Üniversite Öğrencilerinde Yeme Davranışının Bilinçli Farkındalık ve Anksiyete ile İlişkisi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 3, 227 - 247, 20.09.2024

Sezen Tunca Mutlu , Salih Saygın Eker

Öz

Bu çalışmanın amacı; üniversite öğrencilerinin yeme davranışının, bilinçli farkındalığa yatkınlık ve anksiyete düzeyi ile aralarındaki ilişkiyi incelemektir. Bunun yanı sıra, katılımcıların yeme davranışları, bilinçli farkındalığa yatkınlıkları ve anksiyete düzeylerinin, sosyodemografik değişkenlere bağlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığını saptamaktır. Araştırma örneklemi, psikoloji lisansı 2. ve 3. sınıfta okuyan toplam 87 katılımcıdan oluşmaktadır. Araştırmada katılımcıların demografik bilgilerini edinebilmek amacıyla ‘Demografik Bilgi Formu’, yeme davranışlarının belirlenmesi için ‘Yeme Alışkanlıkları Anketi (DEBQ)’, bilinçli farkındalık düzeylerinin saptanması için ‘Bilinçli Farkındalık Ölçeği (BİFÖ)’, anksiyete düzeylerinin belirlenebilmesi için ise ‘Beck Anksiyete Envanteri (BAE)’ uygulanmıştır.
Araştırmada elde edilen sonuçlara göre, Yeme Alışkanlıkları Anketi’nin duygusal ve dışsal yeme alt boyutu ile Bilinçli Farkındalık Ölçeği arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. Ayrıca Yeme Alışkanlıkları Anketi ile Beck Anksiyete Envanteri arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişki bulunurken Bilinçli Farkındalık Ölçeği ile Beck Anksiyete Envanteri arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

bilinçli farkındalık, duygusal yeme, anksiyete

The Relationship Between Eating Behavior and Conscious Awareness and Anxiety in University Students

Öz

This study aims to examine the relationship between eating behavior, mindful awareness, and anxiety among university students in detail. Conducted with second and third-year psychology undergraduate students, this research seeks to understand the variability in these areas and determine their correlations. A total of 86 psychology undergraduate students participated in the study, and data were collected through online surveys. The participants' sociodemographic characteristics were evaluated in terms of their effects on eating behaviors, levels of mindfulness, and anxiety.
The majority of the participants were female (91.9%) and unmarried (98.9%). Factors such as gender, COVID-19 exposure status, smoking/alcohol use, and body image perception were examined for their relationships with eating behaviors, levels of mindfulness, and anxiety. The results indicated no statistically significant relationship between gender and COVID-19 status with eating behaviors, mindfulness levels, and anxiety. However, it was found that individuals who use smoking/alcohol exhibit significantly higher levels of anxiety. Additionally, the study revealed that body image perception has a significant impact on eating habits.
Measurement tools used in the study included the Eating Habits Questionnaire (DEBQ) developed by Van Strein et al. (1986), the Mindful Awareness Scale (BIFÖ) developed by Brown and Ryan (2003), and the Beck Anxiety Inventory (BAI) developed by Beck et al. (1988). These scales demonstrated high internal consistency reliability and validity.
According to the research findings, while gender and COVID-19 status did not have a statistically significant effect on eating behaviors, levels of mindfulness, and anxiety, smoking/alcohol use was found to have a detrimental effect on anxiety levels. Moreover, participants' body image perception was found to be influential on eating habits. The study also revealed a positive and weak relationship between restrictive eating behavior and emotional eating behavior, as well as a negative and weak relationship between emotional eating behavior and mindful awareness. Furthermore, a negative and moderately significant relationship was identified between anxiety levels and mindful awareness. These findings contribute to understanding the complex relationships between eating behaviors, levels of mindfulness, and anxiety.
This study emphasizes the importance of the relationship between eating behaviors and mental health among university students. In this context, increasing psychological support services at universities and raising awareness among students about nutrition and stress management are crucial. Additionally, further research in this area with larger sample sizes is warranted.

Anahtar Kelimeler

eating behavior, anxiety, emational eating, mindfulness

Kaynakça

• Akay, G. ve Demir, L.S. (2020) Toplum beslenmesinde sürdürülebilirlik ve çevre. Selçuk Medical Journal, 36 (3), 282-287.
• Alispahic, S., & Hasanbegovic-Anic, E. (2017). Mindfulness: Age and gender differences on a Bosnian sample. Psychological Thought, 10 (1), 155–166.
• Arslan, I. (2018). Bilinçli farkindalik, depresyon düzeyleri ve algilanan stres arasindaki ilişki. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2), 73-86.
• Atalay, Z. (2021). Mindfulness-bilinçli farkındalık. İnkılap Kitabevi.
• Baer, R.A., Fischer, S., & Huss, D. B. (2005). Mindfulness and acceptance in the treatment of disordered eating. Journal of rational-emotive and cognitive-behavior therapy, 23 (4), 281-300.
• Bannister, D. (1985). The free-floating concept of anxiety. In E. Karas (Eds.), Current issues in clinical psychology (pp. 227-235). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4615-6772-1_14
• Barışkan, H. ve Karakoç Kumsar, A. (2020). Sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinde abdominal obezite sıklığı ve yeme farkındalık düzeyleri. Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 17 (2), 162-169.
• Batman, D. ve Yılmaz, S. (2023). Yetişkin Bireylerde Yeme Davranışı ile Anksiyete, Uyku Kalitesi ve Akdeniz Diyetine Bağlılık Arasındaki İlişki. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (20), 610-624. Baysal, A. (2017). Beslenme (17. Baskı). Hatiboğlu Yayınevi.
• Beck, A. T., Epstein, N., Brown, G., & Steer, R. A. (1988). An inventory for measuring clinical anxiety: Psychometric properties. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 56 (6), 893-897.
• Beshara, M., Hutchinson, A. D., & Wilson, C. (2013). Does mindfulness matter? Everyday mindfulness, mind- ful eating and self-reported serving size of energy dense foods among a sample of South Australian adults. Appetite, 67, 25-29.
• Bozan, N. (2009). Hollanda Yeme Davranışı Anketinin Türk üniversite öğrencilerinde geçerlik ve güvenirliğinin sınanması [Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No:248040).
• Bushi, B. (2016). Üniversite öğrencilerinde yeme tutumu, anksiyete ve öznel iyi oluş düzeylerinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No:433525).
• Chen, P., Mao, L., Nassis, G. P., Harmer, P., Ainsworth, B. E., & Li, F. (2020). Wuhan Coronavirus (2019-nCoV): The Need To Maintain Regular Physical Activity While Taking Precautions. Journal of Sport and Health Science, 9 (2), 103-104.
• Desrosiers, A., Vine, V., Klemanski, D. H., & Nolen-Hoeksema, S. (2013). Mindfulness and emotion regulation in depression and anxiety: common and distinct mechanisms of action. Depression and Anxiety, 30 (7), 654-661.
• Ersoy, A. F. ve Arpaci, F. (2003). Üniversite öğrencilerinin konut koşullarının ve konutta yaşamayı tercih etme nedenlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 158, 181-191.
• George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10a ed.). Pearson. Güler, K. ve Usluca, M. (2021). Yetişkin bireylerde bilinçli farkındalık ile yaşam doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 372-383.
• Hoge, E. A., Hölzel, B. K., Marques, L., Metcalf, C. A., Brach, N., Lazar, S. W., & Simon, N. M. (2013). Mindfulness and self-compassion in generalized anxiety disorder: Examining predictors of disability. Evidence-based Complementary and Alternative Medicine, 1-7.
• Huang, Y., & Zhao, N. (2020). Generalized anxiety Disorder, Depressive Symptoms And Sleep Quality During COVID-19 Outbreak in China: a web-based cross-sectional survey. Psychiatry Research, 288, 112954.
• Islam N., Sharp S. J., & Chowell G. (2020). Physical distancing interventions and incidence of coronavirus disease 2019: natural experiment in 149 countries. BMJ, 370.
• İnalkaç, S. ve Arslantaş, H. (2018) Duygusal yeme. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 27 (1), 70-80.
• Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: past, present, and future. Clinical psychol- ogy: Science and practice, 10 (2), 144-56.
• Kalaycı, Ş. (2006). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Asil Yayın Dağıtım.
• Karahan, T. F., Sardoğan, M. E., Özkamali, E. ve Dicle, A.N. (2005). Üniversite 1. sınıf öğrencilerinin üniversiteye uyum düzeylerinin sosyo-kültürel etkinlikler açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (30), 63-71.
• Köse, G., Tayfur, M., Birincioğlu, İ. ve Dönmez, A. (2016). Yeme farkındalığı ölçeği’ni Türkçeye uyarlama çalışması. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 3, 125-34.
• Nam, A. ve Akbay, S. E. (2020). Üniversite öğrencilerinde yaşam doyumu: Beş faktör kişilik özellikleri, bilinçli farkındalık ve yılmazlığın rolü. OPUS International Journal of Society Researches, 16 (31), 4210-4237.
• Olthuis, J. V., Watt, M. C., & Stewart, S.H. (2014). Anxiety Sensitivity Index (ASI-3) subscales predict unique variance in anxiety and depressive symptoms. Anxiety Disorders, 28 (2), 115-124.
• Özdel, L., Bostancı, M., Özdel, O. ve Oğuzhanoğlu, N.K. (2002). Üniversite öğrencilerinde depresif belirtiler ve sosyodemografik özelliklerle ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 3 (3), 155-161.
• Özgür, G., Babacan-Gümüş, A. ve Durdu, B. (2010). Evde ve yurtta kalan üniversite öğrencilerinde yaşam doyumu. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 1 (1), 25-32.
• Özkan, N. ve Bilici, S. (2018). Yeme Davranışında Yeni Yaklaşımlar: Sezgisel Yeme ve Yeme Farkındalığı. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3 (2), 16-24.
• Özütürker, S. ve Özer, K.B. (2016). Erzincan Üniversitesi Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıkları ve Antropometrik Özelliklerinin Değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (2), 63-73.
• Özyeşil, Z., Arslan, C., Kesici, Ş. ve Deniz, M. E. (2011). Bilinçli Farkındalık Ölçeği’ni Türkçeye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 36 (160), 224-235.
• Parmaksız, İ. (2020). Yaşam doyumuyla bilinçli farkındalık arasındaki ilişki: yetişkinler üzerine bir araştırma. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33 (1), 157-176.
• Pekcan, A. G., Şanlıer, N., Baş, M., Başoğlu, S. ve Acar-Tek, N. (2022). Türkiye Beslenme Rehberi 2022 (TÜBER). Kayhan Ajans.
• Rachman, S. (2004). Anxiety (2th ed.). Taylor & Francis.
• Tapper, K. (2022) Mindful eating: what we know so far. Nutrition Bulletin, 47, 168–185.
• Taylor, S., Koch, W. J., Woody, S., & McLean, P. (1996). Anxiety sensitivity and depression: how are they related? Abnormal Psychology, 105 (3), 474-479.
• Ulusoy, M., Şahin, N. ve Erkmen, H. (1998). Turkish version of the Beck Anxiety Inventory: Psychometric properties. Journal of Cognitive Psychotherapy, 12, 163-172.
• Vardar, E. ve Erzengin, M. (2011). Ergenlerde Yeme Bozukluklarının Yaygınlığı ve Psikiyatrik Eş Tanıları İki Aşamalı Toplum Merkezli Bir Çalışma Ergenlerde yeme bozuklukları (YB) ve komorbid psikiyatrik bozuklukların yaygınlığı: İki aşamalı toplum temelli bir çalışma. Türk Psikiyatri Dergisi, 22 (4), 205–212.
• Vøllestad, J., Sivertsen, B., & Nielsen, G. H. (2011). Mindfulness-based stress reduction for patients with anxiety disorders: evaluation in a randomized controlled trial. Behaviour Research and Therapy, 49 (4), 281-8.
• Wang, W., & Chopel, T. (2017). Mındfulness and gender: A pılot quantıtatıve study. Issues in Information Systems, 18 (4), 105-115.
• Xiao, H., Zhang, Y., Kong, D., Li, S., & Yang, N. (2020). Social Capital and Sleep Quality in İndividuals Who Self-İsolated For 14 Days During The Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Outbreak in January 2020 in China. Medical Science Monitor: International Medical Journal of Experimental and Clinical Research, 26, e923921-1–e923921-8.
• Yu, J., Song, P., Zhang, Y., & Wei, Z. (2020). Effects of mindfulness-based intervention on the treatment of problematic eating behaviors: a systematic review. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 26 (8), 666–679.
• Yüksel, A., Dabanlı, Z. ve Yılmaz, E.B. (2020). Gebelerde bilinçli farkındalık ile depresyon, anksiyete ve stres düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. JAREN, 6 (2), 195-202.
• Zheng, W. (2020). Mental Health And A Novel Coronavirus (2019-nCoV) in China. Journal of Affective Disorders, 269, 201-202.