Levayih-i Hayat’tan Enîn’e: Devamlılıklar Farklılıklar Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 23, 45 - 62, 31.12.2024

Aleyna Doğan

Öz

Fatma Aliye Hanım, Tanzimat sonrası edebiyat ve düşünce dünyasının önde gelen isimlerinden birisidir. 1862 – 1936 yılları arasında yaşayan yazar Türk edebiyatının ilk kadın romancısı olarak anılmaktadır. Edebiyat dünyasına ‘Bir Kadın’ imzasıyla yayımladığı, George Ohnet’nin Volonté romanını Meram (1889-1890) adıyla tercüme ederek girmiştir. Fatma Aliye Hanım’ın ilk telif eseri Hayal ve Hakikat (1891-1892) adlı romanın “Hayal / Vedat” bölümüdür. Muhadarat (1892) yazarın kendi imzasıyla yayımladığı ilk eserdir. Aynı yıl içinde yazarın Nisvan-ı İslam risalesi de yayımlanır. Fatma Aliye Hanım’ın bundan sonra yayımlanan romanları Refet (1896-97), Udi (1898), Levayih-i Hayat (1898) ve Enîn (1910)’dir.
Enîn, yazarın son romanıdır ve tamamlanamamıştır. Fakat Enîn Fatma Aliye Hanım’ın daha önce yazdığı Levayih-i Hayat (1898) adlı romanıyla benzerlikler taşımaktadır. Yazar Levayih-i Hayat’ı yazdıktan sonra eserde bir şeyleri tamamlayamadığını düşünmüş ya da Levayih-i Hayat’ı büyük bir roman olarak yeniden yazmayı istemiş olmalıdır. Söz konusu iki eserde konunun ve kahramanlar benzerliği ile olaylar birbirini tamamlaması dikkat çekicidir. Bu sebeple Levayih-i Hayat ve Enîn birlikte okunabilir görünmektedirler.
Bu bildiride Fatma Aliye Hanım’ın romanlarından Levayih-i Hayat ve Enîn üzerinde durulacaktır. Bu iki roman arasındaki benzerlikler ve ayrılıkları ortaya koymak üzere karşılaştırmalı bir okuma denemesi yapılacaktır. Levayih-i Hayat’ın Enîn’i hazırlayan bir deneme olabileceği ve yazarın kafasında bitiremediği Levayih-i Hayat’a ait hikâyenin Enin’de de tamamlanamayışı konusunda yorum yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Roman, Hikâye, Fatma Aliye Hanım, Levayih-i Hayat, Enîn

From Levayih-i Hayat to Enîn: A Comparative Study on Continuities and Differences

Öz

Fatma Aliye Hanım is one of the prominent figures of the post-Tanzimat world of literature and thought. Living between 1862 and 1936, she is known as the first female novelist of Turkish literature. She entered the world of literature by translating George Ohnet’s novel Volonté under the title Meram (1889-1890), which she published under the signature ‘Bir Kadın’. Fatma Aliye Hanım’s first copyrighted work was the “Hayal / Vedat” section of the novel Hayal ve Hakikat (1891-1892). Muhadarat (1892) was the first work published under her own signature. In the same year, the author’s treatise Nisvan-ı Islam was also published. Fatma Aliye Hanım’s subsequent novels are Refet (1896-97), Udi (1898), Levayih-i Hayat (1898) and Enîn (1910).
Enîn was the author’s last novel and could not be completed. However, Enîn bears similarities with Fatma Aliye Hanım’s previous novel Levayih-i Hayat (1898). After writing Levayih-i Hayat, the author must have thought that she could not complete something in the work or she must have wanted to rewrite Levayih-i Hayat as a great novel. It is noteworthy that the similarity of the subject matter, the similarity of the protagonists and the complementarity of the events in the two works in question. For this reason, Levayih-i Hayat and Enîn can be read together.
This paper will focus on Fatma Aliye Hanım’s novels Levayih-i Hayat and Enîn. A comparative reading attempt will be made to reveal the similarities and differences between these two novels. It will be tried to comment on the fact that Levayih-i Hayat may be an essay that prepares Enîn and that the story of Levayih-i Hayat, which the author could not finish in her mind, could not be completed in Enîn.

Anahtar Kelimeler

Women Writers, novel, Fatma Aliye Hanım, Levayih-i Hayat, Enîn.

Kaynakça

• Argunşah, Hülya (2012). “Sunuş”, Fatma Aliye Hanım, Enîn, hzl. Ayşe Demir, İstanbul: Kesit Yay., s. 11.
• Argunşah, Hülya (2016). “Fatma Aliye Hanım ve Hayal ve Hakikat Üzerine”, Kadın ve Edebiyat Babasının Kızı Olmak, İstanbul: Kesit Yay., s. 227-243.
• Argunşah, Hülya (2022). “Kadınların Sanatçı Olarak Edebiyat Tarihindeki Yersizliklerine Zafer Hanım ve Aşk-ı Vatan Üzerinden Bakmak”, Nazım Hikmet Polat’a Armağan, ed. T. Haykır, D. Apaydın, M. Akbaş, İstanbul: TEV Yay., 451-472.
• Argunşah, Hülya. "Meram (Fatma Aliye Hanım)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/meram-fatma-aliye-hanim-tees-1444. [Erişim Tarihi: 15 Mayıs 2024].
• Argunşah, Hülya. "Hayal ve Hakikat (Bir Kadın/Fatma Aliye Hanım – Ahmet Mithat Efendi)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hayal-ve-hakikat-bir-kadin-fatma-aliye-hanim-ahmet-mithat-efendi. [Erişim Tarihi: 15 Mayıs 2024].
• Argunşah, Hülya. “Refet (Fatma Aliye)”. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/refet-fatma-aliye-tees-1267. [Erişim Tarihi: 16 Mayıs 2024].
• Argunşah, Hülya. “Udî (Fatma Aliye)”. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/udi-fatma-aliye-tees-1697. [Erişim Tarihi: 19 Mayıs 2024].
• Argunşah, Hülya. “Muhadarat (Fatma Aliye)”. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/muhadarat-fatma-aliye-tees-1626. [Erişim Tarihi: 15 Mayıs 2024].
• Demir, Ayşe (2012a). “Fatma Aliye Hanım ve Levayih-i Hayat Üzerine…” Fatma Aliye Hanım, Levayih-i Hayat, hzl. Ayşe Demir, İstanbul: Kesit Yay., s. 17.
• Demir, Ayşe (2012b). “Fatma Aliye Hanım ve Enîn Üzerine…” Fatma Aliye Hanım, Enîn, hzl. Ayşe Demir, İstanbul: Kesit Yay., s. 24-25.
• Fatma Aliye Hanım (2012a). Levayih-i Hayat, hzl. Ayşe Demir, İstanbul: Kesit Yay.
• Fatma Aliye Hanım (2012b). Enin, hzl. Ayşe Demir, İstanbul: Kesit Yay.
• Gezer Baylı, Gülnaz (2018). “Osmanlı’da Kadının Uyanışı: Fatma Aliye Hanım”, Cedrus, c. 6, s. 597-611.
• Karaca, Şahika (2011). “Fatma Aliye Hanım’ın Türk Kadın Haklarının Düşünsel Temellerine Katkıları”, Karadeniz Araştırmaları, 31/93-110.