ANADOLU SELÇUKLU DÖNEMİ MİMARİ YAPILARINDA TURKUAZ

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 13, 291 - 318, 30.04.2020

Kifayet Özkul

Öz

M.Ö. 8. Yüzyıldan başlayarak günümüze kadar gelen, Mançurya vadisinden Tuna nehrine kadar olan alanı kaplayan Türkistan coğrafyasında birçok alanda kullanılan Turkuaz, 3. yüzyılda Hunlar ’da, 9-13. yüzyıllarda Karahanlılar’ da, 11. yüzyıl İran topraklarında,12-13. yüzyıllarda Anadolu’da Selçuklu döneminde ve sonrası Osmanlı döneminde her alanda kullanılmıştır. Mimari yapılardan takılara, dokumalardan süs eşyalarına kadar her alana imzasını atmıştır. Özellikle Anadolu Selçuklu dönemi mimari yapılarında çini bezemelerde kullanılarak mimari yapılara dokunmuş, taşlara can katarak konuşan dili olmuştur. Bu makalede Anadolu Selçuklu dönemi mimari yapılarında kullanılmış olan Turkuaz rengi ele alınacaktır. Tek renk olarak kullanılmasından, figürler ve motifler arasında yer aldığı alanlara ve ara ara gösterdiği renk değişkenliğine kadar örneklerle anlatım sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Selçuklu, Mimari

Kaynakça

• ALTUN, A. (1971). Konya’da Bulgur Tekkesi, Sanat Tarihi Araştırmaları VI, Ayrı Baskı.
• ARIK, R. (2000). Kubadabad, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• ASLANAPA, O.(1993). Türk Sanatı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• BAKIR, Turan S. (1999). İznik Çinileri ve Gülbenkyan Koleksiyonu, Kültür Bakanlığı Yayınları 2338, Ankara.
• BERKTAY, H. (2005). Türkiye Tarihi 1, Osmanlı Devletine Kadar Türkler, Cem Yayınevi, İstanbul.
• DURUKAN, A. (2002). Anadolu Selçuklu Sanatında Kurucular ve Sanatçılar, Cem Yayınları 423, Ankara.
• İREPOĞLU, G. (2019). Turkuaz Gökyüzünün ve Yeryüzünün Mirası.
• MÜLAYİM, S. (1982). Anadolu Türk Mimarisinde Geometrik Süslemeler (Selçuklu Çağı ), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• ÖNEY, G. (1976). Türk Çini Sanatı, Yapı ve Kredi Bankası Yayınları, İstanbul.
• ÖNEY, G. (1987). İslam Mimarisinde Çini, Ada Yayınları, İzmir.
• TANPINAR, A. H. (2004). Beşşehir, 80, Dergâh Yayınları, Ankara.
• YETKİN, Ş. (1986). Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi, İstanbul.
• HAŞİM, K. ŞİMŞEK, F. KUŞ. A. ve DIVARCI, İ. (2012). Anadolu Selçuklu Eserleri Fotoğraf Albümü, Selçuklu Belediyesi Yayınları, No:36, Konya.
• ALGAN, Nusret (2008), Anadolu Selçuklu Dönemi Mimarisi Taş Yüzey Süslemelerinin İncelenmesi ve Seramik Yorumları, Sanatta Yeterlilik Tezi, 25.
• ATALAY, Mustafa C. ve GÜLER, K. (2001). “Taş Çini Tekniği Ve Bir Turkuaz Uygulaması”, Kalemişi Dergisi, Cilt 2, Sayı 4, 41-53.
• BAŞKAN, S. (1990). Ortaçağ Anadolu’sundaki Türk Sanatının Oluşumu, Kültür ve Sanat Dergisi, Akbank Yayınları, Sayı 62, 7.
• ÖZKUL, K. (2018). “Anadolu Selçuklu Dönemi Taş İşlemeciliğinde Hayat Ağacı Motifi”, 4. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi (UBAK), Doğuhan Matbaacılık, 231-238, Ankara.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/ince-minareli-medrese (Çevrim içi: 21.10.2019, 14:34)
• https://www.selcuklu.bel.tr/ilcemiz/detay/291/mevlana-turbesi.html (Çevrim içi: 21.10.2019, 15:00)
• https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44419/beysehir-esrefoglu-camii-konya.html (Çevrim içi: 21.10.2019, 15:10)
• https://www.kulturportali.gov.tr/ (Çevrim içi: 21.10.2019, 20:50)
• https://www.ergenekun.net/oguz-kagan-destani.html (Çevrim içi: 29.10.2019, 15:54)
• http://www.selcuklumirasi.com/architecture-detail/alaeddin-camii-4 (Çevrim içi: 10.1.2019, 13:20)
• http://www.selcuklumirasi.com/architectural-buildings (Çevrim içi: 10.1.2019, 15:00) CAMBAZ, Mustafa Arşivi.