BİR GELİŞMESİZ SONAT FORMU ÖRNEĞİ: BEETHOVEN, OP. 2/1, II

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 12, 336 - 358, 31.07.2021

Türev Berki İsmet Karadeniz

Öz

Sonat formunu alışılagelmiş “Sergi-Gelişme-Yeniden Sergi” yapısından ibaret görmek, doğru bir yaklaşım olmayacaktır: Sonat, senfoni, yaylı çalgılar dörtlüsü gibi türlerde, yavaş tempolu - genellikle ikinci - bölümlerin önemli bir kısmı, bu yapının modifiye edilmiş bir versiyonu olan gelişmesiz sonat formunda yazılmıştır. Bununla birlikte, bu yapıya uvertürlerde de rastlanır. Adından da anlaşılacağı üzere, bir Sergi ve onu izleyen Yeniden Sergi’den oluşan gelişmesiz sonat formunun, literatürde, “Kısaltılmış sonat formu”, “Tip 1 sonat”, “İki bölmeli Adagio formu”, “Kavatina formu” gibi pek çok farklı adla anılıyor oluşu dikkat çekicidir. Bu çalışmada; meslekî müzik eğitimi veren kurum ve kuruluşlar bünyesindeki Müzik Formları derslerinin eğitim programlarına katkı sağlamak amacıyla, bir gelişmesiz sonat formu örneği olan, Ludwig van Beethoven’ın Opus 2 eser sayılı 1 numaralı fa minör piyano sonatının ikinci bölümü üzerinde ayrıntılı bir form analizi gerçekleştirilmektedir. Altı boyuttan oluşan analiz, bölümde saptanan irili ufaklı tüm form öğeleri arasındaki hiyerarşik ilişkileri ortaya koyan, çok katmanlı analiz şeması adlı özel bir gösterim modeli yoluyla sergilenmiştir. Analiz sonucunda; gelişmesiz sonat formunda yazıldığı açık olan bu bölümün, üç bölmeli lied ya da rondo olarak kabul edilmesinin, doğru ve sağlam bir zemine oturan bir yaklaşım olmayacağı kanaatine ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra; cümle uzunluklarının, cümle tiplerine göre farklılıklar gösterdiği; Hepokoski ve Darcy’nin görüşlerinden farklı olarak, bölümün 31. ölçüsünün, bir “bağlantı” değil, “köprü” olduğu ve bestecinin, Tema1’deki ezgisel bütünlüğün sağlanmasında birincil derecede rol oynayan altı notalık motiften, Tema2 tasarımında da yararlanarak, ritmik yapıları bakımından tezat teşkil eden bu iki temayı adeta birbirine yaklaştırdığı da çalışmada ulaşılan diğer sonuçlardır.

Anahtar Kelimeler

Gelişmesiz sonat formu, Beethoven, Op. 2/1, Adagio, çok katmanlı analiz şeması

AN EXAMPLE OF A SONATA FORM WITHOUT DEVELOPMENT: BEETHOVEN, OP. 2/1, II

Öz

It would not be the right approach to see the sonata form as just the usual “Exposition-Development-Recapitulation” structure: Most of the slow movements - generally the second - of the multi-movement compositions such as the sonata, symphony, string quartet, etc., are written in the ‘sonata form without development’, a ‘modified’ version of that form. Besides, this structure is also found in overtures. It is noteworthy that, as the name suggests, the sonata form without development which consists of the Exposition and the Recapitulation parts is referred to by many different names such as “abridged sonata form”, “Type 1 sonata”, “Two-part Adagio form”, “Cavatina form” in the literature. In this study, detailed form analysis is carried out on the second movement of Ludwig van Beethoven's piano sonata in f minor, Op. 2/1, which is an example of a sonata form without development; to contribute to the education programs of Musical Forms lessons within the institutions that provide vocational music education. The six-dimensional analysis is presented through a special representation model called the ‘multi-layered analysis scheme’ that reveals the ‘hierarchical’ relationships between all the formal elements, large and small, determined in the section. As a result of the analysis, it has been concluded that it would not be an accurate and well-grounded approach to accept this section as a ternary or rondo form. And also, the other results reached in the study are as follows: Sentence lengths vary according to sentence types. Contrary to the views of Hepokoski and Darcy, the 31st measure of the movement was accepted as a “transition”, not a “minimal link”. In the second theme design, the composer’s use of the six-note motif, which plays a primary role in achieving melodic integrity in the first theme, brings these two themes, which are opposite in terms of their rhythmic structures, almost closer to each other.

Anahtar Kelimeler

Sonata form without development, Beethoven, Op. 2/1, Adagio, multi-layered analysis scheme

Kaynakça

• Beethoven, L. v. (1971). Klaviersonaten Band I f-moll Opus 2 Nr. 1. (H. Schmidt, Ed.). MünchenDuisburg: G. Henle Verlag.
• Bennett, R. (1995). Music Dictionary. New York: Cambridge University Press.
• Caplin, W. E. (1998). Classical Form: A Theory of Formal Functions for the Instrumental Music of Haydn, Mozart, and Beethoven. New York: Oxford University Press.
• Gauldin, R. (2004). Harmonic Practice in Tonal Music (Second Edition). New York: W. W. Norton & Company.
• Gordon, S. (2017). Beethoven’s 32 Piano Sonatas / A Handbook for Performers. New York: Oxford University Press.
• Green, D. M. (1979). Form in Tonal Music: An Introduction to Analysis (Second Edition). New York: Holt, Rinehart, and Winston.
• Hepokoski, J. ve Darcy, W. (2006). Elements of Sonata Theory: Norms, Types, and Deformations in the Late-Eighteenth-Century Sonata. New York: Oxford University Press.
• Koçaslan, G. ve Berki, T. (2016a). Bir Form İkilemi: Brahms, Opus 83, IV [Elektronik Sürüm]. Sahne ve Müzik Eğitim-Araştırma Dergisi, (2): 1-28.
• Koçaslan, G. ve Berki, T. (2016b). Müzik Formları Öğretiminde Yeni Bir Yaklaşım: Çok Katmanlı Analiz Şeması. (E. Lehimler ve K. Çelenk, Ed.). 1. Erzurum Ulusal Müzik Bilimleri Sempozyumu: 28-29 Nisan 2016 / Bildiri Kitabı Cilt 1 içinde (439-452). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Kostka, S., Payne, D. ve Almen, B. (2013). Tonal Harmony with an Introduction to TwentiethCentury Music. New York: McGraw-Hill.
• LaRue, J. (1981). Review of Charles Rosen Sonata Forms (1st Edition). Journal of the American Musicological Society, 34: 557-566.
• LaRue, J. (1992). Guidelines for Style Analysis (Second Edition). Warren, Mich.: Harmonie Park.
• Marx, A. B. (1997). Musical Form in the Age of Beethoven: Selected Writings on Theory and Method. (S. Burnham, Çev. ve Ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
• Ratz, E. (1973). Einführung in die musikalische Formenlehre: Über Formprinzipien in den Inventionen und Fugen J. S. Bachs und ihre Bedeutung für die Kompositionstechnik Beethovens. Vienna: Universal.
• Rosen, C. (1988). Sonata Forms. New York: W. W. Norton & Company.
• Rosen, C. (2002). Beethoven’s Piano Sonatas: A Short Companion. New Haven & London: Yale University Press.
• Schenker, H. (1977). Free Composition. (E. Oster, Çev. ve Ed.). Hillsdale, New York: Pendragon Press.
• Schoenberg, A. (1967). Fundamentals of Musical Composition. (G. Strang ve L. Stein, Ed.). London: Faber & Faber.
• Stein, L. (1979). Structure & Style: The Study and Analysis of Musical Forms. Miami: SummyBirchard Music.
• Walton, C. W. (1974). Basic Forms in Music. Van Nuys: Alfred Publishing Co., Inc.
• Webster, J. (1980). Sonata Form [Elektronik Sürüm]. The New Grove / Dictionary of Music and Musicians.
• White, J. D. (1994). Comprehensive Musical Analysis. London: The Scarecrow Press, Inc.