1950 – 1970 YILLARI ARASINDA BATILI SANATÇILARLA TÜRK SANATÇILARIN SERGİLEME SORUNLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 9, 75 - 93, 31.12.2019

Ebru Dede

Öz

Bu çalışmanın amacı, 1950 ve 1970 yılları arasında Türkiye’de sanat galerilerinin az olması nedeniyle yaşanan sergileme sorunlarıyla Batı’da galerilerin nispeten daha çok olmasına rağmen galeri dışında alternatif sergileme yöntemleri kullanılmış olması arasında karşılaştırmalı bir değerlendirme yapmaktır. 1950 ile 1970 yılları arasında Batılı sanatçılar gerek galeri içinde tuval kullanmak yerine alternatif sergileme yöntemlerini denemiş gerekse galeri dışında doğada ve kamusal alanda sanat piyasasına karşı duruş olarak sergiler düzenlemişlerdi. Aynı dönemde, Türkiye’deki sanatçılar sanat galerilerinin çok az olduğu ve sanat müzelerinin henüz açılmadığı bir süreç yaşanırken, galerilerde sergilenmek üzere tuval resimlerine sadık kalmışlar ve devlet tarafından yeterince destek göremediklerinden kamusal alanda sanat yapamamışlardı. Bu farklılıkların sebeplerinden birisinin Türk sanatçıların bireyselliklerini Batılı sanatçılar gibi ortaya koyamamış oldukları düşüncesiyle, Türkiye’de bireyselliğin Batı’daki gibi gelişmemiş olduğuna değinilmiştir. Buna ilave olarak, Türkiye’de sanat piyasasının ve koleksiyonerliğin geç oluşmasının sebeplerinden birisi kapitalizmin Batı’ya göre geç gelişmesiydi. Türk sanatçılar o dönemde Batı’daki modern sanat akımlarını çözümlemeye çalışmışlardı. Ancak Batı’da modern sanat akımları aşılmış ve çağdaş sanata yönelim başlamıştı. Türk resim sanatında soyutluk ve kübik formlar tartışılırken, Batı’da yeni akımlar oluşmuş ve sanatın tanımı değişmişti. Batı’daki sanatçıların amacı sanat piyasasına karşı tepki göstermekti ve dolayısıyla alınamayacak ve satılamayacak sanat çalışmaları üretmişlerdi. Türkiye’deki sanatçılar ise sanat piyasasının yeni oluşmaya başlamış olması sorunlarıyla karşı karşıyaydı. Türk sanatçılara göre, bir sanat piyasası oluşmalı, eserler sergilenebilmeli, eleştirilebilmeli, alınabilmeli ve satılabilmeliydi. Türk sanatçılar, devletin de desteğini alarak kamusal alanlarda sanat yapsalardı ve eserlerini Batı’ya uyarlamaya çalışmadan daha özgün ifadelerle ortaya koyabilselerdi, bugün sanat alanında çok farklı bir noktada olunabilirdi. Türk sanatçıların eserleri arasından iki örnek eserin kamusal alanda ne şekilde sergilenebileceğini göstermek amacıyla fotomanipülasyon işlemi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk sanatı, Batı sanatı, modern sanat, çağdaş sanat, sergileme yöntemleri

COMPARISON OF THE EXHIBITION PROBLEMS OF WESTERN ARTISTS AND TURKISH ARTISTS BETWEEN 1950 - 1970

Öz

The aim of this study is to make a comparative assessment between the display problems due to shortage of the art galleries in Turkey and having been used alternative exhibition methods outside the galleries although relatively more galleries in the West in the years of 1950 to 1970. Western artists have both tried alternative exhibition methods in the galleries instead of using canvas and arranged exhibitions in the nature and in the public areas out of the galleries to stand against the art market between 1950 and 1970. At the same time, the artists in Turkey have kept to canvas paintings to be exhibited in the galleries when art galleries and art museums have not been established yet, and as they have not been sponsored by the government adequately, they couldn’t make art in the public areas. On the assumption one of the reasons of these diversities is that Turkish artists couldn’t reveal the individuality as Western artists could, it is stated that individuality has not developed as in the West. In addition to this, one of the reasons of the art market and collectorship have been occurred lately is that capitalism developed in Turkey later than the West. At that time, Turkish artists have been trying to solve the modern art movements in the West. But, in the West, the modern art movements have been passed already and the artists have started to tend the contemporary art. Whereas there have been discussed abstraction and cubic forms in Turkish painting art, in the West there have been new art movements and the definition of art has been changed. The aim of the artists in the West is to react against the art market and so they have been producing the works of art which is unsellable and not buyable. However the artists in Turkey were facing problems that the art market have just beginning to form. According to the Turkish artists, an art market had to occur, the works of art could be exhibited, have to be criticized, could be bought and sold. If Turkish artists had made art in the public areas with the support of the state and could produce original works then trying to adapt them to the West, today we could be at a very different point in the field of art. Two sample works among the works of Turkish artists, photomanipulation is used in order to show how they could be exhibited in public space.

Anahtar Kelimeler

Turkish art, Western art, Modern art, Contemporary art, Exhibiting methods

Kaynakça

• Antmen, A. (2008). Sanatçılardan Yazılar ve Açıklamalarla 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Arnason, H. H. (2004). History of Modern Art. (Ed: P. Kalb).New Jersey: Prentice Hall Inc.
• Atakan, N. (2008). Sanatta Alternatif Arayışlar. (Ed: Z. Rona). İzmir: Karakalem Kitabevi.
• Belge, M. (2008). Osmanlı’da Kurumlar ve Kültür. (2.baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Berkes, N. (2009). Türkiye’de Çağdaşlaşma. (Der: A. Kuyaş). (14.baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bilgin, E. (2009). Türk Resminin Efsane Galercisi Yahşi Baraz. Chronicle Dergisi. (4). http://www. chronicledergisi.com/turk-resminin-efsane-galericisi-yahsi-baraz/ (Erişim Tarihi: 27.11.2012).
• Cullinan, N. (2004). “Giuseppe Penone”. Frieze Magazine. https://frieze.com/article/giuseppepenone (Erişim Tarihi: 10.09.2019).
• Dellaloğlu, B.F. (2007). Frankfurt Okulu’nda Sanat ve Toplum. (4.baskı). İstanbul: Say Yayınları.
• Duben, İ. (2007). Türk Resmi ve Eleştirisi (1880-1950). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Erdemci, F. (2008). Büyüyü Bozmak, Yeniden-Yön Vermek. Modern ve Ötesi: 1950-2000 Sergi Katalogu. (2.baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ersoy, A. (1998). Günümüz Türk Resim Sanatı (1950’den 2000’e). İstanbul: Bilim Sanat Galerisi.
• Faroqhi, S. (2009). Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla, (Çev: E. Kılıç). (6.baskı). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Genim, G.E. (2007a). Nurullah Berk’in Sanat Yazıları. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (Nurullah Berk, Bir Resim Sergisi Münasebetiyle, Varlık. 15 Temmuz 1937, Sayı: 97, s.388-390)
• Genim, G.E. (2007b). Nurullah Berk’in Sanat Yazıları. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (Nurullah Berk, Tenkit Buhranımız, Yeditepe, 15 Haziran 1952, Sayı: 15, s.1,2)
• Hauser, A. (2005). “Rönesans Döneminde Sanatçının Toplumsal Konumu”. Rönesansın Serüveni. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Khan, A. (1987). “Individualism: Origin and Evolution”, The Indian Journal of Political Science. Vol. 48, No. 1: 126-132.
• Koçak, O. (2008). Modern Sanatın Elli Yılı, Modern ve Ötesi: 1950-2000 Sergi Katalogu. (2.baskı), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Koçak, O. (2009). Modern ve Ötesi Elli Yılın Sanatına Kenar Notları. (2.baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Lhote, A. (2000). Sanatta Değişmeyen Plastik Değerler. (Çev: K. Özsezgin). Ankara: İmge Kitabevi.
• Lucie-Smith, E. (2004). 20. Yüzyılda Görsel Sanatlar. (Çev: E. Kılıç vd.). İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Dizisi.
• Savaş, A. (2008). Maya Sanat Galerisi. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Seaton, H. (2016). “An Introduction To Avant-Garde Swiss Sculptor Jean Tinguely” The Culture Trip. https://theculturetrip.com/europe/switzerland/articles/the-art-of-destruction-jeantinguely-and-dadaism/ (Erişim Tarihi: 10.09.2019)
• Şahiner, R. (2008). Sanatta Postmodern Kırılmalar ya da Modernin Yapıbozumu. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Tansuğ, S. (1997). Çağdaş Türk Sanatına Temel Yaklaşımlar. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Turan, Ş. (2010). Türk Kültür Tarihi, Türk Kültüründen Türkiye Kültürüne ve Evrenselliğe. (6.baskı), Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Yılmaz, M. (2006). Modernizmden Postmodernizme Sanat. (Ed: A.N. Yılmaz). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Fotoğraf 1: http://classconnection.s3.amazonaws.com/110/flashcards/665110/jpg/rauschenberg_ monogram_c._1955-601317488862188.jpg (Erişim Tarihi: 06.09.2019).
• Fotoğraf 2: Şahiner, R. (2008). Sanatta Postmodern Kırılmalar ya da Modernin Yapıbozumu, İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi, s.58.
• Fotoğraf 3: https://www.moma.org/collection/works/125612 (Erişim Tarihi: 10.09.2019).
• Fotoğraf 4: http://www.artnet.com/magazineus/features/saltz/saltz3-19-07_detail.asp?picnum=5 (Erişim Tarihi: 06.09.2019).
• Fotoğraf 5: https://www.artbrain.org/gilbert-and-george-the-singing-sculpture/ (Erişim Tarihi: 06.09.2019).
• Fotoğraf 6: https://uk.phaidon.com/agenda/art/articles/2018/october/09/when-jannis-kounellispainted-with-horses/ (Erişim Tarihi: 06.09.2019).
• Fotoğraf 7: https://vimeo.com/218619751 (Erişim Tarihi: 06.09.2019).
• Fotoğraf 8: http://www.robertsmithson.com/earthworks/spiral_jetty_big.jpg (Erişim Tarihi: 06.09.2019).
• Fotoğraf 9: Andrews, M. (1999). Landscape and Western Art, New York: Oxford History of Art. s.207
• Fotoğraf 10: https://edebiyatvesanatakademisi.com/turk-ressamlar/sabri-fettah-berkel-hayati-veressamligi/2137 (Erişim Tarihi: 16.09.2019)
• Fotoğraf 11: Savaş, A. (2008). Maya Sanat Galerisi. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. s.24.
• Fotoğraf 12: Köken, M. (2014). Hitit Uygarlığının Çağdaş Türk Resmine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. s.49
• Fotoğraf 13: https://tr.pinterest.com/pin/440860251001217803/ (Erişim Tarihi: 16.09.2019)