MODADA ÇİRKİNLİK ALGISI

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 13, 1 - 14, 30.12.2021

Arzu Evecen Melek Koç

Öz

Modayla çirkinlik kavramının aynı söz diziminde düşünülmesi, ilk bakışta alışılmışın dışında bir
düşünce gibi görünebilir. Çünkü modern dünyayla birlikte tüketimin odağına konumlanan modanın
çirkin olanla yan yana anılması kendi içkin doğasına oldukça aykırı bir düşüncedir. Modanın ortaya
çıktığı andan itibaren döneminin güzellik anlayışına yakın ve hatta estetik kaygı güdümüyle
kendisinin de güzel olanın yaratımında bizzat etken olduğu düşünüldüğünde “güzel” liğin tam zıttı
olarak konumlanan “çirkin” liğin modada şu ya da bu biçimdeki (diğer sanat alanlarında var olduğu
gibi) varlığı da yadsınmaz bir gerçektir.
Tam da bu noktada çirkinlik kavramına tematik ve görsel bir perspektiften bakmak mümkündür.
Modada alışılmışın dışına çıkan görünümler bizi öznel açıdan çirkinlik kavramından söz etmeye
götürürken, tematik bakımdan da bu kavram, tasarıma yansıtmak istenen bilinçli bir zihinsel tavır
olabilmektedir. Bu çalışma, çirkinliğin bir “kavram” olarak ele alınıp bazı moda tasarımcılarının bu
kavrama ne şekilde yaklaştıklarının sorgulandığı nitel bir araştırma türüdür. Belgesel tarama
yöntemine dayanan bu çalışmada, çirkinlik kavramına moda tasarımcılarının perspektifiyle nasıl
bakılabileceğinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda yeni ve farklıyı arama yolundaki
zihinlere yönlendirici bir değer kazandırılması çalışmanın önemini ortaya koymaktadır. Çalışmada
çirkinliğin güzellikten çok daha düşünsel bir edim gerektirdiğini, bu amaçla da bazı tasarımcıların
izleksek tavırlarını tasarımlarında çirkinlik kavramı üzerinden okunma yolunu seçen dört farklı
tasarımcı ve/ya marka örneklem grubuna alınmıştır. Sonuç olarak bilinçli bir seçimle izleyicinin
duygularını harekete geçirerek kolektif bir bellek oluşumuna katkı sağlandığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Moda tasarımı, Çirkinlik, Uyumsuzluk, Güzellik, Kavram.

PERCEPTION OF UGLINESS IN FASHION

Öz

Considering the concept of fashion and ugliness in the same narrative may seem like an unusual idea
at first glance, because the fact that fashion, which is positioned at the center of consumption with
the modern world, is mentioned side by side with the ugly is a thought quite contrary to its very
nature. When it is considered that the fashion is close to the understanding of the beauty of the period
and even is a factor on the creation of the beautiful with aesthetic concerns since its emergence, it is
an undeniable fact that the “ugliness”, which is positioned as the exact opposite of “beauty”, exists
in one form or another in fashion (as it exists in other fields of art).
Right at this point, it is possible to view the concept of ugliness in a thematic and visual perspective.
Appearances which go beyond what remains extraordinary in fashion urge us to cite the concept of
ugliness subjectively whereas it could be a conscious attitude that has been intended to be reflected
on the design in a thematic sense. This study is a qualitative type of research that has examined
ugliness as a "concept" and questioned how some fashion designers approach this concept. The
present study based on the documentary scanning method has aimed at showing how to look at the
concept of ugliness through the perspective of fashion designers. Provision of those minds in search
of what is new and different in this respect with a guiding value does emphasize the importance of
the study. Considering that ugliness requires significantly more intellectual endeavor than beauty,
four different designers and/or brands who choose interpreting/reading thematic attitudes of some
designers via the concept of ugliness in their designs have thus been included in the sample group.
In conclusion, it has been shown that ugliness evokes emotions of audience in a conscious preference
and contribute to establishment of a collective memory.

Anahtar Kelimeler

Ugliness, Mismatch, Beauty, Notion, Fashion design

Kaynakça

• Aktulum, K. (2020). Moda ve Metinlerarasılık, Alexander McQueen ve Üstgiysisellik. Ankara: Çizgi Kitabevi Yayınları. ISBN:978-605-196-415-7.
• Gençosmanoğlu, A. B. (2001). Estetik ve Mimarlıkta Kavram, Kavramsal Analiz, Kavramlaştırma/1980 Sonrası Mimarlık Ürünleri Üzerine Örneklemeler. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Evecen, A. (2015). Baudrillard’dan Modern Toplumlara Özgü Bir Moda Kavramı Çözümlemesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 2(5). 216-226.
• Alphan, M. (2008). Moda Moda Dedikleri. Ankara: Ayraç Kitabevi Yayınları. ISBN:978-9944-732- 11-6.
• Agacinski, S., Bacharan, N., Heritier, F., ve Perrot, M. (2014). Kadınarın En Güzel Tarihi. (C. Öztürk, Dü., ve Y. A. Dalar, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ISBN:978- 605-360-887-5.
• Bodei, R. (2008). Güzelin Biçimleri. (D. Kundakçı, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. ISBN:975-298-374-8.
• Bozkurt, N. (1995). Sanat ve Estetik Kuramları, İstanbul: Sarmal Yayınevi, Genişletilmiş İkinci Basım. ISBN:9786055790448
• Cheng, A. (2017). Why Everyone ıs Into Ugly Fashion: An Explaıner. 7 Ekim 2021. https://fashionista.com/2017/06/ugly-fashion-mainstream-trend
• Cömert, B. (2013). Estetik. Ankara: De Ki Yayınları. ISBN:9789944492348
• Çileroğlu, B. ve Balcı, M. (2018). Dekonstrüksiyon Kavramsalında Moda Tasarımı, International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), J 6 (4), 13-28.
• Davidson, E, E. (2019). Vetements took over a McDonald’s for its latest show. Dazed. 10 Eylül 2021. https://www.dazeddigital.com/fashion/article/44957/1/vetements-mcdonalds-capitalismss20-collection-paris-fashion-demna-gvasalia
• Demir, M. (2018). Umberto Eco’da Güzelliğin ve Çirkinliğin Estetik Yorumu. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğan, H. (2014). Çağdaş Sanatta Çirkinlik. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dickinson, J. (2017). The beauty of ugly fashion. Varsıty. 25 Eylül 2021 https://www.varsity.co.uk/fashion/13666
• Eco, U. (2009). Çirkiniğin Tarihi. (K. Atakay, Dü., ve Ö. Ç. Anaca Uysal Ergün, Çev.) İstanbul: Doğan Kitabevi Yayınları. ISBN:978-605-09-6417-2.
• Fenerci, E. (2019). Giyim Tasarımında Deformasyon Kavramı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Göksel, N. ve Utkun, E. (2009). Moda Tasarımında Japon Özgünlüğü, Uluslararası Katılımlı Güzel Sanatlar ve Katılım Sempozyumu, 18-24. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Gülen Aksoy, L. (2014). Post Modern Moda Estetiği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güneş, A. (2011), “Yeni Eski Ustalarda Çirkinliğin Estetikleştirilmesi”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Henderson, G. E. (2018). Çirkinliğin Kültürel Tarihi. İstanbul: Sel Yayınevi. ISBN:978-975-570- 927-7.
• Kagan, M. (1982). Güzellik Bilimi Olarak Estetik ve Sanat. (A. Çalışlar, Çev.) İstanbul: Altın Kitaplar Yayınları.
• Kagan, M. (1993). Estetik ve Sanat Dersleri. (A. Çalışlar, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. ISBN: 975-533-046-1.
• Kant, I. (2006). Yargı Yetisinin Eleştirisi, (A. Yardımlı, Çev.), İstanbul: İdea Yayınevi. ISBN:9789753970969.
• Kelleher, K. (2018). Ugliness Is Underrated: Ugly Fashion. The Parıs Revıew. 05 Ekim 2021. https://www.theparisreview.org/blog/2018/10/30/ugliness-is-underrated-ugly-fashion/
• Kuspit, D. (2006). Sanatın Sonu, (Y. Tezgiden, Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Kühn, D. (2019). Der Untergang der Ugly Fashion. Style. 22 Ekim 2021. https://www.schweizerillustrierte.ch/style/fashion/der-untergang-der-ugly-fashion
• Li, M. (2020). Why ıs thıs generatıon so obsessed with ugly sneakers? CR fashion book. 30 Ekim 2021. https://www.crfashionbook.com/fashion/a34415413/viral-balenciaga-ugly-sneakers/
• Magsino, I. (2020). Meet the “Ugly” Trends That Will Dominate 2021. 29 Eylül 2021. https://www.whowhatwear.co.uk/ugly-fashion-trends-2021/slide2
• Membrado, A. (2019). Vetements More Ugly Than Ever. Hıghxtar. 01 Kasım 2021. https://highxtar.com/vetements-more-ugly-than-ever/?lang=en
• Mower, S. (2019). Vetements Sprıng 2020 Menswear. Vogue. 03 Kasım 2021. https://www.vogue.com/fashion-shows/spring-2020-menswear/vetements
• Sakallı, M. (2018). Çağdaş Sanatta Beden Kullanımı Olarak Çirkinin Estetiği. Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Parlak, S. (2006). Giyim Modasında Gerçeküstü Yaklaşımlar, Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Persson, L. (2019). 8 Ways Demna Gvasalia Disrupted Fashion at Vetements—Not Least of All by Walking Away. Vogue. 11 Kasım 2021. https://www.vogue.com/article/8-ways-demnagvasalia-disrupted-fashion-at-vetements-not-least-of-all-by-walking-away
• Ronchi, G. (2020). The importance of “ugliness”. 5 Kasım 2021. https://www.domusweb.it/en/art/2020/09/09/the-importance-of-ugliness.html
• Rosenkranz, K. (2018). Çirkinin Estetiği. (M. Özdemir, Çev.) İstanbul: Muhayyel Yayıncılık. ISBN:978-605-81016-0-9.
• Sağsöz, A., ve Aydın Öksüz, A. (2013). Mimarlık Ürününün Güzel ve Çirkin Dualitesi Bağlamında Normatif İncelenmesi, Sanat Tarihi Dergisi, Cilt: XXII. Sayı:2.
• Sagaert, C. (2017). Kadın Çirkinliğinin Tarihi. İstanbul: Mayakitap Yayınları. ISBN: 978-605-9902- 58-8.
• Savane, M. (2021). The Fantasy of Uglıness ın Alexander McQueen Collectıons (1992-2009) How did literature and the visual arts inspired Alexander McQueen to merge sex and horror in his own art form?, Revista de estudos de ıdenıdade e ıntermedıalıdade, 3 (3), 95-108. ISSN: 2184-7010
• Sena, C. (1972). Estetik Sanat ve Güzelliğin Felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Smith, A. (2008). Gelenek ve Modanın Güzellik ve Çirkinlik Algılarımıza Etkisi Üzerine, Cogito İnsan Giyinir, S. 55, 23-25.
• Timuçin, A. (1998). Estetik, (Cilt 3). İstanbul: İnsancıl Yayınları. ISBN:9789758295449
• Türkmen, B. (2021). Neden “Çirkin Moda” Diyoruz?. Vogue. 7 Kasım 2021. https://vogue.com.tr/moda/neden-cirkin-moda-diyoruz
• Uncu, G. ve Çalışır, G. (2018). Sanatta Çirkinin Temsili, Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 2 (69), 455-480. DOI: 10.9761/JASSS7726.
• Yiğit, S. (2019). 'Çirkinin Estetiği' Olur mu?, Söylem Filoloji Dergisi, 4 (2), 592-600. DOI: 10.32579/mecmua.649279.