Diyanet Personelinin Faiz Hassasiyeti Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 0 - 0, 01.07.2017

Kadir Kızıltepe Fatih Yardımcıoğlu

https://doi.org/10.25272/j.2149-8407.2017.3.2.08

Öz

Bu çalışmanın amacı Sakarya ilinde görev yapan bayan ve erkek diyanet personelinin faiz konusundaki hassasiyetinin ve davranışlarının tespit edilmesidir. Çalışma Sakarya ili sınırları içinde 16 ilçede görev yapan 368 diyanet personeli ile yüz yüze görüşme şeklinde anket yöntemi ile yapılmıştır. “Diyanet Personelinin faiz hassasiyeti var mıdır?” sorusu bu çalışmanın araştırma sorusudur. Çalışmada beklenildiği gibi diyanet personeli günlük yaşamda faiz ile ilgili konularla sık sık karşılaşmaktadır ve faizin haram olduğu konusunda farkındalıkları yüksektir. Diyanet personeli katılım bankacılığı dendiğinde bundan islami bankacılığın anlaşıldığını düşünmektedirler. Katılım bankalarının işlemleri hakkında genel olarak bilgi sahibidirler ve katılımcıların yarısına yakını katılım bankaları ile ticari bankalar arasında fark olduğunu düşünmektedir. Ancak diyanet personelinin yarısına yakını faizli ticari bankalar tarafından verilen kredi kartlarını kullanmakta, dörtte biri faizli ticari bankalar tarafından verilen kredileri kullanmaktadırlar. Katılımcıların üçte biri kredi maliyetine bakmaksızın katılım bankalarını tercih edeceğini belirtirken, üçte biri kredi maliyetine bakarak ticari bankayı tercih edeceğini, kalan üçte biri ise kararsız olduğunu söylemiştir. Katılımcılara paralarını nerede değerlendirecekleri sorulduğunda her ne kadar faizsiz devlet bankasında diyenlerin oranı yüksek olsa da bu kişilerin dörtte üçünün herhangi bir katılım bankasında hesabı yoktur. Genel olarak değerlendirildiğinde diyanet personelinin neredeyse üçte birinin hiç faiz hassasiyeti olmadığı, üçte birinin kararsız olduğu ve sadece üçte birinin faiz hassasiyeti olduğu görülmektedir. Faiz hassasiyeti olmama ve kararsız olma oranları beklenenin oldukça üzerindedir.

Anahtar Kelimeler

diyanet, faiz

Kaynakça

• —. «İslam Hukukunda İllet Kavramı ve Faizin İlleti.» Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, 2006. —. «Vatikan İslâmi Finansı Öneriyor, İslâmi Finans Neyi Öneriyor?, 2.Bölgesel Sorunlar ve Türkiye Sempozyumu.» Vatikan İslâmi Finansı Öneriyor, İslâmi Finans Neyi Öneriyor?, 2.Bölgesel Sorunlar ve Türkiye Sempozyumu. 2012. 7. —. Modern Faizsiz Finansman Araçlarından GES ve Teverruk’un Fıkhi Tahlili”, Fıkhi Açıdan Finans ve Altın İşlemleri: Tebliğler ve Müzakereler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012. —. Sorularla Katılım Bankacılığı. İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları Birliği Yayın No:4, 2013. —. Türkiye'de Katılım Bankacılığı. İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2009. Ahmad, Norafifah ve Haron, Sudin (2002), “Perceptions of Malaysian Corporate Customers towards Islamic Banking Products and Services”, International Journal of Islamic Financial Services, 3(4), 13- 29. Akgüç, Öztin. 100 Soruda Türkiye’de Bankacılık. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1992. Akın, Cihangir. Faizsiz Bankacılık ve Kalkınma. İstanbul, 1986. Aktepe, İshak Emin. İslam Hukuku Çerçevesinde Finansman ve Bankacılık. İstanbul: Erkam Matbası, 2010. Al-Ajmi, Jasim , Hussain, Hameeda Aboo ve Al-Saleh, Nadhem (2009), “Clients of Conventional and Islamic Banks in Bahrain: How they choose which bank to patronize”, International Journal of Social Economics, 36(11), 1086-1112. Âl-i İmrân suresi, ayet; 130 Altener, Serkan. Türkiye'de Özel Finans Kurumlarının Bankacılık Sektörü İçindeki Yeri. İstanbul: Yüksek Lisans Tezi, 2002. Amin, Hanudin (2008), “Choice Criteria for Islamic Home Financing: Empirical Investigation Among Malaysian Bank Customers”, International Journal of Housing Markets and Analysis, 1(3), 256- 274. Apak, Sudi. Uluslararası Finansal Teknikler. İstanbul: Bilim ve Teknik Yayınevi, 2. Baskı, 1995. Apil, Ali Rıza (2009), Türkiye Örneğinde Katılım Bankacılığına Müşteri Yaklaşımları [Customer Approach to Participatory Banking in the Case of Turkey ] (TKBB No. Katılım Bankacılığının Finans Sektörüne Getirdiği Yenilik ve Açılımlar Başlıklı Bilimsel Araştırma Yarışması). Retrieved 2012,June 21. Atay, Serdar. Banka Muhasebesi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, 2003. Bakara suresi, ayet; 275-276. Bakara suresi, ayet; 278-279. Bayındır, Servet. İslam Hukuku Penceresinden Faizsiz Bankacılık. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2005. Beyzâvî. «Envârü't-tenzîl.» İstanbul, 1324. 585. Bhatti, Ghulam Ali, Hussain, Haroon ve Akbar, Zahid Ali (2010), “Determinants of Customer Satisfaction and Bank Selection in Pakistan”, Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 2(6), 536-554. Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu içinde. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, tarih yok. Bulut, Halil İbrahim ve Bünyamin Er. Katılım Bankacılığında İki Yeni Finansal Teknik Önerisi: Mudaraba-Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıkları ve Mudaraba-Risk Sermayesi Yatırım Fonları. İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2009. Çizakça, Murat. İslam Dünyasında ve Batı’da İş Ortaklıkları Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999. Çürük, Suna Akten. İslami Finansın Türkiye'Deki Gelişimi,Mevcut Sorunlar ve Çözüm Önerileri. KONYA: Doktora Tezi, 2013. Diyanet. diyanet.gov.tr. 2016. http://www.diyanet.gov.tr/tr/kategori/istatistikler/136. Dusuki, Asyraf Wajdi ve Abdullah, Nurdianawati Irwani (2007), “Why do Malaysian Customers Patronise Islamic Banks”, International Journal of Bank Marketing, 25(3), 142-160. En-Neccar, Ahmed. İslam Ülkelerinde İktisadi ve İçtimai Kalkınma Stratejisi Olarak Bankalar. İstanbul: Çeriri Hayreddin Karaman, 1976. Erol, Cengiz ve El-Bdour, Radi (1989). “Attitudes, Behaviour, and Patronage Factors of Bank Customers towards Islamic Banks”, International Journal of Bank Marketing, 7(6), 31-37. Ersoy, Arif. Faizsiz Yeni Bir Banka Modeli. Fatih-İstanbul: İslami İlimler Araştırma Vakfı Yayınları, 1987. Ertürk, Ahmet. Bankalar Kanunu’nda Özel Finans Kurumları : Değişikliğin Kamuoyundaki Yansımaları. İstanbul: Özel Finans Kurumları Birliği Vakfı, 2000. Es-Sadr, Muhammed Bakır. İslâm Ekonomi Sistemi, Çevinren; Beşir Eryarsoy. Cilt 3. Ankara: Rehber Yayıncılık, 1993. Fatma Tuba Çobankaya, Katılım Bankalarının Tur̈kiye’deki Farkındalık Duz̈eyinin Tespiti: Batı Akdeniz Bölgesinde Bir Araştırma, (Sul̈eyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitus̈u ̈ Yayınlanmamış Yuk̈sek Lisans Tezi), Isparta, 2014 Fussilet suresi, ayet;39 Gait, Alsadek ve Andrew, C. Worthington (2009a), Attitudes, Perceptions and Motivations of Libyan Retail Consumers Toward Islamic Methods of Finance (Griffith University No. Çalışma Notları Serisi ).Retrieved 2012, June 21. Gait, Alsadek ve Andrew, C. Worthington (2009b), Libyan Business Firm Attitudes towards İslamic Methods of Finance (Griffith University No. Çalışma Notları Serisi). Retrieved 2012, June 21. Gerrard, Philip ve Cunningham, J. Barton (1997), “Islamic Banking: A Study in Singapore” , International Journal of Bank Marketing, 15(6), 204- 216. Gerrard, Philip ve Cunningham, J. Barton (1997), “Islamic Banking: A Study in Singapore” , International Journal of Bank Marketing, 15(6), 204- 216. Gerrard, Philip, ve J. Barton Cunningham. Islamic Banking: A Study in Singapore. 15 (6) cilt. International Journal of Bank Marketing, 15(6), 204-216., 1997. Gökalp, Mehmet Faysal ve Turan Güngör. İslam Toplumunun Ekonomik Yapısı. İstanbul: Faisal Eğitim ve Yardımlaşma Vakfı, 1993. Günal, Vural. Özel Finans Kurumları. Ankara: Türkiye Bankalar Birliği, 1984. Hac suresi, ayet;5. Haron, Sudin , Norafifah, Ahmad ve Planisek, Sandra L. (1994), “Bank Patronage Factors of Muslim and Non-Muslim Customers”, International Journal of Bank Marketing, 12(1), 32-40. Hatice Nermin Yılmaz, “Türkiye’de Katılım Bankaları Alanında Yaşanan Gelişmeler ve Katılım Bankalarında Müşteri Memnuniyeti: Türkiye Finans Katılım Bankası Örneği” (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Dumlupınar Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010 Hegazy, Ibrahim A. (1995), “An Empirical Comparative Study between Islamic and Commercial Banks’Selection Criteria in Egypt”, International Journal of Commerce and Management, 5(3), 46-61. Hezekiel 18:8. http://www.bursakilisesi.com/kutsalkitap/?q=hez%2018:8. İlmihal. II Cilt. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2009. İsra suresi, ayet;101 İzmirli, İsmail Hakkı. «Usûl-i Fıkıh Dersleri.» İstanbul, 1329. 160. Karakaş, Salih. İslami Bankacılık. İstanbul, 2002. Karakaya, Aykut ve Karamustafa, Osman (2004), “Bankalarda Teknoloji Yoğun Finansal Ürünlerin Kullanılmasında Müşteri Özelliklerinin Rolü” [The Role of Customer Features on the use of Technology Intensive Financial Products in Banks], Active Bankacılık ve Finans Dergisi, 38:1-6. Karakaya, Aykut, ve Osman Karamustafa. Bankalarda Teknoloji Yoğun Finansal Ürünlerin Kullanılmasında Müşteri Özelliklerinin Rolü. Cilt 38. [The Role of Customer Features on the use of Technology Intensive Financial Products in Banks] Active Bankacılık ve Finansal Dergisi, 2004. Karakuş, Abdil. İslam Hukuk Kaynaklarındaki Faiz Kavramının Modern Ekonomi Baglamına Yeniden Degerlendirilmesi. Yüksek lisans Tezi. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler, 2006. Karaman, Hayrettin. Mukayeseli İslam Hukuku. Nesil Yayınları, İstanbul, 1991 Karapınar, Aydın. Özel Finans Kurumları ve Muhasebe Uygulamaları. Ankara: Gazi Kitapevi, 2003. Kaynak, Erdener (1986), “How to Measure Your Bank’s Personality: Some Insights from Canada”, International Journal of Bank Marketing, 4(3), 54-68. Kaynak, Erdener. How to Measure Your Bank’s Personality: Some Insights from Canada. Cilt 4(3). Canada: International Journal of Bank Marketing, 1986. Kur'an Yolu. Türkçe Meal ve Tefsiri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2012. Laroche, Michel , Rosenblatt, Jerry A. ve Manning, Terrill (1986), “Services Used and Factors Considered Important in Selecting a Bank: An Investigation across Diverse Demographic Segments”, International Journal of Bank Marketing, 4(1), 35-55. Lee, Kun-ho ve Ullah, Shakir (2011), “Customers’ attitude toward Islamic Banking in Pakistan”, International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 4(2), 131- 145. Marimuthu, Maran , Chan, Wai Jing , Lim, Phei Gie , Low, Pey Mun ve Tan, Yew Ping (2010), “Islamic Banking: Selection Criteria and Implications”, Global Journal of Human Social Science, 10(4:1), 52- 62. Metawa, Saad A. ve Almossawi, Mohammed (1998), “Banking Behaviour of Islamic Bank Customers:Perspectives and Implications”, International Journal of Bank Marketing, 16(7), 299-313. Metwally, M. (1996), “Attitudes of Muslims towards Islamic Banks in a Dual- banking System”, American Journal of Islamic Finance, 6(1), 11-17. Mustafa Mur̈sel Eskici, Tur̈kiye’de Katılım Bankacılığı Uygulaması ve Katılım Bankaları’nın Muş̈teri Özellikleri (Sul̈eyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitus̈u,̈ Yayınlanmamış Yuk̈sek Lisans Tezi), Isparta, 2007. Müslim Musakat. 82. Nahl suresi, ayet;92 Narin, Rasül. Ada'dan Pazara Sakarya. Sakarya: Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları, 2015. Naser, Kamal , Jamal, Ahmad ve Al-Khatib, Khalid (1999), “Islamic banking: a study of customer satisfaction and preferences in Jordan”, International Journal of Bank Marketing, 17(3), 135-151. Nisa suresi, ayet;160-161 Okumuş, H. Şaduman (2005), “Interest-Free Banking in Turkey: A Study of Customer Satisfaction and Bank Selection Criteria”, Journal of Economic Cooperation, 26(4): 51-86. Omer, Hussein Sharif Hussein (1992), The Implication of Islamic Beliefs and Practice on Islamic Financial Institutions in the UK (Loughborough Üniversitesi, Loughborough No. Doktora Tezi). Retrieved 2012, June 21. Othman, AbdulQawi ve Owen, Lynn (2012), “Adopting and Measuring Customer Service Quality (SQ) in Islamic Banks: A Case Study in Kuwait Finance House”, International Journal of Islamic Financial Services, 3(1), 1-26. Özgür, Ersan. Katılım Bankalarının Finansal Etkinliği ve Mevduat Bankaları ile Rekabet Edebilirliği. Afyon: Dottora Tezi Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007. Özsoy, İsmail, Birol Görmez ve Seden Mekik, “Türkiye’de Katılım Bankalarının Tercih Edilme Sebepleri: Ampirik Bir Tetkik”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, XX, 1, Manisa, 2013 Özsoy, İsmail. İslam Ansiklopedisi, Cilt 12, Faiz Maddesi, 110-126. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1995. Özsoy, İsmail. Faiz ve Problemleri. İstanbul: Nil Yayınları, 1994. Parlakkaya, Raif, ve Suna Akten Çürük. Finansal Rasyoların Katılım Bankaları ve Geleneksel Bankalar Arasında Bir Tasnif Aracı Olarak Kullanımı: Türkiye Örneği. Ege Akademik Bakış Dergisi 3, no. 3 (2011): 398. Resmi Gazete. 20.09.2001, Sayı 24529. Başbakanlık, 2001. Rum suresi, ayet 39 Taberî; XXI, 29-31. Câmi'ul-beyan. 29,31. Takan, Mehmet ve Boyacıoğlu Melek Acar. Bankacılık Teori, Uygulama ve Yöntem. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ldt. Şti.: Erek Ofset, 2011. TBMM. 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun. Kanun, Ankara: Resmi Gazete, 22.06.1965. Tirmizi, "Tefsir"18. Tefsir, 18. tarih yok. TKBB. Türkiye Katılım Bankacılığı Strateji Belgesi 2015-2025. İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2015. Tunç, Hüseyin. Katılım Bankacılığı Felsefesi, Teorisi ve Türkiye Uygulaması. İstanbul: Nesil Yayınları, 2010. Türkiye Finans. 2014 Finansal Raporu. İstanbul: Türkiye Finans, 2014. Türkiye'de katılım bankacılığı ve müşteri tercih kriterleri üzerine bir uygulama: Isparta ili örneği / Participation banking in turkey and a study of customers selection criteria: The case of Isparta Yazar: Ömer Faruk Kılınç. Danışman: Prof. Dr. Levent Kösekahyaoğlu. Süleyman Demirel Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / İktisat Anabilim Dalı Uçar, Mustafa. Türkiye’de–Dünyada Faizsiz Bankacılık ve Hesap. İstanbul: Faisal Eğitim Yardımlaşma Vakfı, 2001. Wakhid, S. C. ve Efrita, S. (2007), “Adapting Islamic Banks’ Carter Model: An Empirical Study in Riau’s Syariah Banks, Indonesia”, Proceeding Pesat, Sayı: 2, 120-127. Yavuz Atlı - Atilla Yuc̈el, Bankacılık Sektörun̈de E-Pazarlama Uygulamaları Elazığ İlindeki Katılım Bankaları Müşterileri Üzerine Bir Araştırma, ( Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitus̈u,̈ Yayınlanmamış Yuk̈sek Lisans Tezi), Elazığ, 2014 Yılmaz, Osman Nihat. Faizsiz Bankacılık İlkeleri ve Katılım Bankacılığı. İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2010. Zainuddin, Yuserrie, Jahya, Noresma ve Ramayah, T. (2004), “Perception of Islamic Banking: Does It Differ among Users and Non-users”, Jurnal Manajement and Bisnis, 6(3), 221-232. Zeytinoğlu, Erol. Para, Faiz ve İslam. Tartışmalı İlmi Toplantı. İstanbul 2015