Türkçede Aktarma Cümleleri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 9, 274 - 285, 01.10.2018

Emre Türkmen

Öz

Cümle
türleri belirlenirken adlandırmalar yüklem temelli yapılır; buna göre yüklemin
yeri, cinsi, sayısı ve anlamı belirleyici olur. Farklı bir yaklaşım olarak
cümlenin kuruluş ve diziliş ilişkisi içinde ele alınarak tek bir yargı taşıyan
cümlelere “düz kuruluşlu cümleler”, birden çok yargı taşıyan cümlelere “karma
kuruluşlu cümleler” adlandırması ile yapılacak değerlendirmenin açacağı yollar
olduğu düşünülmektedir. Aktarma cümleleri, düz kuruluşlu cümlelerden farklı
olarak cümlede ifade edilen oluş ve kılışın tek ve ortak olmadığı karma
kuruluşlu cümle türlerindendir. İç içe
cümle olarak adlandırılan de- fiili ile kurulu bir asıl cümle ile onun içinde
yer alan aktarılan bir ifade ya da ibarenin yer aldığı cümlelerle, birtakım
alıntıların ve tam yargılı cümlelerin bulunduğu cümleler oldukları
söylenebilir. Bu çalışmada ana hatlarıyla aktarma cümleleri kavramı
irdelenecek, aktarma cümlelerinin bir karma kuruluşlu cümle olarak tanımlanıp
tanımlanamayacağı tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cümle, Karma Kuruluşlu Cümleler, Aktarma

Kaynakça

• Argunşah, M., & Yüksekkaya, G. S. (2014). Karahanlıca Harezmce Kıpçakça Dersleri (3. Baskı). İstanbul: Kesit Yay.
• Atabay, N., Özel, S. ve Çam, A. (2003). Türkiye Türkçesinin Sözdizimi (2. Baskı), İstanbul: Papatya Yay.
• Coşar, A. M. (1997). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Beş Şehir Adlı Eserlerindeki Cümlelerde Unsur Dizilişi ve Kuruluş İlişkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Coşar, A. M. (2006). Üç Çay Risalesi İnceleme-Metin-Tıpkıbasım. Trabzon: Serander Yay.
• Coulmas, F. (1986). Reported speech: Some general issues. Florian Coulmas (Eds.), Direct and Indirect Speech (1-28). Berlin: Mouton de Gruyter.
• Ergin, M. (2013). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak.
• Göğüş, B. (1969). Türkçede Cümlemsilerin Kuruluşu ve Temel Cümleciğe Bağlanma Şekilleri. TDAY-Belleten 1968, 89-142, Ankara: TDK. Yay.
• Gülmez, G. (2003). Nathalie Sarraute’un Çocukluk Anılarında Aktarılan Söylemin İşlevi. Günümüz Dilbilim Çalışmaları (165-174). İstanbul: Multilingual Yay.
• Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin Yayınevi.
• İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• Kerimoğlu, C. (2014). Türkiye Türkçesi ve Tatar Türkçesinin Karşılaştırmalı Söz Dizimi. Ankara: TDK Yay.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• Kutadgu Bilig (2006). (Çev. Reşid Rahmeti Arat). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Leech, G. N., & Short, M. H. (1981). Style in Fiction: A linguistic Introduction to English Fictional Prose. London: Longman.
• Li, C. N. (1986). Direct speech and indirect speech: A functional study. Florian Coulmas (Eds.), Direct and Indirect Speech (29-45). Berlin: Mouton de Gruyter.
• Nehcü’l-Ferâdis Cennetlerin Açık Yolu (2017). (Akt. Bilâl Aktan). Ankara: TDK Yay.
• Özkan, M., & Sevinçli, V. (2013). Türkiye Türkçesi Söz Dizimi (6. Baskı), İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Özmen, M. (2016). Türkçenin Sözdizimi (2.Baskı). Adana: Karahan Kitabevi.
• Pamuk, O. (2012). Gizli Yüz (11. Baskı). İstanbul: İletişim Yay.
• Tanpınar, A. H. (2009). Huzur (17. Baskı). İstanbul: Dergâh Yay.
• Tekin, T. (1988). A. N. Kononov. TDAY-Belleten 1959, 331-378.
• Tekin, T. (2003). Orhon Yazıtları Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk (Haz. Mehmet Ölmez). İstanbul: Yıldız Dil ve Edebiyat Dizisi.
• Tezcan, S., Zülfikar, H. ve Ata, A. (2014). Nehcü’l-Ferādįs Uşmaħlarınıŋ Açuķ Yolı (Cennetlerin Açık Yolu) Metin, Dizin-Sözlük, Tıpkıbasım. Ankara: TDK Yay.
• Topaloğlu, A. (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yay.
• Tulum, M. M., & Azılı, K. (2015). Eski Uygurca Edgü Ögli Tigin Anyıg Ögli Tigin (İyi Niyetli Şehzade – Kötü Niyetli Şehzade) Burkancı Seyirlik Eser -Çözümlenişinin 101. Yılında Yeni Bir Tahlil Denemesi- (Giriş-Rekonstrüksiyon-Çeviri-Sözlük-Faksimile). İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yay.
• Vardar, B. (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yay.