Türkçe Organ Adlarının Sonunda Yer Alan -n Ünsüzünün İşlevi

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 7, 297 - 312, 07.05.2018

Anıl Arslan

Öz

Dillerin temel söz varlığında yer alan
kelimeler, diller arası akrabalık, dil tarihi, dil bilgisi ve dilin öğretimi
gibi dil incelemelerinde öncelikli olarak başvurulan kelime kategorisini
oluşturmaları sebebiyle önemli bir yere sahiptir. Organ adları, hayvan adları,
sayı adları, akrabalık adları, temel gereksinimlerini karşılayan eylemler (yemek, içmek, uyumak, almak vermek vb.)
gibi ad bilimi verileri, dil bilimciler tarafından temel kelimeler olarak kabul
edilmektedir. Temel söz varlığı içerisinde değerlendirilen organ adları, dilin
en eski sözcüklerinden olmalarına karşın tarihsel süreçte fazla değişim
yaşamamasının yanında yabancı dillerin etkilerinden de uzaktır ve genellikle ‘‘-k, -l, -n, -ş, -z’’ ünsüzleriyle
bitmektedir. Bu çalışma, -n ünsüzüyle
biten Türkçe organ ve vücut bölgesi adlarının çoğunlukla vücutta tek olan
organlara karşılık geldiği ve bu durumun Türk dilinin arkaik bir teklik ekine
sahip olduğunu düşündürdüğü iddiasını taşımaktadır. Bu hedef doğrultusunda -n ünsüzüyle biten organ adları ile
sınırlandırılmaya gidilerek art zamanlı bir yaklaşımla Orhun Yazıtları’ndan
günümüz ölçünlü dilinde ve muhtelif ağızlarda örnekler taranmış, bu ünsüzün
herhangi bir işleve sahip olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Söz varlığı, organ adları, teklik eki, -n ünsüzü

The Function of Consonant -n at the End of Turkish Names of Organs

Öz

The words in the basic vocabulary of the languages have an important role because they constitute the preferred word category in language studies such as kinship between languages, language history, linguistic knowledge, and language teaching. Organ names, animal names, number names, kinship names, actions that meet the basic requirements (such as eating, drinking, sleeping, taking, etc.) are accepted as basic words by linguists. The names of the organs evaluated in the basic vocabulary are far from the effects of the foreign languages ​​as well as they do not change much in the historical process and usually end with the consonants "-k, -l, -n, -ş, -z", although they are one of the oldest words of the language This study carries the claim that Turkish names of organs and body regions ending with -n consonant correspond to mostly single organs in the body, suggesting that the Turkish language has an archaic singularity suffix. In line with this purpose, bounded by the names of the organs ending with -n consonant, and with a progressive approach, samples from the Orhon Inscriptions in today's standard language and in various mouths were scanned it has been tried to determine whether this consonant has any function.

Anahtar Kelimeler

Vocabulary, organ names, singularity suffix, -n consonant

Kaynakça

• Aksan, D. (2000). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınevi.Başdaş, C. (2006). Türkçe Organ Adlarında Kelime Sonu -k Ünsüzü ve Çokluk. İlmi Araştırmalar, 21, 45-57. Batmaz, M. (2013). Eski Uygur Türkçesinde Tıp Terimleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Türk Dili Bilim Dalı, Ankara. Caferoğlu, A. (2015). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. London: Oxford University Press.Clauson, G. (2007). Türkçede Sekizinci Yüzyıldan Önce Kullanılan Ekler. (Çev. Uluhan Özalan), Dil Araştırmaları Dergisi, 1, 185-196.Doerfer, G. (1963-1975). Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen I- IV. Wiesbaden.Doerfer, G. (1981). Temel Sözcükler Ve Altay Dilleri Sorunu. (Çev. Semih Tezcan), Türk Dili Araştırmaları Yıllığı / Belleten, 1-16.Doğan, L. (2005). Türk Dilinde Organ Adları Üzerine Bir İnceleme -Ana ve Ara Temel Kelimeler. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 141-163.Doğan, L. (2018). Trakya Ağızlarında Organ Adları. Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 317-355.Doğuer Erdağı, B. (2013). Tuḥfe-i Mübārizį Metin-Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Ercilasun, A. B. (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Yayınları.Gülensoy T. (2007). Türkiye Türkçesinde Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Hengirmen M. (1999). Dilbilgisi ve Dil Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin Yayınevi.Karaağaç, G. (1993). Dil, Ağız ve Kulak ile İlgili Kelimelerimiz. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, (7), 85-113.Kaşgarlı Mahmut. (2014). Dîvânu Lugâti’t Türk. (Haz: Ahmet B. Ercilasun- Ziyat Akkoyunlu). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Korkmaz, Z. (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Şemseddin Sami. (1989). Kamûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.Sertkaya, O. F. (2012). Etimoloji Nedir - Ne Değildir ve İsimden İsim Yapan +ay/+ey Eki Üzerine. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 19(1), 43-72.Tekin, Ş. (2001). İştikakçının Köşesi. Ankara: Simurg Yayınları.Türkmen, S. (2006). Eski Anadolu Türkçesinde Tıp Terimleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Kırıkkale.TDK (1971). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara.TDK (1998). Biyoloji Terimleri Sözlüğü. Ankara.TDK (2005). Türkçe Sözlük. Ankara.TDK (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-VI. Ankara.Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.