GÜNEY TÜRKİSTAN’DA (AFGANİSTAN) ÖZBEK TÜRKÇESİYLE YENİ YAYIMLAR -I

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 7, 349 - 357, 07.05.2018

Selahittin Tolkun

Öz

Afganistan uzun asırlar
boyunca Türk hâkimiyetinde yaşamıştır. Hâlen dahi birçok kaynakta ülkenin
kuzeyi Güney Türkistan, Cenûbî Türkistan,
Türkistan-ı Sagir, Bend-i Türkistan, Afgan Türkistan’ı gibi adlarla
anılmaktadır. Bu tür adlandırmalar yabancı kaynaklarda da karşımıza çıkar: Afghan Turkestan, South Turkestan, Bande Turkestan, Южный Туркестан vb. Ülkede Özbek ve Türkmenler ağırlıklı olmak üzere Kazak, Kırgız, Afşar, Kızılbaş gibi küçük Türk toplulukları mevcuttur.

 Afganistan’daki hâkimiyette oldukları uzun asırlar boyunca Türkler; Ali Şîr Nevâî, Hüseyin Baykara gibi Doğu
Türk dilinin ve şiirinin büyük şahsiyetlerini yetiştirmişlerdir. Bu süre
zarfında bir Türk yurdu olan bu bölgede, Türkler hâkim oldukları sürece diğer
dillere karşı yok edici bir siyaset yürütmemişlerdir. Buna karşılık Türkler
iktidarlarını kaybettiklerinde hâkimiyete gelenler ne yazık ki Türklere aynı
hoşgörüyü göstermemişlerdir. Uzun mücadeleler sonunda ülkedeki Türklerin
kültürel hakları yakın dönemlerde iyileştirilmiş; fakat yine de istenen ölçüye
ulaşılamamıştır.

Ülkemizde Afganistan’daki
özellikle Özbek ve Türkmen topluluklarının dil ve edebiyatları üzerine aşağıdaki
yayımlar yapılmıştır. Ancak söz konusu çalışmaların sınırlı sayıda olduğu, yeterli
olmadığı görülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Afganistan'da Özbek Türkçesiyle Yeni Yayımlar, Güney Türkistan (Afganistan) Özbek Türkçesi

Kaynakça

• Referans1 Gültekin, M. - M. A. Yoldaş (2002) Afganistan Özbekçesi-Türkçe Sözlük. Ankara: Nobel.
• Referans2 Gültekin, M. (2006). Asiyabad’dan Özbek Türkçesi Metinleri. Niğde: NET-PA
• Referans3 Öztürk, R. (2014), Günümüz Afganistanlı Özbek Şairleri, Konya: Palet Yayınları.
• Referans4 Söylemez, O. (1997). Yurt Koşugları (Bu kitapta aslen Güney Türkistanlı olup Amerika ve Türkiye’de yaşayan merhum şair Ergeş Uçgun’un şiirlerini yayımlanmıştır.). İstanbul: Ötüken
• Referans5 Tolkun, S. (2016). Afgan Türkistanı Edebiyatından Örnek Bir Şahsiyet: Üstad Metin -İnceleme-Şiirler-Sözlük. İstanbul: Kitabevi.