“Adanalı Türkistanlılar” Şiiri

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 28, 31.10.2017

Selahittin Tolkun

Öz

Genelde Çukurova, özelde Adana, Osmanlılar döneminden beri Türkistanlı Özbeklerin yerleşim yerleri olmuştur. Sovyetler Birliği döneminde ülkelerini terk etmek zorunda kalan Özbeklerin bir kısmı göç ettikleri Afganistan’dan 1951’den itibaren başta Türkiye’ye göç etmeye başlamışlardır. Türkiye Devleti bu göçmenlerin önemli bir kısmını Adana’ya iskân etmiştir. Adana’ya yerleşenlerin ağırlıklı kısmı Özbeklerden oluşmaktadır. Ayrıca Kazak, Kırgız, Tacik ve Uygur da bulunmaktadır. Bütün bu topluluklar kendilerini Türkistanlı olarak tanımlamışlardır. Bu göçmenler zaman içinde evlilikler yoluyla Türkiye Türkleriyle karışmıştır. Dolayısıyla geçen zaman içinde Türkistan’da doğan büyükler artık büyük ölçüde vefat etmiştir. Evlikler ve geçen zamandan dolayı artık bölgedeki Türkistanlılar büyük ölçüde kültürlerini kaybetmeye başlamışlardır. Bu durum Türkiye’de büyüyen birinci kuşak için özlem duymalarına sebep olmaktadır.

Adana’ya yerleşen Türkistanlılar içinde şiir yazanlar da çıkmıştır. İşte bunlardan birisi de ailesi aslen Özbekistan’ın Şehrihan (Özbek latin alfabesine göre Shahrixon) şehrinden olan Mehmet Emin Şarhan; Afganistan’da dünyaya gelmiş, henüz çocukken ailesiyle birlikte Adana’ya göç etmiş, kısa bir süre Arabistan’da çalışmış, ABD’ye göç etmiştir. Mehmet Emin Şarhan hem ana dilinde hem de Türkiye Türkçesiyle şiir yazmaya çalışmaktadır. Şarhan, yukarıda bahsedilen bu dünyadan göçen büyüklerine ve geçmişe duyduğu özlemi anadili Özbek Türkçesiyle yazmış olduğu Adanalı Türkistanlılar adlı şiirinde dile getirmektedir. Bu şiirinde Şarhan, Adana’ya yerleşen Türkistanlıları ve onların kanaat önderleri, kendi aralarındaki adlandırmalarıyla anmakta, onların hayatlarını göz önünde canlandırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Adana’ya Yerleşen Türkistanlılar, Adana’daki Özbekler, Mehmet Emin Şarhan

Kaynakça

• Donuk, A. (1992). “Basmacı hareketi”. DİA, 5, 107-108.
• Dr. Baymirza Hayit Armağanı. 1999. Hazırlayanlar: Rasim Ekşi – Erol Cihangir. İstanbul: Turan Kültür Vakfı - Hoca Ahmet Yesevi Vakfı.
• Gök, S. (2012). “Türkistan mücadelesi ve basmacılar”. IJSES Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 2 (I), 75-77. Xocäyev, M. (2008). Şermuhämmädbek Qorbåşı. Taşkent: Şärq.
• Kılıç, S. (2016). “İstiklal Harbi’nde Sovyetler Birliğinden Gelen Yardımlar” DTCF Dergisi 56.1. 124-143.
• Koçar, Ç. (2007). Atayurttan Anayurda Türkistanlılar. Adana: Ekrem Matbaası.
• Koçar, Ç. (2015). “Çukurova’yı Yurt Edinen Türkistanlılar” Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, 344 Ağustos 2015, 58-62.
• Özbek Tilining İzahlı Luğätı I-II, Z.M.Mä'rufov Başkanlığında, 1981, Moskva: Özbekistån Fänlär Akademiyası.
• Räcäbov, Q. (2002). “Båsmäçilik” Özbekistån Milliy Entsiklopdiyası. Taşkent: Dävlät ilmiy näşriyåti, s. 553.
• Saray, M. (1988). Doğumunun 65. Yılında Dr. Baymirza Hayıt Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Saray, M. (2001). “Millî Mücadele Yıllarında Buhâra Cumhuriyeti’nin Türkiye’ye Yardımı”. Türkistan’da Yenilik Hareketleri ve İhtilaller: 1900-1924 Osman Hoca Anısına İncelemeler. 339-346. Hazırlayan: Timur Kocağolu. Haarlem: SOTA.
• Tolkun, S. (2010). “Türkiye’deki Özbeklerin Dil Özellikleri” I. Uluslararası Türk Diyalektoloji Çalıştayı 15-20 Mayıs 2008, Gazi Magosa / Kıbrıs, Türk Dilleri Araştırmaları 20. 213-223.
• Tolkun, S. (2017). “Sovyet Dönemi ve Sonrası Özbek Edebiyatinda ‘Basmacılık’ Konusu” International Journal of Humanities and Education. cilt 3, sayı 5. 32-62.