Türk Mitolojisinde Ejderha

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 11, 482 - 493, 12.08.2019

Harun Duman

Öz

Ejderha
isminin kökeni Farsça: ‘‘Ajdahak veya Ajdaha’’ kelimelerinden türetilerek
Türkçeye girmiştir. Ejderha kelimesinin İngilizce yazılışı: ‘‘Dragon’’ dur. Bu
kelime ise Yunanca: ‘‘Drakon’’ kelimesinden türetilmiştir. Türkiye
Türkçesindeki anlamı da ‘‘Evren’’dir. Ejderhaya epik metinlerde, şövalye
romanlarında ve sözlü aktarımın masal, efsane ve şarkı türlerinde rastlanılır.
Ejderha, kanatlı, ağzından alevler çıkarabilme gücüne sahip ve uçabilen
efsanevi bir varlıktır.

 

Asya
inançlarında Ejderha, genellikle bereketin, bolluğun ve iyiliğin sembolü olarak
görülür. Doğudan batıya gidildikçe ejderhanın nitelikleri değişir, karamsarlık,
kötülük ve kıtlığın sembolü olarak görülür. Türk mitolojisindeki ejderha motifinde
ise Asya inançlarında özellikçe Çin Mitolojisinin etkisi vardır ve su,bolluk ve yeniden doğuşun timsali sayılmıştır.
Ejderha, Çin’de olduğu gibi Türk hayvan takviminde de yıl simgesi olarak yer
almıştır. Devasa bir yılan olarak da resmedilen ejderha, Dede Korkut
masallarında, Oğuz Kağan Destanı'nda, ve Türk işlemelerinde kendine yer
edinmiştir. Türk Mitolojisinde başlıca ejderhalar; Sangal, Bükrek ve Celbegen,
Badraç ve Büke'dir.

Anahtar Kelimeler

Ejderha, Yılan, Türk Mitolojisi, Asya inançları

Destekleyen Kurum

erciyes üniversitesi

Kaynakça

• Abiha, B.Ç.(2012), Mitolojiden Tarsus'a Bir Sembol: Yılan ve Şahmaran, Tarsus Kent Sempozyumu, 1-9.Altınkaynak, E.(2013), Analysis Of The Dragon Killing Scene In The Mythology Of The Peoples Of Eurasia, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1/19, 125-132.Boratav, P.N. (2012), Türk Mitolojisi, Bilgesu Yayınları, Ankara.Black, J.& Green, A. (2003), Mezopotamya Mitolojisi Sözlüğü, Aram Yayıncılık, İstanbul.Beydili, C. (2003), Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Yurt Yayınları, Ankara.Bayat, F.(2009), Geçiş Ritüeli Bağlamında Arınma, Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 2/9, 75-78.Byatt, A.S. (2013), Ragnarök Tanrıların Alacakaranlığı (Çev.: Kemal Baran Özbek), İthaki Yayınları, İstanbul.Budge, E.A.W. (2005), The Babylonian Legends of Creation And The Fight Between Bel and Dragon, Cosime Classic Yayınları, New York.Canova, R.C. (2016), Yunan Mitolojisi (Çev.: Ayşe Bilgehan), Mitoloji Tarihi Yayınları, İstanbul.Estin, C. & Laporte, H. (2008), Yunan ve Roma Mitolojisi (Çev.: Musa Eran), Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara.Erhat, A. (1996), Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul.Erden, C. (2016), ''Dünya Mitlerinde Yılan", Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.Heidel, A. (2000), Babil Yaratılış Destanı (Çev.: İsmet Birkan), Ayraç Yayınları, Ankara.Hesiodos, (1991), Eseri ve Kaynakları (Çev.: Sabahattin Eyüboğlu, Azra Erhat), Türk Tarih Kurumu Basımevi Ankara.Hooke, S.H. (2002), Ortadoğu Mitolojisi (Çev.: Alaeddin Şenel), İmge Kitabevi, Ankara.Koçak, A.& Gürçay, S.(2017), Alevi-Bektaşi Velayetnamelerinde ''Ejderha'' Motifi, Journal of Analitic Divinity Center, 1/1, 34-64.Kramer, S.N. (1990), Tarih Sümerde Başlar (Çev.: Hamide Koyukan), Kabalcı Yayınları, Ankara.Kozan, M. (Ocak 2014), ‘‘Kuzey Mitolojisinin Günümüz Kültürüne Yansımaları’’ Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 173,7173, s.245-254.Karakurt, D.(2012), Türk Mitolojisi Ansiklopedisi;https://www.academia.edu/11557648/T%C3%BCrk_Mitoloji_Ansiklopedisi_Deniz_Karakurt_Kozan, M. (Ocak 2014), ‘‘Kuzey Mitolojisinin Günümüz Kültürüne Yansımaları’’ Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 173,7173, s.245-254.Mackenzie, D. A. (1996), Çin ve Japon Mitolojisi (Çev.: Koray Akten), İmge Kitabevi, Ankara.Önal, N.O. (2007), "Çin Mitolojisindeki Ejderha Motifinin Çağdaş Seramik Motiflerde Yorumlanması" Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ankara.Ögel, B.(2010), Türk Mitolojisi 1, Türk Tarih Kurumu Yayınları Ankara.Özkartal, M.(2012) Türk Destanlarında Hayvan Sembolizmine Genel Bir Bakış(Dede Korkut Kitabından Örnekler), Milli Folklor Dergisi, 24/94, 58-71Paşayeva, V., & Paşayev, N.(2006), Ejderha Desenli Azerbaycan Halıları,. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (15), 101-122.Roux, J.P. (2011), Eski Türk Mitolojisi (Çev.: Musa Yaşar Sağlam), Bilgesu Yayınları, Ankara.Rosenberg, D. (2003), Dünya Mitolojisi Büyük Destan ve Söylenceler Antolojisi (Çev.: Koray Akten, Erdal Cengiz), İmge Kitabevi, Ankara.Schwab, G. (2004), Klasik Yunan Mitolojisinin En Güzel Efsaneleri (Çev.: Devrim Doğan Yüzer), İlya Yayınları, İzmir.Türker, F.(2012), Altay Türklerinin Anlatımlarında Mitik Bir Varlık: Celbegen, Milli Folklor Dergisi, 24/94, 81-90.Uslu, B.(2016), Türk Mitolojisi, Kamer Yayınları, İstanbul.