Halk Eğitimi Merkezi Kurslarına Katılan Kadın Yetişkinlerde Öğrenme Süreçlerinin Ev İçi Ücretsiz Emek Üzerinden Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 13, 85 - 117, 30.04.2020

Havva Kaya Berkan Altan

Öz

Yetişkin eğitimi, yetişkin bireylerin eğitim olanaklarına erişebilmesi, değişen ve dönüşen toplumsal dinamikleri “okuyabilmesi” ya da “uyum sağlayabilmesi” adına oldukça önemli bir yere sahiptir. Genel olarak eğitim, özel olarak ise yetişkin eğitimi, kendi başına yalıtılmış bir toplumsal olgu olmayıp; toplumun ekonomik, kültürel, siyasi yapılarıyla da bütünlük içerisindedir. Yetişkin eğitiminin sosyolojik boyutunu yansıtan bu durum kadın olmak özeline indirgendiğinde ise modern aile anlayışındaki toplumsal cinsiyete dayalı iş bölümü, toplumsal olgularla iç içe geçerek geleneksel yetişkin eğitimi aracılığıyla da kadını özel alana hapsetmekte, ev işleriyle kuşatmakta ve mükemmel annelik söylemleriyle de baskılamaktadır. Bu doğrultuda ikinci dalga kadın hareketinin ve sosyalist feministlerin kadının ikincilleştirilmesinde gördüğü temel dayanak “ev içi ücretsiz emek” olmaktadır. Ev içi ücretsiz emeğin ücretli emeğe dönüşüp ekonomik olarak değer kazanması gerektiğini düşünen sosyalist feministler, böylece kadınların da üretim alanına girebileceğini ve bu rollerin kadına atfedilen biyolojik yazgıdan çıkacağını savunmaktadır. Bu noktadan hareketle, yetişkin eğitiminin kamusal uygulama kurumlarından olan halk eğitimi merkezleri, kadın yetişkinlerin öğrenme süreçlerinin kalıplaşmış toplumsal cinsiyet rolleriyle olan ilişkisini anlayabilmek ve sosyalist feminizm açısından ev içi emek kategorisine girebilecek türde olan kursları ekonomik bir katkıya dönüştürebilmek adına önem arz etmektedir. Nitel araştırma deseni içerisinde gerçekleştirilen bu çalışmada; toplum tarafından öğretilen kalıplaşmış toplumsal cinsiyet rollerinin, kadın kursiyerlerin yetişkin eğitimi süreçlerini nasıl etkilediğini ve söz konusu bireyler tarafından nasıl değerlendirildiğini anlamak; halk eğitimi merkezi kurslarına katılan kadın yetişkinlerin, süreçteki sosyal ortamları doğrultusunda ev içi ücretsiz emek deneyimlerine eleştirel perspektiften bakabilme becerilerini betimlemek; ve özel alanda gerçekleşen ev içi ücretsiz emeğin neden olduğu dezavantajın yarattığı koşulların eğitim ve istihdam olanaklarına nasıl yansıdığını anlamak hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

ev içi ücretsiz emek, sosyalist feminizm, toplumsal cinsiyet, dönüştürücü öğrenme, eleştirel düşünce

Teşekkür

Makalemizi Nisan sayınızda değerlendirmeyi kabul ettiğiniz için teşekkür ederiz. Saygılarımla, iyi çalışmalar.

Kaynakça

• Akçay, C. (2012). Dönüşümsel Öğrenme Kuramı ve Yetişkin Eğitiminde Dönüşüm. Milli Eğitim, (196), 5-19.
• Akdağ Kurnaz, E. (2018). Dönüştürücü Öğrenme Kuramına Göre İngilizce Dersinde Hazırlanmış Öğrenme Etkinliklerinin Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısı Dönüşümlerine Etkisinin İncelenmesi. (Yayınlanmış Doktora Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Akman, G. N. (2014). Nitel ve Nicel Araştırma Yöntemleri, Afyonkocatepe Üniversitesi, https://www.academia.edu/15658650/N%C4%B0CEL-VE-N%C4%B0TELARA%C5%9ETIRMA-Y%C3%96NTEMLER%C4%B0-pdf (ET: 15.01.2019).
• Akpınar, B. (2010). Transformatif Öğrenme Kuramı: Dönüştürerek ve Değişerek Öğrenme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 185-198.
• Altuntaş, H. (2018). Isparta Gül Üretiminde Kadın Emeği: Üretici Gül Kadınları Derneği. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta
• Bal, H. (2016). Nitel Araştırma Yöntem ve Teknikleri (Uygulamalı-Örnekli). Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Başol, G. ve Evin Gencel, İ. (2013). Yansıtıcı Düşünme Düzeyini Belirleme Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(2), 929-966.
• Beauvoir, S. (1993). İkinci Cins: Genç Kızlık Çağı. İstanbul: Payel Yayınevi.
• Budak, H., ve Küçükşen, K. (2018). Türkiye’nin Sosyal Transformasyon Sürecinde Y Kuşağının “Toplumsal Cinsiyet Rolü” Tutumları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, (17)66, 561-576.
• Çakır, S. (2007). Feminizm: Ataerkil İktidarın Eleştirisi. içinde, 19. yüzyıldan 20. yüzyıla İdeolojiler. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çakır, S. (2010). Mekanın Kadınlar Açısından Kurgulanışına Toplumsal ve Tarihsel Süreç içinde Bakmak. içinde, Kadın ve Mekan (Tutsaklık mı? Sultanlık mı?). İstanbul: Turkuaz Kitap.
• Çimen, O. (2013). Dönüşümsel Öğrenme Kuramına Dayalı Çevre Eğitiminin Biyoloji Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Algılarına Etkisi. (Yayınlanmış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Donovan, J. (2016). Feminist Teori. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Federici, S. (2014), Sıfır Noktasında Devrim. İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Freire, P. (2017). Ezilenlerin Pedagojisi. çev. Hattatoğlu, D. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. (2000). Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik. içinde, Sosyoloji. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Harmann, H. (2016). Marksizmle Feminizmin Mutsuz Evlililiği. içinde, Kadının Görünmeyen Emeği. İstanbul: Yordam Kitap.
• Kaya, H.E. (2015). Türkiye’de Halk Eğitimi Merkezleri. International Journal of Science Culture and Sport, (3), 268-277.
• Kaya, H.E. (2016). Yaşam Boyu Yetişkin Eğitimi. Ankara: Nobel.
• Kaya, H.E., ve Altan, B. (2019). Dönüştürücü Öğrenme Kuramı Perspektifinde Yetişkin Eğitiminde Dönüşüm. içinde, Eğitim Bilimlerinde Farklı Bakışlar. Ankara, İKSAD, 29-58.
• Neuman, W. L. (2014). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar. çev. Sedef, Ö. Ankara: Yayın Odası.
• Sallan Gül, S. (2013). Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi. içinde, Sosyolojiye Giriş (Sosyolojinin Temel Tartışmaları). Ankara, Detay Yayıncılık, 226-244.
• Sancar, S. (2014). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sayılan, F. (2001). Yetişkin Eğitimi Bağlamında İşçi Eğitimi Üç İşçi Sendikasında Etnografik Örnek Olay İncelemesi. (Yayınlanmış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sayılan, F. (2008). Jack Mezirow ve Dönüştürücü Öğrenme Kuramı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 41, 301-318.
• Sencer, M. ve Sencer, Y. (1978). Toplumsal Araştırmalarda Yöntembilim. Ankara: Doğan Basımevi.
• Şen, E., ve Şahin, H. (2017). Dönüşümsel Öğrenme Kuramı: Baskın Paradigmayı Yıkmak. Tıp Eğitimi Dünyası, (49), 39-48.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı. Sosyoloji Konferansları, (35), 29-56.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, C. (2010). Risk Kapıyı Kırınca Kentlerde Yoksulluk, Dayanışma, Güven ve Güvenlik. İstanbul: Libra Kitapçılık.