Muhakemetü'l-Lugateynde Hayvan Adları

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 11, 454 - 465, 12.08.2019

Ayşe Sema Uyanık

Öz

Bugünkü
Kuzey-Doğu Türkçesinin ikinci dönemi için kullanılan Çağatay Türkçesi
15.yüzyıldan başlayarak 20.yüzyıl başlarına kadar olan dönemi kapsar. Ali Şir
Nevayi, Çağatay Türkçesinin en önemli isimlerinden biri olup bu döneme gerek
eserleri gerekse yetiştirdiği şairler ile büyük katkıda bulunmuştur. Nevayi,  hayatı boyunca yaşadığı tüm zorluklara rağmen
Türk dilinin büyüklüğünü ve zenginliğini savunmuş bir Türk dili
milliyetçisidir. Bunu yansıtan en önemli yapıtı ise Muhakemetü’l-Lugateyn’dir.
Bu eserde Türkçe ile Farsçanın mukayesesini yaparak Türkçenin anlam zenginliği
ile imla ve gramer kuralları bakımından Farsçadan üstün bir dil olduğunun
savunmasını yapmıştır.

 

Muhakemetü’l-Lugateyn,
hayatın farklı yönlerine uzanan bir söz varlığına sahiptir. Akrabalık adları,
dağlık ve düzlük yer adları, giysiler, yemek ve hayvan adları gibi geniş bir
alanı içine alır.

Hayvan
adlarından yola çıkılarak o dönemdeki hayvan isimlerini ihtiva eden söz varlığı
üzerine bilgi sahibi olmak mümkündür. Bu çalışmada Muhakemetü’l-Lugateyn’de
geçen hayvan adları tespit edilmiş ve türlerine göre sınıflandırılmıştır.

Yapılacak
olan bu çalışma ile eserde geçen hayvan adları kavram alanına göre
belirlenecek, belirlenen hayvan adlarından Türkiye Türkçesinde kullanılmaya
devam edilenlere de dikkat çekilecektir.

 



Anahtar Kelimeler

Çağatay Türkçesi, Ali Şir Nevayi, Muhakemetü’l-Lugateyn

Kaynakça

• Özönder, F. Sema Barutçu (1996). Ali Şir Nevayi, Muhakemetü’l-Lugateyn (İki Dilin Muhakemesi), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.Argunşah, M. (2018). Çağatay Türkçesi, İstanbul: Kesit yayınları.Ercilasun, A. B. (2018). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ yayınları.Bulut, Serdar. (2017). “Asya Coğrafyası’nın Büyük Edibi Ali Şir Nevayi’nin Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Türk Diline Katkıları”, Asya’dan Avrupa’ya Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı 1. (Sonbahar 2017).Güncel Türkçe Sözlük : http://sozluk.gov.tr/Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü : http://sozluk.gov.tr/Kişi Adları Sözlüğü : http://sozluk.gov.tr/Tarih Terimleri Sözlüğü : http://sozluk.gov.tr/Tarama Sözlüğü : http://sozluk.gov.tr/Zanaat Terimleri Sözlüğü : http://sozluk.gov.tr/Gösteri Sanatları Terimleri Sözlüğü : http://sozluk.gov.tr/