Games in Turkish Culture: Nesten Game and Toy Played in Oğuzeli District of Gaziantep

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 24, 174 - 189, 30.04.2025

Başak Nur Bulun , İbrahim Karaca

https://doi.org/10.59304/ijhe.1677734

Öz

Play is a very old phenomenon that has come down from the past to the present. The transfer of play continues through generations. As the structure of society, economy, technology, etc. changes, some changes and innovations occur in games. Children's games are an indispensable element for society and culture. Games are not played just for the purpose of spending free time and having fun. They also contribute to the physical and mental development of the child. With play, the child learns many characteristics such as taking responsibility, communicating, and gaining empathy. They also learn as much as they have fun. Toys are seen as a tool of play. They increase and develop the child's imagination, motor skills, and symbolic thinking capacity.
With the development of technology, there have been changes in the understanding of play. The place, time and equipment where the game is played have also changed. Traditional children's games have begun to disappear over time. For this reason, traditional children's games need to be protected. This has been prevented to some extent by transferring them over generations, and this has turned traditional children's games into a product of oral history. It also aims to reveal the place of traditional children's games in cultural continuity and social memory. It shows that children's games have undergone various transformations in terms of place, tool and content over time, but continue to be kept alive through oral culture.
This study was conducted in the Oğuzeli district of Gaziantep and was conducted using the qualitative research method. In the data collection process, a combination of semi-structured observation technique and oral history method was used. The study was based on the ethnographic method. In this context, the cultures, social relations and historical memories of the community in the research area were examined in depth in their natural environments and through participant observation.

Anahtar Kelimeler

Turkish Cultural History , Turkish Folklore , Children , Children

Türk Kültüründe Oyunlar: Gaziantep Oğuzeli İlçesinde Oynanan Nesten Oyunu ve Oyuncağı

Öz

Oyun geçmişten günümüze kadar gelen çok eski bir olgudur. Nesiller boyunca oyunun aktarımı devam etmektedir. Toplum yapısı, ekonomi, teknoloji vs. değiştikçe oyunlarda da birtakım değişiklikler ve yenilikler meydana gelmektedir. Çocuk oyunları toplum ve kültür için vazgeçilmez bir unsur halindedir. Oyunlar sadece boş zaman geçirmek ve eğlenmek amacıyla oynanmaz. Çocuğun fiziksel ve zihinsel olarak da gelişimine birçok katkı sağlamaktadır. Çocuk, oyun ile birlikte sorumluluk almayı, iletişim kurmayı, empati yeteneği kazanması gibi birçok özelliği de öğrenir. Eğlenebildiği kadar da öğrenmektedir. Oyuncaklar ise oyunun bir aracı olarak görülmektedir. Çocuğun hayal gücü, motor becerilerini ve sembolik düşünme kapasitesini arttırmakta ve geliştirmektedir.
Teknolojinin gelişimiyle birlikte oyun anlayışında değişiklikler de meydana gelmiştir. Oyunun oynandığı mekan, zaman, araç gereçlerde bu durumla birlikte farklılıklar göstermiştir. Geleneksel çocuk oyunları zaman geçtikçe kaybolmaya başlamıştır. Bu sebepten dolayı da geleneksel çocuk oyunlarının korunmaya ihtiyacı vardır. Nesiller boyu aktarımla bunun önüne bir nebze de geçinilmeye çalışılmıştır bu durum da geleneksel çocuk oyunlarını bir sözlü tarih ürünü haline getirmiş haldedir. Ayrıca geleneksel çocuk oyununun kültürel süreklilik ve toplumsal bellek içerisindeki yerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çocuk oyununun zamanla mekan, araç ve içerik bağlamında çeşitli dönüşümlere uğradığını, ancak sözlü kültür yoluyla da yaşatılmaya devam ettiğini göstermektedir.
Bu çalışma Gaziantep’in Oğuzeli ilçesin de gerçekleştirilmiş olup, nitel araştırma yöntemi ile yapılmıştır. Veri toplama sürecinde yarı yapılandırılmış gözlem tekniği ve sözlü tarih yöntemi bir arada kullanılmıştır. Çalışma kapsamında etnografik yöntem temel alınmıştır. Bu doğrultu da araştırma sahasında yer alan topluluğun kültürleri, sosyal ilişkileri ve tarihsel hafızası, doğal ortamlarında ve katılımlı gözlem ile derinlemesine incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Kültür Tarihi , Türk Halkbilimi , Çocuk Oyunları , Çocuk Folkloru.

Kaynakça

• Ak, D. (2006). Oyun ve oyuncak kavramlarının tarihsel ve kültürel değişim süreci içinde endüstriyel tasarım açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/590265
• Artun, E. (2011). Türk Halkbilimi. Karahan Kitapevi. 1-551.
• Ayan, S., & Tezel Şahin, F. (2009). Oyuncak seçiminde dikkat edilmesi gereken noktalar ve
• eğitsel oyuncaklar. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Dergisi, 1(1), 30–38.
• Boratav, P. N. (1994). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınları. 272.
• Boratav, P.N. (1984). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul. Gerçek Yayınevi.
• Coşkun, R. (2019). Türkçe Nitel Araştırmalarda Nitelik Sorunu: Nitel Araştırmalar Ne Kadar
• Bilimsel?. 6. Uluslararası Multidisipliner Çalışmaları Kongres: Multıcongress. 2-12.
• Demir, H. (2010). Oyuncakların çocukların gelişim alanlarına etkisi. Uluslararası İnsan
• Bilimleri Dergisi, 7(2), 945–960.
• Egemen, A., Yılmaz, Ö., Akil, İ. (2004). Oyun, Oyuncak ve Çocuk. ADÜ Tıp Fakültesi
• Dergisi. 5(2): 39-42
• Ersoy, H.Y. (2010). Başkurt Çocuk Oyunları. Milli Folklor Dergisi. 22(86). 75-86.
• Geertz, C. (1973). The Interpretation of Cultures. Basic Books.
• Gürbüz, D.Ö. (2016). Geleneksel Çocuk Oyunları ve Eğitimsel İşlevleri: Emirdağ Örneği.
• International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or
• Turkic. 11(14): 529-564.
• Kaya, M. (2013). Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılabilecek Bir Öğretim Yöntemi Olarak
• Sözlü Tarih: Amaç, İçerik, Uygulama. Marmara Üniversitesi.
• Köse, G., & Yılmaz, A. (2021). Dijital oyuncaklar ve çocuk gelişimi: Yeni nesil oyun
• araçlarına eleştirel bir bakış. Eğitim ve Teknoloji Dergisi, 12(1), 64–78.
• MERRIAM-WEBSTER, definition of game. https://www.merriam- webster.com/dictionary/gameMitchell, E.D.,
• B.S. Mason (1948). The theory of play.
• New York: A.S. Barnes. 14.12.2023 tarihinde alındı.
• Özyürek, M. (2001). Çocuklarda oyun ve oyuncak. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Polat, B., & Kara, M. (2023). Oyuncak ve Oyun Oynamanın Çocuk Gelişimine Etkisi.
• Kastamonu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1), 1-10.
• Sallabaş, M. E. (2020). Halk Bilimin İşlevleri Bağlamında Geleneksel Çocuk Oyunları: RTÜK Çocuk Oyunları. Milli Folklor Dergisi. 32(16). 99-109.
• TDK. (2023). Oyun. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid =TDK.GTS.5895d8e2ecda00.75458726 adresinden “5.12.2023 tarihinde alındı.
• Toksoy, A, C. (2010). Yarışma Niteliği Taşıyan Geleneksel Çocuk Oyunları. Çevrimiçi Tematik Türkoloji. 2(1). 205-2020
• Ulutaş, A. (2011). Okul Öncesi Dönemde Drama ve Oyunun Önemi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 4(6). 233-242.
• Uysal, B. (2017). Oyun Kavramı ve Sınıflandırılmasına Yönelik Bir Değerlendirme. Manisa
• Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 15(1): 675-690.
• Vatandaş, S. (2020). Oyun ve Oyuncak: Teknolojik ve Toplumsal Dönüşüm Sürecinde Oyun
• ve Oyuncağın Anlamsal ve İşlevsel Değişimi. Vizyoner Dergisi. 11(28): 913-930.
• Yörükoğlu, A. (1998). Çocuk ruh sağlığı (13. baskı). İstanbul: Özgür Yayınları.