SARAYDA, SEFERDE ve ÖLÜMDE AİLEYİ HATIRLAMAK: İÇ OĞLANLARI VE AİLE İLİŞKİLERİ

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 9, 286 - 296, 01.10.2018

Batuhan İsmail Kıran

Öz

Erken
dönemlerden itibaren sarayda var olan iç oğlanı teşkilatı padişaha hizmet etmek
ve devletin ihtiyaç duyduğu güvenilir ve sadık devlet adamlarını karşılamak
amacıyla organize edilmiştir. Çeşitli yöntemlerle insan ihtiyacını karşılayan
bu zümre ağırlıklı olarak Hıristiyan ailelerden toplanan gençlerden
oluşmaktaydı. Oğlanların kökeninin Hıristiyan olması ve padişahın hizmetine
alınarak ailelerinden uzaklaştırılmış oldukları düşüncesi Avrupalı birçok
çağdaş gözlemci tarafından eserlerine konu edilmiştir. Özellikle İngiliz
elçilik çalışanı Paul Ricaut ve Fransız seyyah ve tüccar Jean Baptiste
Tavernier iç oğlanı asıllı kişilerden öğrendikleriyle eserlerini kaleme almış
olmalarına rağmen iç oğlanlarının ailelerini unuttukları ve onlara karşı kin ve
nefret duyguları besledikleri bilgilerini aktarırlar. Ancak, iç oğlanları
hiçbir dönemde ne ailelerinden tamamen uzaklaşmış ne de onlara karşı kin ve
nefret duyguları beslemişlerdir. Özellikle resmî kayıtlarda karşımıza çıkan
veriler ve saraya yakın çevrelerden edinilen bilgilerle iç oğlanlarının aileleri
ile uygun vakitlerde görüşebildikleri, kardeş ve akrabalarını sahip oldukları
idarî nüfuz sayesinde saray hizmetine aldırdıkları ve mallarını vefatları
halinde miras olarak bırakabildikleri hakkında birçok veri vardır. Bu verilerin
yardımıyla hizmet süreleri boyunca iç oğlanlarının aileleri ile olan ilişkileri
ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

İç oğlanı, Aile, Devşirme

Kaynakça

• Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi [TSMA.] Evrak kataloğu [E.], nr. 754/75; TSMA. Defter kataloğu [D.], nr. 34, 1059, 1992.ABDULLAH B. İBRAHİM ÜSKÜDARÎ, Vâkı‘ât-ı Rûz-merre, Topkapı Sarayı Müzesi Yazma Eserler Kütüphanesi, Revan Nüshası, nr. 1123.Afyoncu, E. (2009). “Sokullu Mehmed Paşa”, DİA, 37, İstanbul: TDV, s. 354-357.Arıkan, Z. (2011). “Jean-Baptiste Tavernier”. DİA, 40, İstanbul: TDV, s. 181-183.Bobovius, A. (2013). Saray-ı Enderun- Topkapı Sarayı’nda Yaşam-. (Çev: T.Noyan). İstanbul: Kitap Yayınevi.De Groot, A. H. (1997). “Kayserili Halil Paşa”, DİA, 15, İstanbul: TDV, s. 324-326.Gelibolulu Mustafa ‘Âlî (1997). Mevâ’ıdü’n-nefâis fî Kavâ’ıdi’l’-mecâlis. (Haz:M. Şeker), Ankara: TTK.Gökalp, H. (2006). “Çobanlıktan Valiliğe, Valilikten Asiliğe: Varvarî Ali Paşa ve Makâlât-ı Varvarî”. İlmî Araştırmalar Dergisi, 22, s. 111-134. Kıran, B. İ. (2018). Osmanlı Saray Teşkilatında İç Oğlanlığı Müessesesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.MEHMED HALİFE (2000). Tarih-i Gılmanî. (Haz: E. Oral), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.Nicolas de Nicolay (2014). Muhteşem Süleyman’ın İmparatorluğunda. (çev: M. Tokyay, Ş. Tekeli), İstanbul: Kitap Yayınevi.Peçevî İbrahim Efendi (1982). Peçevî Tarihi. 2, Ankara: T. C. Kültür ve TurizmBakanlığı Yayınları.Ricaut, P. (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nun Hâlihazırının Tarihi (XVII. Yüzyıl). (çev: H. İnalcık, N. Özyıldırım; Giriş: B. Arı), Ankara: TTK.Şakiroğlu, M. H. (1993). “Cigalazâde Sinan Paşa”, DİA, 7, İstanbul: TDV, s. 525-526.Tavernier, J. B. (2014). 17. Yüzyılda Topkapı Sarayı. (çev: T. Tunçdoğan),İstanbul: Kitap Yayınevi.Unat, F. R. (1942). “Sadrazam Kemankeş Kara Mustafa Paşa Lâyihası”. Tarih Vesikaları Dergisi, 1 (6), s. 472-473.Ülker, H. (1996). 51 Numaralı Mühimme Defteri (Tahlil-Metin), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.Yerasimos, S. (1994). “Tavernier, Jean Baptiste”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 7, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, s. 227-228.