Tarihî Kıpçak Türkçesindeki Meslek Adlarının Çağdaş Kıpçak Grubu Lehçelerinden Karaçay-Malkar Türkçesindeki Görünümleri

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 8, 173 - 186, 31.10.2018

Rümeysa Doğan

Öz

Kıpçak
Türkçesi 13-15. yüzyıllar arasında bir taraftan Karadeniz’in kuzeyinde bugünkü
Rusya, Ukrayna ve Kafkaslarda diğer taraftan da güneyde Mısır ve Suriye’de yazı
dili olarak kullanılmıştır. Karaçay-Malkar Türkçesi ise çağdaş Türk
lehçelerinin Kıpçak kolunun Kafkasya’daki güney bölümünün alt kolunda yer
almaktadır. Bu çalışmada Kıpçak Türkçesinde tespit edilen meslek adları ile
Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü’nden ve Karaçay-Balkar Türkçesi Konu
Çözümlemeli Söz Varlığı adlı yüksek lisans tezinden tespit edilen meslek adları
vasıflarına göre tasnif edilip                                                            mukayese edilecektir. Mukayeseler kelimelerin
anlamlarına ve dâhil oldukları meslek alanlarına göre yapılacaktır. Tavkul daha
önce iki lehçe üzerine bir değerlendirme yapmıştır. Ancak bu değerlendirme
Karaçay-Malkar Türkçesi ile Codex Cumanicus arasında sınırlı kalmış genel bir
kelime değerlendirmesi şeklindedir. Bu çalışmada iki lehçe arasındaki benzer
kelimeler belirli bir tasnif alanı olarak meslek adları ile sınırlandırılmış
bulunmaktadır. Yapılacak olan bu çalışma ile Tarihî Kıpçak Türkçesi ve Karaçay-Malkar
Türkçesindeki meslek adlarından yola çıkılarak her iki lehçeyi de konuşan
toplumların sosyal, kültürel, askerî, idari ve siyasi yaşam tarzlarındaki
adlandırmalar ortaya konulmuş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kıpçak Türkçesi, Karaçay-Malkar Türkçesi, meslek adları

Kaynakça

• Akar, A. ve A. Günay (2007): Derleme Sözlüğünde Karaçay-Balkar Türkçesi Söz Varlığı, Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi: yıl:3, sayı:6, s.1-48Akar, A. (2017): Türk Dili Tarihi, İstanbul: Ötüken Yay.Akyüz, Y. (2016): Türk Eğitim Tarihi, Ankara: Pegem Akademi Yay.Argunşah, M. ve Sağol Yüksekkaya, G. (2017): Karahanlıca Harezmce Kıpçakça Dersleri, İstanbul: Kesit Yay.Ata, A. (1997): Nâsırü’d-dîn bin Burhânü’d-dîn Rabgûzî, Kısasü’l-Enbiya (I Giriş-Metin-Tıpkıbasım), Ankara: TDK. Yay.Ata A. (1997): Nâsırü’d-dîn bin Burhânü’d-dîn Rabgûzî, Kısasü’l-Enbiya (II Dizin). Ankara: TDK. Yay. Aydın, E. (2008): “Eski Türklerde Meslek Adları (Eski Türk Yazıtlarına Göre)”, Journal of Turkish Linguistics, vol. 2, nu. 1, March 2008, s. 49-66. Bilgin A. ve N. Hacıeminoğlu (2002): “Kıpçak Türkçesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 25, s. 421-424. Ercilasun, A.B. (2011): Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yay.Gabain, A. V. (2007),: Eski Türkçenin Grameri, (çev. Mehmet Akalın), 5. bs, Ankara: TDK Yay.Göher Vural, F. (2011) : Asya Hun İmparatorluğu’nda Müzik, Turan Stratejik Araştırmaları Merkezi Dergisi: cilt:3, sayı:10, s.15-21Günay, A. ( 2017): Karaçay-Malkar Türkçesinin Kendine Has Özellikleri ve Kıpçak Lehçeleri Arasındaki Yeri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi: cilt:10, sayı:53, s.109-114Günay, Ü. ve H. Güngör (2007): Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dinî Tarihi, İstanbul.: Rağbet Yay.Güner, G. (2010): Kıpçak Türkçesindeki Meslek Adları Üzerine İçerik ve Yapı Bakımından Bir Sınıflandırma Denemesi, İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkısh or Turkıc: cilt:5/3 s.1417-1448Günşen, A. (2008): “Söz Varlığı Işığında Dîvânü Lûgati’t-Türk’te Çağının Türk İktisadi Hayatına Ait İzler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 1/4, s. 242-267. Mandaloğlu, M. (2013):Eski Türklerde Sanayi, Ticaret ve Maliyenin Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi: cilt:2, sayı:2, s.129-150Özyetgin, M. (2005): Eski Türklerde Ortak Tüccar Terimi Üzerine, Orta Zaman Türk Dili ve Kültürü Üzerine İncelemeler İstanbul: Ötüken Yay. s. 169-179. Rüştü, C. (2016): Türklerde Ziraat Kültürü, İstanbul: Ötüken NeşriyatŞen, S. (2007): Orhun, Uygur ve Karahanlı Metinlerindeki Meslekler Bağlamında Eski Türk Kültürü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Samsun. Tavkul, U. (2000): Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.Tavkul, U. (2000): Karaçay-Malkar Nart Destan Kahramanlarından Demirci Debet, Kırım Dergisi, 8, s.25-29Tavkul, U. (2003): Codex Cumanicus ve Karaçay-Malkar Türkçesi, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi: 15, s.45-81Toparlı R. ve Vural H.ve Karaatlı R. (2003): Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDK Yay. Ünalan, S. ve H. Öztürk (2008): “İslamiyet‟ten Önce Türklerde Eğitim ve Öğretim”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13,2, s. 89-109.Yurdakul, E. (2011): Karaçay-Balkar Türkçesi Konu Çözümlemeli Söz Varlığı, İzmir: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi