ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE SANSÜRLENEN PİYESLER

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 8, 187 - 198, 31.10.2018

Ömrüm Işıkay Gürbüz

Öz

Tiyatroların
halkı en çok etkileyen ve halka en çabuk ulaşan bir özelliğinin olduğu
bilinmektedir. Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinden elde edilen evraklar
neticesinde II. Abdülhamid dönemi sansüründe muzır (zararlı) olarak
değerlendirilen eserlerin başında piyeslerin geldiği görülmektedir. Buna neden
olan birçok sebep vardır. Bunlardan biri, bu dönemde birçok kişinin tiyatroyu
kullanarak, siyasî fikirlerini edebiyat üzerinden herkese aktarmaya çalışmış
olmasıdır. Sansür memurları tarafından diğer neşir türleri gibi tiyatrolar da
dikkatlice incelenmiş ve muzır görülenlerin ne tab’ına (basımına) ne neşrine ne
de icrasına izin verilmiştir. Piyeslerden ve tiyatrolardan hangilerinin
sahnelenmesine ve basımına niçin izin verilmediği sorusu arşiv belgeleri
doğrultusunda cevaplanmaya çalışılmıştır. Bu çalışma[1], II. Abdülhamid
dönemindeki edebî hayata ve basın hayatına ışık tutmak amaçlı hazırlanmıştır.
Çalışma Başbakanlık Osmanlı Arşivinden alınan örneklerle desteklenmektedir. Çalışmanın
sonucunda, Abdülhamid döneminin sansürü piyes ve tiyatrolar üzerinden verilen
örnekler doğrultusunda dikkate alınmış ve edebiyat tarihi açısından
değerlendirilmiştir.

---

[1] Ömrüm Işıkay Gürbüz’ün
(2017) “II. Abdülhamid Dönemi Sansürünün Edebiyattaki Yansımaları” adlı
Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalında
yaptığı yayınlanmamış yüksek lisans tezinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Abdülhamid, edebiyat, tiyatro, basın, sansür

Kaynakça

• Banoğlu, N. A. (1960). Türk Gazeteciliğinin 100. Yılı için Basın Tarihimizin Kara ve Ak Günleri. İstanbul: Sırlar Matbaası.Ebüzziyâ Tevfik (2006). Yeni Osmanlılar. (haz. Şemsettin Kutlu). İstanbul: Pegasus Yayınları. Işıkay Gürbüz, Ö. (2017). II. Abdülhamid Dönemi Sansürünün Edebiyata Yansımaları. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeni Türk Edebiyatı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Kocabaşoğlu, U. (1987). Basın Özgürlüğünün Engellenmesi Sansür Tarihi. Tarih Toplum, 19 Şubat, S.37Özgül, M. K. (1989). Türk Edebiyatında Siyasî Rüyalar. Ankara: Akçağ Yayınları.Tokgöz, A. İ. (1931). Matbûat Hâtıralarım 1888-1923, Haz. Alpay Kabacalı, İstanbul: Ahmed İhsan Matbaası, C.2.Tuğay, A. (1963). Saray Dedikoduları ve Bazı Mâruzat .İstanbul: Ersa Matbaacılık.Uşaklıgil, H. Z. (2008). Kırk Yıl. İstanbul: Özgür Yayınları.Yalçın, H. C. (1999). Edebiyat Anıları. (haz.: Rauf Mutluay). 3. basım. İstanbul: Türkiye Bankası Kültür Yayınları.