OSMANLIDAN CUMHURİYETE YOZGAT YÖRESİNDE KURULAN HAFTALIK PAZARLAR VE PANAYIRLAR

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 9, 103 - 121, 01.10.2018

Yunus Özger

Öz

Pazar, mahalli ve küçük alış verişleri kapsarken; panayır
bölgesel, ulusal ve yahut uluslararası alana hitap eden büyük pazarlardır.
Osmanlı coğrafyasında panayırlar, devletin izniyle açılmıştır. Yozgat merkezde
ilk haftalık pazar, Çapanoğlu Süleyman Bey’in girişimiyle 1793’te pazartesi
günlerinde kurulmuştur. Pazar, iltizam sistemiyle genelde Bozok Sancak beyleri
tarafından işletilmiştir. Sonraki dönemde Akdağmadeni, Budaközü ve
Boğazlıyan’da da haftalık pazarlar açılmıştır. Bunun dışında Yozgat yöresinde geniş
ticari hacimli panayır da kurulmuştur. Panayırla ilgili eldeki mevcut en eski
vesika, şimdilik 1855 tarihlidir. Panayırda çoğunlukla hayvan alım satımı
yapılmakla beraber, el işi ve sanat ürünleri de satılmıştır.  Salnamelere göre panayıra genelde yakın
şehirlerden katılım olmuştur. Ancak bazen Maraş, Halep ve Şam gibi uzak
yerlerden de buraya iyi cins atlar getirilmiştir. Panayırın güvenliğini
sağlamak için idareciler yoğun çaba harcamışlardır. Panayırı sığır vebası,
kuraklık ve bazı asayiş sorunları olumsuz etkilemiştir. Bu araştırmada yörede
kurulan pazar ve panayırlar hakkında kısaca bilgi verilmiş, bölge ekonomisine
katkısından söz edilmiştir.  

Anahtar Kelimeler

Panayır, Haftalık Pazar, Yozgat

Kaynakça

• BOA. A. DVN ( Bâb-ı Âsafî Divân-ı Hümâyûn Kalemi), nr. 39 / 17.
• BOA. A. DVNSMHM.d., (Bâb-ı Âsafî Divân-ı Hümâyûn Mühimme Defterleri), nr. 58 / 26.
• BOA. A. MKT. MVL (Sadâret Meclis-i Vâlâ Evrâkı ), nr. 74 / 76.
• BOA. AE. SİBR ( Ali Emiri Sultan İbrahim ), nr. 2 / 200.
• BOA. BEO ( Bâb-ı Âli Evrâk Odası ), nr. 221 / 16507.
• BOA. C. BLD ( Cevdet Belediye ), nr. 84 / 4152.
• BOA. C. DRB ( Cevdet Darphane ), nr. 32 / 1580.
• BOA. C. ML ( Cevdet Mâliye ), nr. 251 / 10366, 453 / 18325.
• BOA. DH. İD ( Dâhiliye İdâre ), nr. 31 / 2, 31 / 14.
• BOA. DH. MKT ( Dâhiliye Mektûbî Kalemi ), nr. 1093 / 51, 2115 / 110, 2132 / 73, 2181 / 9, 2611 / 73.
• BOA. DH. ŞFR ( Dâhiliye Şifre Kalemi ), nr. 159 / 62, 383 / 117.
• BOA. DH. TMIK. M (Dâhiliye Nezâreti Tesri-i Muamelât Komisyonu ), nr. 226 / 7, 249 / 6.
• BOA. İ. DH ( İrâde Dâhiliye ), nr. 1425 / 25, 1449 / 38.
• Ankara Vilâyeti Salnâmesi 1308, 1311, 1325.
• Servet-i Fünûn, sayı 1058, 1 Eylül 1327.
• Yozgad Gazetesi, yıl 7, sayı 343, 4 Temmuz 1928.
• ALTUNSOY, N. (2014), Amasya Vilayeti Gazetesi 1922-1928, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli.
• BAĞDATLI, A. (2001), Tanzimat Dönemi Yozgat Kasabasının Sosyo-Ekonomik Yapısı, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• DİKMEN, ZB. (2011). Yeni Yozgat Gazetesi (1925-1928) Transkripsiyon ve Tahlilli Fihristi, Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yozgat.
• ERDOĞRU, M. A. (1994). 18-19. Yüzyıl Osmanlı Panayırları ve Hafta Pazarlarına Dair Belgeler-I, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), 5, 49-129.
• KALAYCI, ZB. (2016). Yeni Yozgat Gazetesi Yazılarında Cumhuriyet Ekonomisi, I. Uluslararası Bozok Sempozyumu Bildiri Kitabı, III, 118-126.KALLEK, C. (2007). Pazar, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), 34, 194-203.
• KAPUSUZOĞLU, S.B. (2016). Seferberlik Mahşeri Büyük Harpte Yozgat, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• KARACA, TN. (2004). 19. Yüzyıl Avrupa Seyyahlarının Gözü İle Bir Anadolu Şehrinin Sosyo-Ekonomik Yapısı, Doç. Dr. Günay Çağlar Armağanı, Erzurum.
• KARACA, TN. (2005). Ermeni Sorununun Gelişimi Sürecinde Yozgat’ta Türk-Ermeni İlişkileri, Ankara: TTK Yayınları.
• KOÇ, Y. (2013). Yozgat, DİA, 43, 559-564.
• KÜPELİ, Ö.(1999). “Osmanlı Devleti’nde Panayır Organizasyonları ve Gönen Hacı İsa Panayırının Tarihine Dair”, Osmanlı, 3, 490-497.
• METİN, R. (2007). XVI. Yüzyılda Orta Anadolu’da Nüfus ve Yerleşme (Bozok, Kırşehir, Nevşehir ve Keskin Örneği), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• ÖZGER, Y. (2016). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Yozgat’ın Sosyoekonomik Ve Demografik Yapısı”, Tarih Okulu Dergisi, XXVI, 117-143.
• POLAT, S. (2017). Yenilikçi Bir Ayan: Çapanoğlu Süleyman Bey”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• SAYAR, A. (2007). Yozgat Var, Yozgatlı Yok, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• ŞEN, Ö. (1996). Osmanlı Panayırları ( 18 19. Yüzyıl ), İstanbul: Eren Yayınları.