Origami İle Oluşturulan Sürdürülebilir Ambalaj Tasarımı

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 3, 380 - 395, 20.09.2025

Zeliha Kayahan , Naile Çevik

Öz

Origami, kağıt katlama sanatı olarak bilinen ve kökenleri antik Japonya’ya dayanan bir disiplindir. Bu sanat formu, yalnızca estetik bir ifade biçimi olmanın ötesinde, matematik, geometri ve mühendislik gibi alanlarla da yakından ilişkilidir. Origaminin akademik çalışmalardaki önemi, özellikle mekânsal düşünme becerilerini geliştirmesi, simetri ve algoritmik düşünmeyi teşvik etmesi açısından vurgulanmaktadır. Günümüzde farklı sanat alanları içerisinde biçimsel olarak kullanılan bu sanat formu disiplinlerarası bir araştırma sahası olarak da ilgi çekmektedir. Tarihsel süreç içerisinde koruma, saklama, depolama vb. işlevleri barındıran ambalaj kavramı günden güne değişen anlamlar kazanmaktadır. Günümüzde çağdaş teknolojinin gelişimi, sanat ve kültür alanında yaşanan gelişmeler sayesinde ambalaj tasarımlarında yenilenme ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Özellikle insan kaynaklı artan çevre problemleri nedeniyle doğaya zarar vermeyen ambalaj tasarımları bir çözüm olarak görülmeye başlanmıştır. Ambalaj malzemelerinin yapısı ambalajlanacak ürünün temel özelliklerine göre değişkenlik göstermektedir. Bu noktada ürün için uygun bir ambalaj tasarımında; uygun malzeme seçimi, malzemenin yapısı, kullanım şekli, maliyeti, üretim olanakları, zaman vb. birçok değişken göz önünde bulundurulmalıdır. Bu araştırmanın amacı ambalaj tasarımında sürdürülebilir özelliklere sahip bir proje önerisinde bulunmaktır. Çalışma, nitel araştırma yöntemine dayalı olarak yürütülmüştür. Araştırma süreci üç temel aşamada gerçekleştirilmiştir; literatür taraması, tasarım uygulamaları ve değerlendirme. İlk aşamada, sürdürülebilir ambalaj tasarımı üzerine yapılmış akademik çalışmalar incelenmiş ve origami formlarının yapısal, fonksiyonel yönleriyle sürdürülebilirlik ilkeleri bağlamındaki potansiyelleri değerlendirilmiştir. İkinci aşamada, belirlenen origami katlama teknikleri kullanılarak çeşitli ambalaj prototipleri geliştirilmiştir. Üçüncü aşamada ise geliştirilen ambalaj prototipleri, sürdürülebilir tasarım kriterlerine göre analiz edilmiştir. Proje kapsamında origamiden ilham alan bir yaklaşımla ambalaj tasarımları ortaya konmuştur. Bu sayede kâğıt gibi organik bir malzemenin fiziksel imkânları ile oluşturulan origaminin bir kullanım nesnesine dönüşümü gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sanat , Ambalaj Tasarımı , Sürdürülebilirlik , Origami.

Sustainable Packaging Design Created with Origami

Öz

Origami is a discipline known as the art of paper folding, which has its origins in ancient Japan. This art form is not only an aesthetic expression, but is also closely related to fields such as mathematics, geometry and engineering. The importance of origami in academic studies is emphasized especially in terms of developing spatial thinking skills and encouraging symmetry and algorithmic thinking. Today, this art form, which is used formally in different art fields, also attracts attention as an interdisciplinary research field. The concept of packaging, which includes functions such as protection, preservation, storage, etc. throughout the historical process, has gained changing meanings from day to day. Today, the development of contemporary technology and developments in the field of art and culture have revealed the need for renewal in packaging designs. Especially due to the increasing environmental problems caused by humans, packaging designs that do not harm nature have begun to be seen as a solution. The structure of packaging materials varies according to the basic features of the product to be packaged. At this point, in a suitable packaging design for the product; many variables such as appropriate material selection, structure of the material, usage method, cost, production possibilities, time, etc. should be taken into consideration. The aim of this research is to propose a project with sustainable features in packaging design. The study was conducted based on the qualitative research method. The research process was carried out in three main stages; literature review, design applications and evaluation. In the first stage, academic studies on sustainable packaging design were examined and the structural and functional aspects of origami forms and their potential in the context of sustainability principles were evaluated. In the second stage, various packaging prototypes were developed using the determined origami folding techniques. In the third stage, the developed packaging prototypes were analyzed according to sustainable design criteria. Within the scope of the project, packaging designs were presented with an approach inspired by origami. In this way, the transformation of origami, created with the physical possibilities of an organic material such as paper, into a usable object was realized.

Anahtar Kelimeler

Art , Packaging Design , Sustainability , Origami.

Kaynakça

• Coca Cola Türkiye. (t.y.). Sürdürülebilir Ambalajlama İçin Bir İlk Daha: Bitkişişe. https://www.coca-colaturkiye.com/surdurulebilirlik/bitkisise/.
• Creswell, J. W. (2014). Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches. SAGE Publications.
• Çıvgın, İ. (2016). Batı İran’da Tarım ve Hayvancılığın Başlangıcı: İklim, Doğal Kaynaklar ve Kültürel Temas (MÖ.10000-7000). Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6 (3), 767-792.
• Erdal, G. (2024). Gıda Sektöründe Metal Ambalaj. Uluslararası İnsan Ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 9 (1), 52-64.
• Günay, A. (2015). 20. Yüzyıl Giysi Tasarımında Pli ve Farklı Yorumları. İstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 1 (2), 13-23.
• Haslip, S. (t.y.). Hangerpak. https://www.coroflot.com/stevehaslip/hangerpak?.
• Hürriyet.com ( 26 Haziran 2018). Head & Shoulders’tan Dünyanın İlk Geri Dönüştürülmüş Şampuan Şişesi. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/mahmure/head-shoulders-tan-dunyanin-ilk-geri-donusturulmus-sampuan-sisesi-35117535.
• Inhabitat.com ( 27 Eylül 2007). Eco Tv Packaging Turns Into Diy Furniture. https://inhabitat.com/tv-packaging-turns-into-tv-stand/
• Kabakcı, N. (2019). Ambalajlarda sürdürülebilirliğin önemi ve tamek meyve suyu ambalaj tasarımı uygulamaları [Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 579080).
• Kocaman, Ş. (2014). Türkiye’de ambalaj tasarımında baskı teknikleri ve yeni oluşumlar [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 375355).
• Küçük, M. ve Güneş, G. (2013). Sivil Toplum Kuruluşları ve Çevresel Sürdürülebilirlik. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5 (2), 298-311.
• Lin, D. (17 Eylül 2018). Peel Saver - ecological fries packaging. https://www.packagingoftheworld.com/2018/09/peel-saver-ecological-fries-packaging.html.
• Merih Böcek, B. (2019). Ambalaj tasarımı ve sürdürülebilirlik [Yüksek Lisans Tezi, Yaşar Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 547333).
• Öner, A. E. (2015). Ustadan Çırağa Bir Gelenek Türk Teneke Ambalaj Sanayii Tarihi. Ofset Yapımevi.
• Özsoy, T. (2020). Sürdürülebilir tasarımda ambalaj çözümlemeleri ve bir uygulama [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 610284).
• Plastik ambalaj.com. (2018). 2018 Ambalaj Tasarımı Trendleri. https://www.plastik-ambalaj.com/tr/haberler/2428-2018-ambalaj-tasar-m-trendleri
• Polat, S.(2013). Origami İle Matematik Öğretimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (21), 15-27.
• Sakaryamatbaacılık.com (t.y.). 2018’de Fark Yaratacak Ambalaj Tasarım Trendleri. https://sakaryamatbaacilik.com/2018de-fark-yaratacak-ambalaj-tasarim-trendleri/
• Tayar, M. (2011). Geçmişten Günümüze Ambalaj, Dünya Gıda. http://www.dunyagida.com.tr/kose-yazisi/gecmisten-gunumuze-ambalaj/1016.
• Toptaş, A. N. (2018). Sürdürülebilirlik Konusunda Bir İletişim Aracı Olarak Grafik Tasarımın Rolü, Journal Of Awareness, 3 (Özel), 571-580.
• Uçar, T. F. (1993). Ambalaj tasarımının grafik tasarım içindeki yeri ve tasarım evrelerinin incelenmesi [Sanatta Yeterlik Tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 30321).
• Uslu, Ö. ve Ceyhanlı, F. (2020). Origami Sanatının Tekstil Alanındaki Görsel Etkisinin İrdelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (76), 2119-2137.
• Yeni Hayat Ansiklopedisi (1981). Doğan Kardeş Yayınları.
• Yeniişfikirleri.com, (Eylül 2020). 50 Yaratıcı ve Büyüleyici Ambalaj Tasarımı. http://www.yeniisfikirleri.net/50-yaratici-ve-buyuleyici-ambalaj-tasarimi/
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yücebaş, A. Damla ve Tüker, Ç. (2016). Katlama Yoluyla Örüntü Üretimi. A. Aydın Aksan, C. Erten, F. Akipek, H. Oral, K.
• Karabağ ve T. Yazar (Ed). X. Mimarlıkta Sayısal Tasarım Ulusal Sempozyumu (1-10). İstanbul Bilgi Üniversitesi Mimarlık Fakültesi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.