüm ile ilişkili olduğu sonucunu ortaya çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Annelik, Toplumsal Sınıf, Annelik Deneyimleri, Fenomenolojik Analiz, Sınıf

A Qualitative Research On Motherhood Experiences

Öz

Throughout the history, socio-economic, cultural and political changes and transformations occurred in the structures of societies have also affected the basic institutions as well. As one of the basic institutions, the family and its elements have also been affected as mentioned above too. Undoubtedly, as one of the most basic actors of the family, woman and her roles and responsibilities are worth to examining all period. Because the changes which are experienced very fast in modern world, it is certain that woman tries to position her own place and creates her identity, just like all the individuals in society.
The factors for the changes in the structures of the family have been shown in the roles and responsibilities of the woman and her active role in the public sphere. The perception in traditional societies is where man positioned outside the house and woman in the house is now abandoned, specifically in modern societies. On the other hand, as woman entered the work life, the social structure made her part of social division of labor and also forced her to continue her traditional roles and models. Especially, the woman who has experience of motherhood has also become an important actor in working life while she is dealing with child care and house work.
The phenomenon of motherhood is defined as a term that means the practical realties and social importance of being a mother. This idea evaluates that motherhood is a socio-cultural phenomenon apart from a biological experience. In other words, the experience of motherhood is a social and cultural aspects rather than an individual. Motherhood and maternity experiences are not only individual experiences but also be evaluated as an identity of woman and existence of woman by means of social status. The perception of motherhood which has changed in human history is generally defined and shaped as a social role and responsibilities al almost all societies. For his reason, the different motherhood roles emerged in different cultures and periods.
This study is about how mothers interpret motherhood, what are the strengths and weaknesses during motherhood cycle, generally accepted motherhood best practices, parental education, resources to which mothers refer during motherhood experiences, generally accepted motherhood model, relationship between mother and child, child care, challenges faced in terms of child care and parenting, how changes in financial income affect motherhood in general, the effects of social media and motherhood models depending on socio-economic status.
Main focus throughout the research is on motherhood experiences. The research is a qualitative case study for which Interpretative Phenomenological Analysis (IPA) is adopted utilizing interviews performed with 40 mothers that live in Balikesir. This research reveals the fact that motherhood models change depending on the socioeconomic status; there are some instances in which socioeconomic status does not matter though.
The study revealed that motherhood experiences do not change according to class difference and every mother has high consciousness and awareness to this experiences. Today motherhood experiences are obtained not only from a previous generation or social environment but also virtual environment, knowledge transmitted from masters, scientific information. This situation has revealed that motherhood experience is related to the cultural change and transformation.

Anahtar Kelimeler

Motherhood, Socioeconomic Status, Motherhood Experiences, Interpretative Phenomenological Analysis, Class

Kaynakça

• Arslan, Z. (2014). Geçmişten Bugüne Eleştirel Bir Orta Sınıf Değerlendirmesi, Toplum ve Demokrasi Dergisi, 6 (13-14): 62-80.
• Aslan, D. A. (2004). Temel Sorunları ve Açılımları ile Sınıf Teorisi, Sınıf Bilinci ve Orta Sınıflar, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (2), 126-143.
• Badinter, E. (1992). Annelik Sevgisi: 17. Yüzyıldan Günümüze Bir Duygunun Tarihi, (Çev. Kamuran Çelik). İstanbul: Afa Yayınları.
• Badinter, E. (2011). Kadınlık mı Annelik mi? İletişim Yayınları.
• Bora, A. (2001). Türk Modernleşme Sürecinde Annelik Kimliğinin Dönüşümü, Yerli Bir Feminizme Doğru. (Yay. Hzl. Aynur İlyasoğlu ve Necla Akgökçe). İstanbul: Sel Yayıncılık: 77-107.
• Chodorow, N. (1971). Being and Doing: A Cross-Cultural Examination of the Socialization of Males and Females. Women in Sexist Society:173-197.
• Fırıncıoğulları, S. (2017). Marks’ın Sınıf Kuramındaki Eksikliklere Erich Fromm’un Eleştirisi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, Kırgız-Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, 60:477-493.
• Gürçayır, T.S. (2014). Dönüşen Anneliğe Yönelik Netnografik Bir Analiz: Blogger Anneler, Milli Folklor, (26) 103: 32:47.
• Marshall, S. E. (1997). Splintered Sisterhood: Gender and Class in the Campaign Against Woman Suffrage. University of Wisconsin Press.
• Marx, K. (1974). Theories of Surplus Value. Moscow: Progress Publishers.
• Poulantzas, N. A. (1975). Political Power and Social Classes. London: Verso. 32-194.
• Smith, J. A., Flowers, P. & Larkin, M. (2009). Interpretative Phenomenological Analysis: Theory Method and Research. London: SageBora.
• Türkdoğan, Ö. (2013). Ana Akım Medyada Annelik Miti. Kadın Araştırmaları Dergisi, 13(2): 35-59.
• Ülkücan, G. Ö. (2003). Toplumsal Tabakalaşma ve Eleştirel Kültür Çalışmalarının Kesişim Noktaları, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(1), 129-144.
• Weber, M. (1995). Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı. (Çev. Özer Ozankaya). İstanbul: İmge Kitabevi.
• Elektronik Kaynaklar: TUİK, (2018). Gelir Dağılımı İstatistikleri, Link: http://tuik.gov.tr/Start.do, (Son Erişim Tarihi: 15.03.2019).