The Inscriptions with the Ebced System of the Ottoman Period in Kayseri

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 25, 505 - 567, 31.10.2025

Remzi Aydın , Rabia Öztürk

https://doi.org/10.59304/ijhe.1747451

Öz

This study focuses on the building inscriptions of the Ottoman period in Kayseri, which were dated with the ebced method. In addition to these inscriptions, poems about the construction or repair of some buildings dated with this method were also included in the scope of the study. As a result of the study; thirty inscriptions and fifteen poems belonging to different building groups such as mosques, fountains, tombs, caravanserais, lodges, schools and clock towers were evaluated in terms of their writing, reading, ebced types and content analysis. The types of calligraphy used in the inscriptions are mostly thulus and talik, the materials used are mainly marble and stone, and only one inscription is on leather. Of all the examples analyzed, eleven inscriptions and two poems contain “Full Date”, three inscriptions and eight poems contain “Mucem Date”, seven inscriptions and one poem contain “Tamiyeli Date”, six inscriptions contain “Lafzen Date” and one inscription contains “Terkipli Date”. Apart from these, there are also inscriptions and poems in which more than one type of date is used together. From the contents of these inscriptions and poems, names from many social classes including sultans, pashas, administrators, poets, calligraphers and engravers have been identified. The poets mentioned the builders or those who were instrumental in the construction activities with eulogies and prayers, and associated the buildings with the basic facts and concepts of Islam and gave them sublime qualities. In addition to these, expressions that shed light on why and where the buildings subjected to repair were damaged also enrich the content.

Anahtar Kelimeler

Kayseri , Ottoman , Inscription , Ebced , Mosque , Fountain , Tomb

Proje Numarası

SYL-2024-13855

Kayseri’de Osmanlı Dönemi’ne Ait Ebcedli Kitabeler

Öz

Bu çalışmada, Kayseri’de Osmanlı Dönemi’ne ait ebced yöntemi ile tarih düşürülmüş olan yapı kitabeleri ele alınmıştır. Bu kitabelere ek olarak, bazı yapıların inşa veya onarımına dair yine ebced ile tarih düşürülen şiirler de çalışma kapsamına dahil edilmiştir. Çalışma neticesinde; cami, çeşme, türbe, kervansaray, tekke, mektep ve saat kulesi gibi farklı yapı gruplarına ait otuz kitabe ve on beş şiir; yazılışları, okunuşları, ebced türleri ve içerik analizleri bakımından değerlendirilmiştir. Kitabelerde kullanılan hat türü ekseriyetle sülüs ve talik, kullanılan malzeme ise mermer ve taş olup, sadece bir kitabede deridir. Ele alınan tüm örneklerden; on bir kitabe ve iki şiirde “Tam Tarih”, üç kitabe ve sekiz şiirde “Mucem Tarih”, yedi kitabe ve bir şiirde “Tamiyeli Tarih”, altı kitabede “Lafzen Tarih” ve bir kitabede ise “Terkipli Tarih” türünde ebced düşürülmüştür. Bunların dışında birden fazla tarih türünün bir arada kullanıldığı kitabe ve şiirler de mevcuttur. Yine bu kitabe ve şiirlerin muhtevalarından; sultan, paşa, yönetici, şair, hattat ve hakkak olmak üzere pek çok sınıftan isimler tespit edilmiştir. Şairler tarafından; imar faaliyetlerini gerçekleştiren baniler veya vesile olanlar, methiyeler ve dualarla zikredilmiş ve yapıların bizzat kendileri de İslamiyet’in temel olgu ve kavramlarıyla ilişkilendirilerek yüce vasıflar kazandırılmıştır. Bunlara ilaveten onarıma tabi tutulan yapıların, neden ve neresinin hasar aldığına ışık tutan ifadeler de muhtevayı zenginleştiren unsurlardır.

Anahtar Kelimeler

Kayseri , Osmanlı , Kitabe , Ebced , Cami , Çeşme , Türbe

Destekleyen Kurum

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ, BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ

Proje Numarası

SYL-2024-13855

Teşekkür

Erciyes Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü'ne desteklerinden dolayı teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Alparslan, A. (2002). Kitabe. İslam Ansiklopedisi, 26, 76-81. Ankara: TDV Yayınları.
• Arslan, A. T. (1995). Elif. İslam Ansiklopedisi, 11, 35-36. İstanbul: TDV Yayınları.
• Aydın, R. (2011). Kayseri’de II. Abdülhamid Han Dönemi’nde İnşa Edilmiş İki Yapı: Zeynel Abidin ve Seyyid Burhaneddin Türbesi. ZFWT(3), s. 287-309