Türk Kültüründe Hayvanlara Verilen Özel Adlar

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 11, 391 - 410, 12.08.2019

Hilal Çağlar

Öz

Hayvanlar
insanlığın ilk dönemlerinden beri insanoğlunun beslenme, ulaşım, korunma gibi
birçok temel ihtiyacının karşılanmasına yardımcı olmuştur bunun için de
hayatımızda önemli bir yere sahiptirler. Özellikle göçebe bir toplum olan
Türklerin hayatında oldukça önemlidir. Türklerin, göç sırasında yanında
getirdikleri at, keçi, koyun, köpek vs. gibi hayvanlar yüzlerce yıl hep en
yakınlarında olmuştur. Hatta çoğu zaman evin bir bireyi olarak görülmüşlerdir,
bu sebeple de insanlar bu hayvanlara rengine, huyuna, cinsine ve görevlerine
göre çeşitli isimler vermişlerdir.

İnsanlar
yaşadıkları yerlere, kişilere, bitkilere, hayvanlara kısaca benimsedikleri her
şeye kendi kültürlerine ve dil yapısına göre özel isimler vermişlerdir.
Bunlardan özellikle yer ve kişi adları inceleme alanı oluşturmaktadır. Hayvan
adları ise tür üzerinden değerlendirilmektedir. Bu bildiride Ahıska, Kazak,
Kırgız ve Türkiye Türklerinin at, köpek, inek gibi evcil ve kartal gibi vahşi
hayvanlara verdiği özel isimler üzerinde durulacaktır. Bu Türk topluluklarının
seçilme sebebi, Kıpçak grubundan Kazakça ve Kırgızca Oğuz grubundan ise Ahıska
ve Türkiye Türkçesinin birbirlerine ağız yakınlığında olmasıdır. Çalışmamızda
hayvanlara verilen özel adlar; dış görünüşüne göre adlandırılanlar, görevine
göre adlandırılanlar, karakterine göre adlandırılanlar ve rengine göre
adlandırılanlar olmak üzere dört ana başlık altında sınıflandırılacaktır.
Sonrasında ise destanlardaki hayvanların özel isimleri verilecektir. Bu
araştırma neticesinin dilbilim, halkbilim, toplumbilim gibi araştırma
alanlarına da katkı sağlayabileceği düşüncesindeyiz.

Anahtar Kelimeler

Hayvan Adları, Özel Adlar, Ad Bilimi

Kaynakça

• Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil (Cilt 3.). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Bayram, B. (2004). Alankay Batır Destanı. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi .
• İbragimov, M. (2005). Kırgız Makal-Ilakap, Uçkul Sözdörü. Karabalta .
• Kaya, D. (2015). Kırgız Destanları. Ankara: Salkımsöğüt.
• Kuanışbayeva, A. (2002). Formül Nazariyesi ve Koblandı Batır Destanındaki Formüller . Ankara: Gazi Üniversitesi.Naskali, E. G. (1995). Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık. 1995: Türkiye Jokey Kulübü .
• Sarıtaş, S. ( 2009). Balıkesir Üniversitesi Öğrencilerinin Günümüzdeki Adlar ve Av Verme Hakkındaki Görüşleri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 423.
• İnternet Kaynakçaları
• http://bilim-all.kz/article/3845
• http://turkyurdu-makaleler.blogspot.com/https://www.petarkadas.com/kopek-isimleri (20.04.2019)
• https://yvision.kz/post/676891 (20.04.2019)
• https://surak.baribar.kz/9228?start=15#a_list_title (20.04.2019)
• https://surak.baribar.kz/260907/ (20.04.2019)
• http://www.tjk.org/TR/YarisSever/Query/Page/Atlar (20.04.2019)
• https://www.facebook.com/arsin.mesohor.atayurt.basdurak/?__tn__=%2Cd%2CP-R&eid=ARBgKjL5AvmCTQH4_9v-rCxJ7G_64qhGE29YPYOjKtpPwRjOZFRPqyciz05LqyOAJJh81BiR7UcZrUS6 (21.02.2019
• https://www.facebook.com/Cepni.Oguzlar/?ref=bookmarks (27.02.2019)
• Derlemeler
• 1. Bekbolsun Tölöev: Yaşadığı yer; Bişkek/ Kırgızistan Yaşı;25 Mesleği; otel görevlisi
• 2. Gulina İskenderova: Yaşadığı yer; Talas / Kırgızistan Yaşı;25 Mesleği; ev hanımı
• 3. Nazik Akinova: Yaşadığı yer; Bişkek / Kırgızistan Yaşı; 23 Mesleği; öğrenci
• 4. Şahmurad Şahmuradov: Yaşadığı yer; Bişkek/Kırgızistan Yaşı; 25 Mesleği; serbest
• 5. Ceylan Aliyeva: Yaşadığı yer; Cambıl/ Kazakistan Yaşı;22 Mesleği; öğrenci