Beydili’de (Sivas-Hafik) Ficek Geleneği

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 48 - 63, 31.10.2017

İbrahim Karaca

Öz

Bu araştırmanın konusunu, Anadolu’da yaşayan ‘Alevi inanç topluluğu’ içerisinde yer alan ve Oğuzların Beydili Boyu’na mensup, günümüzde ‘Anşa Bacılı’ olarak adlandırılan topluluğun, her yıl düzenli olarak Nisan ayının üçüncü haftasına denk gelen Cumartesi ve Pazar günlerinde yaptıkları ‘Ficek ‘ ritüeli oluşturmaktadır. Bu ritüel, bir çok ülkede kutlanan, Bahar Bayramı ve yılbaşı olarak kabul edilen Nevruz Bayramı ile benzer özellikler göstermektedir. Günümüzde Beydili boyuna mensup olanlar, İran ve Anadolu’da yaşamaktadırlar. Siyasi sınırları aşan kültür coğrafyası, kendisini bu ritüel ile ortaya çıkarmaktadır.

Türkler’in Orta Asya’dan Ön Asya’ ya getirdikleri kültürel değerlerin bir yansıması olarak görülen Ficek, Anadolu’da sadece Anşa Bacılılar tarafından uygulanmaktadır. Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Kırgızistan, Azerbaycan, İran ve Afganistan’da yaşayan Türk topluluklarında kutlanan Nevruz Bayramının Anadolu’daki örneklerinden biridir. Ficek ritüeli, baharın gelişini müjdelemekle beraber bünyesinde geleneksel Türk kültürü çerçevesinde birçok kültü de barındırmaktadır. İklim ve çevre koşulları sebebi ile Nisan ayının üçüncü haftası Anşa Bacılılar, Ficek’i kutlamaktadırlar. Bu yönden yukarıda zikredilen ülke ve coğrafyalarda resmi olarak 21 Mart’ta kutlanan Nevruz Bayramından tarih olarak farklılık göstermektedir.

Nevruz Bayramının, Anadolu’da farklı isim ve şekillerde kutlandığını göstermek amacıyla, Sivas İli’nin Hafik ilçesine bağlı, Beydili köyünde gerçekleştirilen etnografik alan araştırması, katılımcı gözlem ve derinlemesine yapılan görüşmeler bu araştırmanın yöntemini oluşturmaktadır. Bu yöntem ile elde edilen veriler sınıflandırılarak betimlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Anşa Bacılı, Beydili, Ficek, Nevruz, Alevilik

Kaynakça

• Boratav, P. N. (1984). 100 Soruda türk folkloru. (2. Baskı). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Çobanoğlu, Ö. (1997, Mayıs), Yapısal ve işlevsel bakımdan geleneksel bayramlar bağlamında nevruz ve hıdrellez. Hıdrellez Seminer ve Şenliği Bildirileri, Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
• Eliade, M. (2005). Dinler Tarihi. (Çev; Mustafa Ünal). Konya: Serhat Yayınevi.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve bugün şamanizm. (3.Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kaşgarlı Mahmut. (2014). Divanu Lügati’t Türk. (Haz: Ahmet B. Ercilasun- Ziyat Akkoyunlu). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Rappaport, Roy. (2006). Ritüel. (Çev. Kürşat Korkmaz). Halk biliminde kuramlar ve yaklaşımlar1. Haz: M. Öcal Oğuz, Metin Ekici, Nebi Özdemir. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.187-193.
• Selçuk, A. (2012). Anşa Bacılılar. Kayseri: Laçin Yayınevi.
• Selçuk, A. (2016). Anşa Bacılılarda Adak. Zfwt, 8 (3), 33-52.
• Selçuk, A. (2010). Horasan’da Eren Anadolu’da Evliya: Acısu sıraç köyü örneğinde kahraman atalar kültü. Milli Folklor, 87, 136-147.
• Selçuk, A. (2012). Merkezi kurumsal otoritenin ötekileştirdiği bir topluluk: Anşa Bacılılar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 61, 169-186.
• Sümer, F. (1976). Safevi Devleti’nin kuruluşu ve gelişmesinde anadolu Türkmenlerinin rolü. Ankara: Güven Matbaası.
• Sümer, F. (1999). Tarihleri-Boy Teşkilatı Destanları Oğuzlar- Türkmenler. (5.Baskı). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.