Havayı Kirletme Hakkı Satın Alınabilir mi?: İslam Hukuku’nda Çevrenin Korunması Perspektifinden Kyoto Protokolü

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 3, 286 - 305, 30.11.2021

Feyza Cevherli , Zeyneb Hafsa Orhan

https://doi.org/10.54427/ijisef.1002638

Cited By: 3

Öz

Çevre, canlı ve cansız varlıkların içinde yaşadığı ve birbirleriyle ilişki içerisinde oldukları alandır. İnsanlar ve ilişki içerisinde oldukları her şey çevre kapsamında kabul edildiğinden çevrenin korunması tüm canlılar için önem arz etmektedir. İslam’da her şey bir denge üzerine kuruludur. Bu nedenle bireyler bu dengeyi tahrip etmemeli, korumak için çaba göstermelilerdir. Çalışmamız, çevre kirliliğinin bir türü olan hava kirliliği meselesini ele almaktadır. Hava kirliliği, canlıların yaşamını olduğu kadar çevreyi de olumsuz etkilemektedir. Günümüzde çevre konusu bağlamında küresel ısınma ve iklim değişikliği gibi problemlerin çözümüne yönelik birçok teşebbüsün olduğu bilinmektedir. Çalışmamızın hareket noktasını oluşturan Kyoto Protokolü de çevre problemlerinin çözümü için atılan adımlardan biridir. İslam hukukundaki mülkiyet anlayışı çerçevesinde Kyoto Protokolü’nde bulunan “emisyon ticareti” meselesini ele alan bu çalışma, protokolün sonuçları doğrultusunda çevre konusunda yapılması gerekenlere dair önerilere yer vermektedir. Bu önerilerden en önemlileri bireyler bazında sorumluluk anlayışının geliştirilmesi, kurumlar bazında ise yasal düzenlemeler yapılmasının gerekliliğidir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Kyoto Protokolü, hava kirliliği, emisyon ticareti, mülkiyet hakkı

Can the Right to Pollute Air be Purchased?: The Kyoto Protocol from the Perspective of Environmental Protection in Islamic Law

Öz

An environment is an area where living and non-living things live and are in contact with each other. Since people and everything they are in contact with are considered within the context of the environment, the protection of the environment is significant for all living things. Everything in Islam is based on a balance. For this reason, individuals should not destroy this balance. However, they should make an effort to protect it. Our study deals with the issue of air pollution, which is a type of environmental pollution. Air pollution negatively affects the environment as well as the life of living things. Today, it is known that there are many attempts to solve environmental problems such as global warming and climate change. The Kyoto Protocol, which constitutes the starting point of our study, is one of the steps taken to solve environmental problems. This study, which deals with the “emissions trading” issue in the Kyoto Protocol within the framework of the right of ownership in Islamic Law, gives place to suggestions on what should be done about the environment in line with the results of the protocol. Some of these suggestions are that the understanding of responsibility should be developed on the basis of individuals and legal regulations should be made on the basis of institutions.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Kyoto Protocol, air pollution, emissions trading, right of ownership

Kaynakça

• Abbâdî, A. D. (2000). el-Milkiyye fi’ş-Şeriati’l-İslâmiyye: Tabiatuha ve Vazifetuha. Beyrut: Müessesetü’r-risale.
• Abu-Sway, M. (1998). Towards an Islamic Jurisprudence of the Environment. Erişim adresi: http://environment-ecology.com/religion-and-ecology/487-towards-an-islamic-jurisprudence-of-the-environment-.html
• Ahmed Cevdet Paşa. (1982). Açıklamalı Mecelle: (Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye). A. H. Berki (Haz.). İstanbul: Hikmet Yayınları. Akdur, R. (2005). Avrupa Birliği ve Türkiye’de Çevre Koruma Politikaları “Türkiye’nin Avrupa Birliğine Uyumu”. Ankara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Araştırma ve Uygulama Merkezi Araştırma Dizisi: 23.
• Aküzüm, A. (2010). Enerji Kaynaklı Sera Gazlarının Azaltılması: “Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmaları ve Türkiye” (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi.
• Algan, M. (2011). Emisyon Ticareti Sistemini Kim Yönetiyor?. Mülkiye Dergisi, 35 (273), 81-108.
• Ali el-Hafîf. (1996). el-Milkiyye fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye. Beyrut: Daru’l-Fikr al-Arabi.
• Ali el-Hafîf. (2011). İslâm Hukukuna Göre Hukukî İşlemler ve Hükümleri. (R. Yaran, Çev.). Ahkâmü’l-Muâmelâti’ş-Şer’iyye. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ardoğan, R. (2012). İslam’da Çevre Teolojisinin Pratiğe Yansıması: Çevre Ahlakı. Birey ve Toplum 2/3. 115-143.
• Ayhan, D. (2010). Enerji, Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bağlamında Küresel İklim Değişikliği Sorunsalı ve Kyoto Protokolü: Türkiye Analizi (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi.
• Ayverdi, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Bakış, R. ve Çabuk, S. N. (2013, Kasım). Uluslararası Türk Dünyası Çevre Sorunları Sempozyumu. Küresel İklim Değişiklikleri ve Su Kaynaklarının Hidroelektrik Enerji Olarak Kullanımı, Eskişehir : 33-38.
• Baran, A. G. (1993). Toplum, Birey ve Çevre İlişkileri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 10/1, 261-278.
• Bayrak, M. R. (2012). Sürdürülebilir Kalkınma İçin Türkiye’de Düşük Karbon Ekonomisi ve Kyoto Protokolü’nün Finansman Kaynakları. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 1(4). 266-279.
• Bölgesel Çevre Merkezi. REC Türkiye. (2006). Y. Arıkan (Haz.). Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Kyoto Protokolü: Metinler ve Temel Bilgiler. Ankara.
• Çalış, H. (2001). İslâm Hukukunda Özel Mülkiyete Getirilen Sınırlandırmalar (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi.
• Çalış, H. (2013). Eşya Hukuku. T. Türcan (Ed.). İslâm Hukuku El Kitabı. (s. 399-420) içinde. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Çınar, M. (2014). Antep Çevre ve Ahlak Sempoyumu. Çevre-İnsan Arasındaki İlişki “Emanet” Merkezlidir, Antep: 559-567.
• Çişti, S. H. H. (2003). Fıtrat: İnsanlar ve Çevre İçin Bir İslâmi Model. R. C. Foltz, F. M. Denny ve A. Baharuddin (Der.). İslam ve Ekoloji: Bahşedilmiş Bir Emanet. (s.89-100) içinde. Nurettin Elhüseyni (Çev.). İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Çoban, A., Özlüer, F. ve Erensu, S. (2015). Türkiye’de Doğanın Neoliberalleştirilmesi ve Bu Sürece Karşı Mücadeleler. A. Çoban (Ed.). Yerel Yönetim, Kent ve Ekoloji. (s. 399-456) içinde. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Demir, F. (1986). İslâm Hukukunda Mülkiyet Hakkı ve Servet Dağılımı. Ankara: Gaye Matbaacılık.
• Ebû Dâvûd, es-Sicistânî. Kitâbu’s-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Finus, M. (2010). B. Engin. (Çev.) Kyoto Protokolü Uygulama Mekanizmaları: Kusurlu mu Yoksa Umut Verici Kavramlar mı?. Sosyal Bilimler Dergisi (2). 30-40.
• Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. (2005). el-Ḳāmûsü'l-muḥîṭ. (Thk. Muhammad Naim al-Arqousi). Beyrut: Müessesetü’r-risale.
• Görmez, K. (1989). Çevre, Çevre Sorunları ve Çevre Politikaları Üzerine Bazı Mülâhazalar. Türkiye Günlüğü Dergisi 3. 6-10.
• Günay, H. M. (2001). İslâm Hukukunda ve Osmanlı Uygulamasında Kamu Malları. İstanbul: Şule Yayınları.
• Hacak, H. (2006). “Mülkiyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 31/543-548.
• Haneef, S. S. S. (2002). Principles of Environmental Law in Islam. Arab Law Quarterly 17(3). 241-254.
• Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). (2001). Climate Change 2001: Setting the Stage: Climate Change and Sustainable Development. Contribution of Working Group III to the Third Assessment Report of the IPCC. Cambridge: Cambridge University Press.
• İbn Abdüsselâm, İ. (2000). el-Ḳavâʿidü’l-kübrâ. Dimaşk: Dâru’l-kalem.
• İbn Âbidîn, M. E.. (2000). Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-Dürri’l-muḫtâr. Beyrut: Dâru’l-fikr.
• İslam’da Çevre Hukukunun Prensipleri. (2008). (A. Çolak, Çev.). İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 11, 331-346.
• İpek, M. (2014). İslam Kültürü Açısından Çevre-İnsan İlişkisi Üzerine. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 14(3). 227-240.
• Johnson, R. B. ve Christensen, L. (2014). Educational Research: Quantitative, Qualitative and Mixed Approaches (5th Edition). United States of America: Sage Publications.
• Karakaya, E. ve Özçağ, M. (2003). VII. ODTÜ Ekonomi Konferansı. Türkiye Açısından Kyoto Protokolü’nün Değerlendirilmesi ve Ayrıştırma (Decomposıtıon) Yöntemi ile Co2 Emisyonu Belirleyicilerinin Analizi. Ankara.
• Karaman, H. (2001). Mukayeseli İslâm Hukuku, I-III, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Keleş, R. (2013, Kasım) Uluslararası Türk Dünyası Çevre Sorunları Sempozyumu. İnsan Hakkı Olarak Çevre Hakkı. Eskişehir : 29-31.
• Khalid, F. Islam and the Environment. M. P. Timmerman(Ed.) Social and Economic Dimensions of Global Environmental Change 5. 332–339.
• Kocabaş, S. (2014). Çevre ve Ahlak (Dinin Temel Kaynakları ve Hukuk Bağlamında Çevre-Ahlak İlişkisi) Sempozyum Bildiri Metinleri. Çevreyi Korumaya Esas Teşkil Edecek İslam Hukuku Kaideleri. Gaziantep: 131-151.
• Kurban, Y. (2012). İslam Hukuku’nda Çevre-Mülkiyet İlişkisi. EKEV Akademi Dergisi. 16(53). 209-222.
• Kyoto Havayı Kirletme Hakkına Pazar Sunuyor. (2007). Erişim adresi: https://m.bianet.org/bianet/cevre/92281-kyoto-havayi-kirletme-hakkina-pazar-sunuyor
• Mert, M. (2008). İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Uluslararası Çevre ve Din Sempozyumu, Çevre Bilinci Oluşturmada İslam'ın Katkısı Üzerine. İstanbul.
• Mısrî, R. Y. (1409/1989). Usûlü’l-iktisâdi’l-İslâmî. Dimaşk: Dâru’l-kalem; Beyrut: ed-Dâru’ş-Şâmiyye.
• Mutlu, Z. (2008). Çevre İçin İnternet / Bilgi ve İletişim Teknolojileri(BIT): e-çevre. Erişim adresi: https://silo.tips/queue/evre-iin-nternet-bilgi-ve-letiim-teknolojileribit-e-evre?&queue_id=-1&v=1608636117&u=ODguMjMwLjE3My44OA==
• Müslim, Ebu’l-Ḥüseyn Müslim b. el-Ḥaccâc. (1981). Saḥîḥ-i Müslim. thk. Muḥammed Fuad Abdülbâkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Nasr, S. H. (1982). İnsan ve Tabiat. (Çev. N. Avcı). İstanbul: Yeryüzü Yayınları.
• Özdan, S. (2014). Kyoto Protokolü Kapsamında Emisyon Ticareti, Karbon Borsaları ve Türkiye’ye Yansımaları (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi.
• Özdemir, İ. (2003) Kur’an Perspektifiyle Bir Çevre Anlayışına Doğru. R. C. Foltz, F. M. Denny ve A. Baharuddin (Der.). İslam ve Ekoloji: Bahşedilmiş Bir Emanet. (s.41-65) içinde. Nurettin Elhüseyni (Çev.). İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Peker, H. S. ve Altınışık, İ. (2011). Negatif Dışsallıkların İçselleştirilmesi Açısından Karbon Ticareti. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi 4.
• Robinson, J. B. ve Herbert, D. (2001). Integrating Climate Change and Sustainable Development. International Journal of Global Environmental Issues 1 (2). 130-149.
• Seraḫsî, Ebû Bekir Muḥammed b. Ebû Sehl. (1993). el-Mebṣût. Beyrut: Dâru’l-Mârife.
• Şahin, Ö. U. (2016). Kyoto Protokolü ve Kopenhag Mutabakatının Karşılaştırmalı Analizi. Journal of Awareness 1(1). 5-16.
• Şâtibî, İ. M. (1997). el-Muvâfakât fî Usûli’l-Ahkâm. (Şerh: Abdullah Dıraz) Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. Beyrut.
• Tucker, M. E. ve Grim, J. (2003). R. C. Foltz, F. M. Denny ve A. Baharuddin (Der.). İslam ve Ekoloji: Bahşedilmiş Bir Emanet. (s.17-30) içinde. Nurettin Elhüseyni (Çev.). İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu güncel sözlük içinde. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/?kelime=%C3%A7evre
• Türkeş, M., Sümer, U. M. ve Çetiner, G. (2000). Küresel İklim Değişikliği ve Olası Etkileri. Çevre Bakanlığı, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Seminer Notları. 7-24, ÇKÖK Gn. Md., Ankara.
• Türkeş, M., Sümer, U. M. ve Çetiner, G. (2000). Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmaları. Tesisat Dergisi 52. 84-100.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2018). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. Türkiye İklim Değişikliği Yedinci Ulusal Bildirimi. Ankara.
• United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). (2004). İklime Özen Göstermek Raporu: İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Kyoto Protokolü İçin Kılavuz. Erişim adresi: https://unfccc.int/resource/docs/publications/caring_trk.pdf
• United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). (2018). Un Climate Change Annual Report. Erişim adresi: https://unfccc.int/sites/default/files/resource/UN-Climate-Change-Annual-Report-2018.pdf
• Uzoğlu, Y. (2016). Kyoto Döneminde BM’nin Rolü: Karbon Ticaretinin Çevresel Etkilerinin İktisadi Analizi (Yüksek Lisans Tezi) Çankırı Karatekin Üniversitesi.
• Yenigün, O. (2007). Kyoto Protokolü, Avrupa Birliği ve Türk İş Dünyası. İstanbul.