WORRİNGER’İN “SOYUTLAMA VE ÖZDEŞLEYİM” KURAMI IŞIĞINDA BEDRİ KARAYAĞMURLAR’IN SOYUT-FİGÜRATİF RESİMLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 10, 209 - 225, 31.07.2020

Seda Ağırbaş

Öz

Sanat tarihi boyunca resim tasvirlerinde görülen natüralist eğilim, çağcıl yaklaşımlar söz konusu olduğunda soyutlama ve soyut bir estetik anlayışa dönüşerek sanatçıların eserlerinde yeni bir ifade gücünü ortaya çıkarmıştır. Doğa gözlemi karşısında yapılan desenlerde resmin temel öğelerinden biri olan iç ve dış kontur, natüralist sanatta daima önem kazanmış ve kullanılmış iken figürden bağımsız, doğa gözleminden yoksun yapıtlarda ise iç ve dış konturun işlevi ortadan kalkmış soyutlama veya soyut bir eğilime dönüşmüştür. Bu durum söz konusu sanat yapıtlarında yer alan 'Güzel'i, natüralist tavrın estetiğinden ayırmıştır. Soyutlama ve soyut estetik anlayış yönünde yapılmış bir resim, göründüğü koşulları değil o tasviri sanat eseri kılan şartları çözümlemeyi amaçlamıştır. Özdeşleyim içtepisi yerine soyutlama içtepisini çıkış noktası olarak alan sanatçı estetik hazzın duyumsandığı yeni bir uzam yaratmıştır. Bu çalışmada Bedri Karayağmurlar’ın soyut-figüratif çalışmaları Wilhelm Wörringer’in “soyutlama ve özdeşleyim” kuramı üzerinden incelenmeye çalışılmıştır. Birinci bölümde soyutlama ve özdeşleyim kuramı hakkında bilgi verilmiş, sanat tarihinde soyut resmin gelişimi ele alınmıştır. İkinci bölümde sanatçının soyut-figüratif eserlerindeki teknik, biçim, renk gibi unsurların yanı sıra soyutlamaya varan yaklaşımı değerlendirilmiştir. Sonuç bölümünde ise ressam Bedri Karayağmurlar’ın içerikten çok ifadenin önemli olduğu resimlerinde, soyut ve soyutlama arasındaki çizginin belirsizliğine, soyutlama ve özdeşleyim arasındaki uyum üzerine yoğunlaşılmış ve irdelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Soyut sanat, Wilhelm Wörringer, “Soyutlama ve Özdeşleyim”, Bedri Karayağmurlar, soyut-figüratif, resim

REVIEW OF ABSTRACT-FIGURATIVE PAINTINGS OF BEDRİ KARAYAĞMURLAR IN THE LIGHT OF “ABSTRACT AND EMPATHY” THEORY OF WORRİNGER

Öz

The naturalist tendency seen in the depictions of painting throughout the history of art has turned into abstraction and an abstract aesthetic understanding in the context of contemporary approaches and has created a new power of expression in the works of the artists. While the inner and outer contour, which is one of the basic elements of painting in the designs made against the observation of nature, has always gained importance and used in naturalist art, the works of the inner and outer contour have disappeared into abstraction or abstract tendency in the works independent of the figure and without the observation of nature. This situation distinguished from the aesthetics of naturalist attitude the “Beauty” in these works of art. A painting made in the direction of abstraction and abstract aesthetic understanding aimed to analyze the conditions that make the depiction a work of art, not the conditions in which it appears. The artist, who takes abstraction impulse as a starting point instead of empathy impulse, has created a new space where aesthetic pleasure is sensed. In this study, abstract-figurative works of Bedri Karayağmurlar are tried to be examined through Wilhelm Wörringer's theory of “abstraction and empathy”. In the first part, information about “abstraction and empathy” theory is given and the development of abstract painting in art history is discussed. In the second part, the artist's approach to abstraction, as well as technical, form and color elements in his abstract-figurative works are evaluated. In the conclusion, in the paintings of painter Bedri Karayağmurlar, where expression is more important than content, the ambiguity of the line between abstraction and abstraction is focused on and the harmony between abstraction and empathy.

Anahtar Kelimeler

Abstract art, Wilhelm Wörringer, “Abstraction and Empathy”, Bedri Karaagmurlar, abstract-figurative painting

Kaynakça

• Berk, N. - Turani, A. (1981). Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi, (2, 68-71). İstanbul: Tiglat Yayıncılık.
• Bozdağ, L. (2010). Sanatının 35. Yılında Bedri Karayağmurlar, Artist Modern. (12). 43.
• Erden, E.O. (2016). Modern Sanatın Kısa Tarihi, İstanbul: Hayalperest Yayınları.
• Ergüven, M. (2017). Bedri Karayağmurlar. İzmir.
• Ersoy, A. (1998). Günümüz Türk Resim Sanatı (1950’den 2000’e). İstanbul: Bilim Sanat Galerisi.
• Giray, K. (1994). D Grubu ve Türk Resim Sanatında Üslup Güdümünün Başlaması. Türkiye’de Sanat. (15). 36-37.
• Gombrich, E.H. (2004). Sanatın Öyküsü. ( E.-Ö. Erduran, Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hançerlioğlu, O. (2018), Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Haykır, M. (2012). Bedri Karayağmurlar ve Sanatı Üzerine Bir İnceleme, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 14 (1). 201.
• İpşiroğlu, N. - İpşiroğlu, M. (1991). Sanatta Devrim. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• İpşiroğlu, N. (1994). Resimde Müziğin Etkisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Karayağmurlar, B. (1993). Sanatsal Yaratıcılıkta Soyutlama ve Günümüz Sanatındaki Yeri, Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kandinsky, V. (1981). Sanatta Manevilik Üzerine.(A.N. Bigalı, Çev.). İzmir: Özden Ofset.
• Karayağmurlar, B. (2007a). “seçmeler” Resim Sergisi. Ege Üniversitesi 50. Yıl Köşkü Sanat Galerisi Sergi Kataloğu. İzmir.
• Karayağmurlar, B. (2007b) . “İZ” DÜŞÜMÜ İz Grubu Resim Sergisi. Ege Üniversitesi 50. Yıl Köşkü Sanat Galerisi Sergi Kataloğu, İzmir.
• Karayağmurlar, B. (2009). Resim Serüvenim. (E. Altınkaş – C. B. Altınkaş, Çev.). İzmir: Teknofset Matbaacılık.
• Krausse, A-C. (2005). Rönesans’tan Günümüze Resim Sanatının Öyküsü. (D. Zaptçıoğlu, Çev.). İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Lynton, N. (2004). Modern Sanatın Öyküsü. (C. Çapan-S. Öziş, Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Özsezgin, K. (1983). Cumhuriyet’in 75. Yılında Türk Resmi, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özsezgin, K. (2010). Renkte Gizlenmiş Geometri, İzlekler (Sanat Yazıları). İstanbul: Bahariye Sanat Galerisi Yayınları.
• Özsezgin, K. (2013). Renkte Gizlenmiş Geometri, Bedri Karayağmurlar Anlam Katmanları İzmirTürk Amerikan Derneği Resim Sergisi Kataloğu. İzmir.
• Sérullaz, M. (2004). Empresyonizm (D. Erbil, Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Sönmez, Ö. (2012). Soyutlamacı Resmin Okunmasına Göstergebilimsel Bir Yaklaşım. ART –E.
• Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi. 5 (9). 15-16.
• Tansuğ, S. (2005). Çağdaş Türk Sanatı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tunalı, İ. (1992). Felsefenin Işığında Modern Resim, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tunalı, İ. (2012). Estetik, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Turani, A. (1998). Çağdaş Sanat Felsefesi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Wörringer, W. (2017). Soyutlama ve Özdeşleyim, İstanbul: Hayalperest Yayınları.
• Resim 1: Manzara, Bedri Karayağmurlar, 2013. Tuval üzerine akrilik, 80x110 cm. ‘Anlam Katları’, İzmir-Türk Amerikan Derneği Resim Sergisi Kataloğu, 25 Nisan-17 Mayıs 2013, İzmir.
• Resim 2: Sanrı, Bedri Karayağmurlar, 2009. Tuval üzerine karışık teknik, 50x60 cm. ‘Anlam Katları’, İzmir-Türk Amerikan Derneği Resim Sergisi Kataloğu, 25 Nisan-17 Mayıs 2013, İzmir.
• Resim 3: Lirik Denge, Bedri Karayağmurlar, 2013. Tuval üzerine akrilik, 50x70 cm. ‘Anlam Katları’, İzmir-Türk Amerikan Derneği Resim Sergisi Kataloğu, 25 Nisan-17 Mayıs 2013, İzmir.
• Resim 4: Soyut Çalışma, Bedri Karayağmurlar, 2004. Tuval üzerine akrilik, 60x80 cm. ‘seçmeler’, Ege Üniversitesi 50. Yıl Köşkü Sanat Galerisi Sergi Kataloğu, 16 Ocak-23 Şubat 2007, İzmir, s. 8.
• Resim 5: Müzik, Bedri Karayağmurlar, 2013. Tuval üzerine akrilik, 50x70 cm. ‘Anlam Katları’, İzmir-Türk Amerikan Derneği Resim Sergisi Kataloğu, 25 Nisan-17 Mayıs 2013, İzmir. Resim 6: Kentsel-2, Bedri Karayağmurlar, 2002. Tuval üzerine akrilik, 135x90 cm. (Ergüven, 2017, s. 85).
• Resim 7: İletişim-sizlik, Bedri Karayağmurlar, 1999. Tuval üzerine akrilik, 120x140 cm. (Ergüven, 2017, s. 158).
• Resim 8: Aile, Bedri Karayağmurlar, 1997. Tuval üzerine akrilik, 135x93 cm. (Ergüven, 2017, s. 167).
• Resim 9: Adsız-1, Bedri Karayağmurlar, 1997. Tuval üzerine akrilik, 140x180 cm. (Ergüven, 2017, s. 29).
• Resim 10: Model-1, Bedri Karayağmurlar, 1991. Tuval üzerine akrilik, 100x90cm. (Ergüven, 2017, s. 36).
• Resim 11: Model-2, Bedri Karayağmurlar, 1996. Tuval üzerine akrilik, 60x70 cm. (Ergüven, 2017, s. 39).
• Resim 12: Model-4, Bedri Karayağmurlar, 2013. Tuval üzerine akrilik, 40x50 cm. (Ergüven, 2017, s. 45).
• Resim 13: İsimsiz, Bedri Karayağmurlar, 2006. Tuval üzerine akrilik, 50x70 cm. ‘seçmeler’, Ege Üniversitesi 50. Yıl Köşkü Sanat Galerisi Sergi Kataloğu, 16 Ocak-23 Şubat 2007, İzmir, s. 17.
• Resim 14: Anlam Katları Dizisinden, Bedri Karayağmurlar, 2008. Tuval üzerine karışık teknik, 85x100 cm. ‘Anlam Katları’, İzmir-Türk Amerikan Derneği Resim Sergisi Kataloğu, 25 Nisan-17 Mayıs 2013, İzmir.
• Resim 15: Soyut, Bedri Karayağmurlar, 2004. Tuval üzerine karışık teknik, 40x60 cm. ‘seçmeler’, Ege Üniversitesi 50. Yıl Köşkü Sanat Galerisi Sergi Kataloğu, 16 Ocak-23 Şubat 2007, İzmir, s. 7.
• Resim 16: Soyut Dizisinden, Bedri Karayağmurlar, 2006. Tuval üzerine akrilik, 100x90 cm, “İZ” DÜŞÜMÜ İz Grubu Resim Sergisi, Ege Üniversitesi 50. Yıl Köşkü Sanat Galerisi Sergi Kataloğu, 2 Ekim-26 Ekim 2007, İzmir, s. 13.
• Resim 17: Soyut Dizisinden, Bedri Karayağmurlar, 2006. Tuval üzerine akrilik, 100x90 cm, “İZ” DÜŞÜMÜ İz Grubu Resim Sergisi, Ege Üniversitesi 50. Yıl Köşkü Sanat Galerisi Sergi Kataloğu, 2 Ekim-26 Ekim 2007, İzmir, s. 15.
• Resim 18: Soyut-2, Bedri Karayağmurlar, 2011. Tuval üzerine akrilik, 50x60 cm. (Ergüven, 2017, s. 59).