Hanefi Mezhebine Göre Ribevî Mallarda Ebediyen Veznilik ve Keylilik Meselesi

Yıl 2023, , 61 - 76, 30.03.2023

Hamdi Çilingir

https://doi.org/10.54427/ijisef.1221154

Öz

Hanefi mezhebinde karza konu olan mallar misli ve tüketilebilen mallardır. Misli mallar da vezni ve keyli mallar ile birimleri birbirine yakın büyüklükte olan mallar (adediyât-ı mütekâribe) olarak karşımıza çıkmaktadır. Hanefi mezhebinin genel yaklaşımına göre naslarda vezniliği ve keyliliği belirtilmiş mallar ebediyen bu ölçü birimlerine tabidir. Buna göre riba hadisinde geçen altın ve gümüşün ebediyen vezni; buğday, arpa, hurma ve tuzun da ebediyen keyli olduğu hususunda ittifak vardır ve mezhep içinde kabul gören görüş budur. Ancak Ebu Yusuf’tan zayıf bir rivayet de olsa bu konuda farklı bir görüş aktarılmıştır. Bu görüşe göre riba hadisinde geçen altı maddenin ölçü birimleri zamanla örfe göre değişebilmektedir. Ebu Yusuf’tan aktarılan bu zayıf görüş, tarihsel süreç içerisinde zaman zaman kendisine başvurulan ve çıkış yolu olarak görülen bir görüş haline gelmiştir. Bu makale Ebu Yusuf’un bu görüşünün bir nevi izini sürmeye çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ribevi Mal, Faiz, Veznilik, Keylilik

Eternally Quarter and Capacity Measure in ribevi goods According to Hanafi Mazhab

Öz

The goods that are subject to qard in the Hanefi school are the fungible and consumable goods. Fungible goods consist of measurable goods by capacity, quarter and numerable goods. According to the general Hanafi approach, the goods that are specified in verses as measurable by capacity and quarter, are always measurable by capacity and quarter and don’t change forever. Accordingly, gold and silver that were mentioned in hadith of usury are always measurable by quarter whereas wheat, barley, date and salt which were mentioned in hadith of usury are always measurable by capacity. This view is the main and basic view of the Hanafi school. However a different opinion was transmitted from Abu Yusuf in this respect. According to this view, the measurement units of the six items in the usury hadith may change over time according to he custom. This “weak” view which was transmitted from Abu Yusuf, has become a savior view from time to time in the history. This article, attempts to trace this view of Abu Yusuf.

Anahtar Kelimeler

Ribevi Goods, Usury, Quarter, Capacity Measure

Kaynakça

• Alâeddin Semerkandi. (1994). Tuhfetül-fukaha, Beyrut: Dârül-kütübi’l-ilmiyye.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. (1976). Hukuku İslamiye ve Istılahatı Fıkhiye Kamusu, İstanbul: Bilmen Yayınevi, I-VIII.
• Birgivî. (2011). et-Tarikatü’l Muhammediye ve’s-siretü Ahmediye, Dımaşk: Darülkalem.
• Burhaneddin İbn Mâze.(2004). el-Muhitü’l-burhânî, Beyrut: Dârül-kütübi’l-ilmiyye, I-IX.
• Cessas. (2010). Şerhu Muhtasari’t-Tahavi, thk. Said Bektaş, Beyrut: Darülbeşairi’l İslâmiyye, I-VIII.
• Dumlu, E. (2016) “Ebu Yusuf’un ‘Örfe Dayalı Nassın Örf Değiştiğinde Değişebilirliğine’ İlişkin Görüşünün Tespit ve Tetkiki”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 28, 81-116.
• Ebû Yusuf. (t.y.). Kitâbü’l-âsâr, tashih ve talik: Ebu’l Vefa, Beyrut: Dârülkütübi’lilmiye.
• Gözübenli, B. (2015) “İslam Hukuk Kültüründe Para”, Para, Faiz ve İslam: Tartışmalı İlmi Toplantı, İstanbul: Ensar, 85-132.
• Haskefî. (1966). ed-Dürrü’l-muhtâr şerhu tenvîri’l-ebsâr (Hâşiyetü İbn Abidin ile birlikte), Kahire: Şeriketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el-Bâbî el-Halebî, I-VI.
• Heyet. (t.y.) el-Fetâvâ el-hindiyye, Mısır: el-Matbaatü’l kübra li-emiri bulak Mısır, I-VII.
• İbn Âbidin, Resâil-i İbn Âbidin, y.y., t.y., I-II.
• İbn Âbidin. (1966) Reddü’l-muhtâr ala’d dürri’l-muhtâr, Kahire: Şeriketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el-Bâbî el-Halebî, I-VI.
• İbn Âbidin. (2020). Neşru’l-arf fî binâi ba’zı’l-ahkâmi ale’l-urf, thk. ve tlk. Salah Muhammed Ebu’l Hac, Amman: Merkezü Envâri’l Ulemâ li’d-dirâsât.
• İbnü’l-Hümâm. (1970). Fethu’l-kadîr, Kahire: Şeriketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el-Bâbî el-Halebî, I-X.
• Kâsânî. (1966). Bedâiü’s-sanâi fî tertîbi’ş-şerâi, Beyrut: Dârül-Kütübi’l-İlmiyye, 1966), I-VII.
• Özdemir, Ş. (2017). 16. yüzyılın sonlarında Osmanlı İmparatorluğu'nda Parasal İstikrarsızlık ve Şemseddin Timurtâşî'nin Nükûd Risalesi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Serahsi. (t.y.). el-Mebsut, Beyrut: Dârülmarife, I-XXXI.
• Sirâceddin İbn Nüceym. (2002). en-Nehrü’l-fâik, thk. Ahmed Azv İnâye, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-III.
• Suğdi. (1984). en-Nutef fi’l fetâvâ, Beyrut: Müessesetü’r-risâle.
• Zeyneddin İbn Nüceym. (t.y.) el-Bahrü’r-raik şerhu kenzi’d-dekâik, Dârülkitabi’l-İslâmi, t.y, I-VIII.