A Citizenship Paradox: A Good/Effective/Ideal Citizen in the Opinions of Social Studies Teacher Candidates

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 3, 323 - 353, 20.09.2025

Mehmet Korkmaz , Burcu Kaymak

Öz

Although the concept of citizenship is a general concept that provides an opening to various concepts in itself, this opening also brings with it the question of “how to become” in particular of the concepts it provides. For this reason, the phenomonology pattern was used in this study, in which it was aimed to determine the good, effective, ideal citizen perceptions of social studies teacher candidates in depth. A total of 69 people (50 women and 19 men), including 14 first-grade, 12 second-grade, 22 third-grade and 21 fourth-grade teacher candidates studying in social studies teaching, participated in the study in which an easily accessible sample from purposeful sampling methods was applied. The data collected as a result of the answers given to seven open-ended questions prepared by the researcher and prepared by taking the opinions of field experts were analyzed by descriptive analysis. In the results of the study, it was determined that while it was seen that the teacher candidates' good, effective and ideal citizen information was superficial, they also had difficulty when giving examples from current life. On the other hand, it has been determined that their knowledge is superficial and their minds are confused about which citizenship outcomes they care about educating themselves and the students they plan to educate when they enter the profession. Accordingly, in order to eliminate the misconceptions and shortcomings of teacher candidates regarding the concept of effective citizen, ideal citizen and good citizen, it is necessary to clarify these concepts in the program dimension at every grade level in the social studies teaching undergraduate program. It is proposed to encourage prospective teachers to pair up with middle school students in teaching practice courses and provide mentoring to middle school students as part of their participation in active citizenship activities.

Anahtar Kelimeler

Effective Citizen , Ideal Citizen , Good Citizen , Citizenship , Social Studies

Bir Vatandaşlık Paradoksu: Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Görüşlerinde İyi/Etkin/İdeal Vatandaş

Öz

Vatandaşlık kavramı kendi içinde çeşitli kavramlara açılım sağlayan genel bir kavram olmakla birlikte bu açılım sağladığı kavramlar özelinde “nasıl olunur” sorusunu da beraberinde getirmektedir. Bu nedenle sosyal bilgiler öğretmen adaylarının iyi, etkin, ideal vatandaş algılarının derinlemesine belirlenmesinin amaçlandığı bu çalışmada fenomonoloji deseni kullanılmıştır. Amaçlı örneklem yöntemlerinden kolay ulaşılabilir örneklemin uygulandığı çalışmaya sosyal bilgiler öğretmenliğinde öğrenim gören birinci sınıftan 14, ikinci sınıftan 12, üçüncü sınıftan 22, dördüncü sınıftan ise 21 öğretmen adayı olmak üzere toplam 69 kişi (50 kadın 19 erkek) katılım sağlamıştır. Araştırmacı tarafından hazırlanan ve alan uzmanlarının görüşleri alınarak hazırlanan yedi açık uçlu sorulara verilen yanıtlar neticesinde toplanan veriler betimsel analiz ile analiz edilmiştir. Çalışmanın sonuçlarında öğretmen adaylarının iyi, etkin ve ideal vatandaş bilgilerinin yüzeysel olduğu görülürken, güncel hayattan örnekler verirken de zorlandıkları belirlenmiştir. Öte yandan kendilerini ve mesleğe atıldıklarında yetiştirmeyi planladıkları öğrencilerinin hangi vatandaşlık çıktılarıyla yetiştirmeyi önemsedikleri konusunda ise yine bilgilerinin yüzeysel ve zihinlerinin karışık olduğu belirlenmiştir. Buna bağlı olarak öğretmen adaylarının etkin vatandaş, ideal vatandaş ve iyi vatandaş kavramına yönelik yanılgıları ve eksiklikleri gidermek için sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programında her sınıf düzeyinde bu kavramların program boyutunda netlik kazandırılması gerekmektedir. Öğretmen adaylarının öğretmenlik uygulaması derslerinde ortaokul öğrencileri ile eşleştirilip aktif vatandaşlık faaliyetlerine katılımı kapsamında ortaokul öğrencilerine mentorluk yapmasının teşvik edilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Etkin Vatandaş , İdeal Vatandaş , İyi Vatandaş , Vatandaşlık , Sosyal Bilgiler

Etik Beyan

Bu çalışmanın etik kurul izni AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLERİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ KURULU KARARI ile TOPLANTI SAYISI:16 KARAR TARİHİ: 26.08.2024 olmak üzere 2024/297 sayılı kararı ile alınmıştır.

Kaynakça

• Åkerblom, E. (2019). The will to include – education for becoming a desirable citizen. Pedagogy, Culture & Society, 28(3), 351–366. https://doi.org/10.1080/14681366.2019.1643400
• Akhan, N. E. & Kaymak, B. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin küreselleşme, küresel eğitim ve küresel vatandaş kavramlarına yönelik görüşleri. Millî Eğitim, 50 (229), 129-155.
• Alazzi, K. (2009). Youth perceptions and conceptions of citizenship: a study of Jordanian middle and high school students. Journal of Social Studies Research, 33, 2, 197-212.
• Altay, N. & Gülersoy, A. E. (2021). Examining social studies prospective teachers’ active citizenship self-efficacies within the scope of levels of empathy and acceptance of differences. Educational Policy Analysis and Strategic Research, 6 (2), 139-159.
• Altıntaş, İ. N. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının aktif vatandaşlık kazanımları: Eylem araştırması (Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi) Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ata, B. (2009). Sosyal bilgiler öğretim programı. C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (s. 34-51). Ankara: Pegem Akademi.
• Aydın, M. & Çelik, T. (2017). Ortaokul öğrencilerinin etkin yurttaşlık ve hukuk kuralları kavramlarına yönelik metaforik algılarının incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(42), 29-43.
• Biesta, G. (2011). The ignorant citizen: Mouffe, rancière, and the subject of democratic education. Studies in Philosophy and Education, 30(2), 141–153. https://doi.org/10.1007/S11217-011-9220-4
• Bolzendahl, C., & Coffé, H. (2013). Are “good” citizens “good” participants? Testing citizenship norms and political participation across 25 nations. Political Studies, 61(SUPPL.1), 63–83. https://doi.org/10.1111/1467-9248.12010.
• Breeze, R. E. (1924). What constitutes good citizenship? American Journal of Education, 32(7), 534–536.
• Castro, A. J. (2013). What Makes a Citizen? Critical and Multicultural Citizenship and Preservice Teachers’ Understanding of Citizenship Skills. Theory & Research in Social Education, 41(2), 219–246. https://doi.org/10.1080/00933104.2013.783522
• Castro, A. J. & Knowles, R. T. (2017). Democratic citizenship education: Research across multiple landscapes and
• contexts. M. M. Manfra ve C. M. Bolick (Ed.), The wiley handbook of social studies research içinde (s. 287-318). Malden, MA: Wiley Blackwell.
• Cicognani, E., Mazzoni, D., Albanesi, C., & Zani, B. (2015). Sense of community and empowerment among young people: Understanding pathways from civic participation to social well-being. Voluntas, 26(1), 24–44. https://doi.org/10.1007/s11266-014-9481-y
• Cresswell, J. W. (2018). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yak¬laşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (Qual¬itative Inquiry and Research Design: Choosing Among Five Approaches) (4th Ed.). (Trans. Edt.: Mesut Bütün and Selçuk Beşir Demir). Ankara: Siyasal . Çakmak, D. (2011). Öğretmen adaylarının siyasal katılımı ve siyasal katılıma ilişkin tutumları (Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi örneği) (Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi) Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur.
• Çetiner, A., &Şimşir, M.(2023). Social Studies and Classroom Teachers’ Citizenship Tendencies and Views on Classroom Practices.Journalof Research in Social Sciences and Language,3(1),1-31.https://doi.org/10.20375/0000-000f-8141-5
• Dere, İ. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ‘iyi vatandaş’ kavramı hakkındaki metaforik algıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (1), 434-456.
• Dere, İ., Kızılay, N. ve Alkaya, S. (2017). İyi vatandaş’ kavramı, ailede ve okulda ‘iyi vatandaşlık’ eğitimi hakkında velilerin görüşleri ve algıları. IJOESS, 8(30), 1974-1993.
• Doğanay, A. (2012). A curriculum framework for active democratic citizenship education. M. Print ve D. Lange (Ed.), Schools, curriculum and civic education for building democratic citizens içinde (s. 19-40). Rotterdam: Sense Publishing.
• Ersoy, A. F. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının etkin vatandaşlık deneyimleri: Sivil toplum kuruluşları örneği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 47(2), 65-88.
• Eryılmaz, Ö., Bursa, S., Ersoy, A. F. (2018). Social Studies Teachers' and Students' Perceptions of Active Citizenship and Non-Governmental Organisations, International Online Journal of Educational Sciences, 10(2), 258-276.
• Fejes, A., & Dahlstedt, M. (2013). The confessing society: Foucault, confession and practices of lifelong learning. Routledge.
• Foerster, F. W. (1995). İyi İnsan, İyi Vatandaş. (3. Baskı) İstanbul: Doğan Kardeşler Yayıncılık.
• Gezer, M. (2020). Ortaokul öğrencilerinin perspektifinden iyi insan iyi vatandaş, Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49(2),995-1024.
• Hahn, C. L. (2015). Teachers’ perceptions of education for democratic citizenship in schools with transnational youth: A comparative study in the UK and Denmark. Research in Comparative and International Education, 10(1), 95-119. https://doi.org/10.1177/1745499914567821
• Halstead, J. M. & Pike, M. A. (2006). Citizenship and moral education: Values in action. New York: Routledge.
• Hoskıns, B. (2006). Draft framework on indicators for active citizenship. Ispra: CRELL.
• Hoskins, B. , D’hombres, B. & Campbell, J. (2008). Does Formal Education Have an Impact on Active Citizenship Behaviour?, EUR 23399 EN. Luxembourg (Luxembourg): OPOCE; 2008. JRC45983. DOI: 10.2788/80004
• Hoskins, B. L., ve Mascherini, M. (2009). Measuring active citizenship through the development of a composite indicator. Social Indicators Research, 90(3), 459-488.
• Hyman, J. B., & Levine, P. (2008). Civic engagement and the disadvantaged: Challenges, opportunities and recommendations. Circle, 2008(63).
• Jerome, L., Hayward, J. & Young, H. (2003). Learning to Teach Citizenship in the Secondary School, İn the Professional Development in Citizenship Education. Routledge.
• Ke, L., & Starkey, H. (2014). Active citizens, good citizens, and insouciant bystanders: The educational implications of Chinese university students’ civic participation via social networking. London Review of Education, 12(1), 50–62. https:// doi.org/10.18546/LRE.12.1.06.
• Kılınç, E., & Dere, İ. (2013). Lise öğrencilerinin iyi vatandaş kavramı hakkındaki görüşleri. Journal of Social Studies Education Research, 4(2), 103-124. https://doi.org/10.17499/jsser.49958
• Kızılay, N. (2015). Sosyal bilgiler öğretmenim: Bana göre iyi vatandaş. Journal of Turkish Studies, 10(11), 987-987. doi:10.7827/TurkishStudies.8468
• Kuş, Z. & Aksu, A. (2017). Vatandaşlık ve vatandaşlık eğitimi hakkında sosyal bilgiler öğretmenlerinin inançları. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5 (8), 18-41.
• Kuş, Z., Arık, B., Altunok, B. N., İridağ, A. (2018). 100 yılda ne değişti? yeni Malumat-ı Medeniye ve günümüz vatandaşlık eğitimi ders kitabının karşılaştırılması. Turkish History Education Journal, 7(2), 344-371. https://doi.org/10.17497/tuhed.430556
• Lambert, J. M. (2024). Citizenship and Democracy in the Texas Social Studies Curriculum: A Historical Comparison. International Journal of Social Learning (IJSL), 4(2), 165–179. https://doi.org/10.47134/ijsl.v4i2.213
• Malkoç, S. & Ata, B. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin vatandaşlık tiplerinin belirlenmesi. Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Fakultesi Dergisi. 54 (2), 459-496, 10.30964/auebfd.897458.
• Martin, L. A. (2008). Elementary and secondary teacher education students' perspectives on citizenship. Action in Teacher Education, 30(3), 54-63.
• Maxim, G. W. (2006). Dynamic social studies for elementary classrooms (8 ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma/ desen ve uygulama için bir rehber. (3rd Ed). (Trans. Edt. Selahattin Turan). Ankara: Nobel
• Miles, M.B. & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook (2nd ed). ThousandO¬aks, CA: Sage.
• Ontas, T. & Koc, E. S. (2020). Primary school teacher candidates’ views of citizenship and ideal citizenship. International Journal of Educational Methodology, 6(2), 455-470. https://doi.org/10.12973/ijem.6.2.455
• Onyx, J., Kenny, S. & Brown, K. (2012). Active Citizenship: An Empirical Investigation. Social Policy and Society. 11. 55 - 66. 10.1017/S1474746411000406
• Öksüz, Y., & Kansu, C. Ç. (2015). According to the opinions of teachers and students active citizenship education in elementary school. Mevlana International Journal of Education, 5(1), 10-25. doi: 10.13054/mije.14.61.5.1
• Öztürk, F. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ideal vatandaşlık anlayışlarına yönelik bir anlatı sorgulaması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Öztürk, F. & Yesilbursa, C. (2021). İdeal vatandaşlık hikâyesi: farklı devlet üniversitelerinden öğretmen adaylarının anlatı sorgulaması, Eğitim ve Bilim. 1-30. DOI: 10.15390/EB.2021.9214
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research and evaluation methods. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Peterson, A. & Knowles, C. (2009). Active citizenship: A preliminary study into student teacher understandings. Educational Research, 51(1), 39-59. doi:10.1080/00131880802704731
• Powell, G. B. J., Dalton, R. J., & Strom, K. W. (2015). Comparative politics today: A world view (11th ed.). Harlow: Pearson.
• Reichert, F. (2016). Who is the engaged citizen? Correlates of secondary school students’ concepts of good citizenship. Educational Research and Evaluation, 22 (5–6), 305–332. https://doi.org/10.1080/13803611.2016.1245148
• Safran, M. (2008). Sosyal bilgiler öğretimine bakış. B. Tay ve A. Öcal. (Ed.), Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 2–16). Ankara: Pegem Yayınevi.
• Sönmez, Ö.F., Merey, Z. ve Kaymakçı, S. (2009). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi alanında yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin değerlendirilmesi. I. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık Ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde. Uşak.
• Szekely, C. (2020). Civil society: A mechanism for maintaining the health of the state of law. Jus Et Civitas, 1(2020), 41–46.
• Şimşir, M. & Çetiner, A. (2021). Sosyal bilgilerde ideal vatandaşlık eğitimi üzerine kavramsal bir değerlendirme. Necmettin Erbakan Üniversitesi Medeniyet ve Toplum Dergisi, 5 (1), 35-47.
• Tan, B. P., Naidu, N. B. M., & Jamil, Z. (2018). Moral values and good citizens in a multi-ethnic society: A content analysis of moral education text books in Malaysia. The Journal of Social Studies Research, 42(2), 119-134.
• Tarhan, Ö. & Gedik, R. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin iyi vatandaş karakterine yükledikleri anlamlar. USBES V 2016 Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu: Bildiriler Kitabı, s.576-584.
• Tse, T. K. C. (2011). Creating good citizens in China: Comparing grade 7–9 school textbooks, 1997–2005. Journal of Moral Education, 40(2), 161–180.
• Uygun, E. (2023). Who are “good cıtızens” and how can we raıse them? explorıng the perceptıons of hıgh school students and teachers ın Turkey. A Thesıs Submıtted To The Graduate School Of Socıal Scıences Of Mıddle East Technıcal Unıversıty, Ankara.
• Üstel, F. (2008). Makbul vatandaşın peşinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Van Manen, M. (2016). Researching lived experience: Human science for an action sensitive pedagogy. Routledge.
• Wells, S. (2015). Teaching to transform: An examination of pre-service social studies teachers' citizenship conceptions and their pedagogical practice (Unpublishen PHD). Baylor University, Texas.
• Westheimer, J. & Kahne, J. (2004b). What kind of citizen? The politics of educating for democracy. American Educational Research journal, 41(2), 237-269. https://doi.org/10.3102/00028312041002237.
• Westheimer, J., & Kahne, J. (2004a). Educating the “good” citizen: Political choices and pedagogical goals. PS: Political Science & Politics, 37, 241-247. https://doi.org/10.1017/S1049096504004160.
• Wood, J. (2009) Young People and Active Citizenship: An investigation, Unpublished PhD thesis, De Montfort University, available at: http://hdl.handle.net/2086/3234
• Yalçın, A. & Güleç, S. (2022). Sosyal bilgiler dersinde, 5. sınıf öğrencilerinin zihin haritalarında sorumluluk kavramının incelenmesi. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 7 (3), 213-228. DOI: https://doi.org/10.5281/zenodo.7067489
• Yeşilbursa, C. C. (2015). Turkish pre-service social studies teachers perceptions of good citizenship. Educational Research and Reviews, 10(5), 634-640. Doi:10.5897/err2014.2058
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (10. baskı). Seçkin Yayıncılık. YÖK (2018). Sosyal bilgiler öğretmenliği programı. https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Sosyal_Bilgileri_Ogretmenligi_Lisans_Programi09042019.pdf adresinden alınmıştır.
• Zlobina, A., Dávila, M. C., & Barbolla Zapater, M. (2024). Are today’s young people active citizens? a study of their sensitivity to socio-political ıssues and their social participation. Journal Of Social And Political Psychology, 12(1), 5-22. https://doi.org/10.5964/jspp.10299