Öz
Değişim süreçlerinde ortaya çıkan bir kavram olarak muhafazakârlık, değişime radikal bir karşı çıkıştan ziyade belli başlı
ilkelerle uyum sağlamayı esas alan bir düşünce üslubudur. Modernleşmeyi kendi tecrübelerinin ötesinde taklit yoluyla hayata
geçiren Batı dışı toplumlar, kendi geleneksel değerleriyle Batı’dan aktarılan yenilikler arasındaki çatışmaları muhafazakâr bir
yaklaşımla sentezlemeye çabalar. Türk modernleşmesinin de böyle bir tavırla başlayıp bugünlere uzandığını söylemek
mümkündür. 1884 doğumlu Halide Edip Adıvar, Osmanlı İmparatorluğundan Türkiye Cumhuriyetine geçiş sürecindeki en
büyük kırılmalara şahit olmuş bir kadın aydın olarak siyasi ve sosyal anlamda hızla Batılılaşan Türk toplumunun çatışmalarına
hemen her sahada çözüm üretmeye çalışmıştır. Yetişme koşulları itibariyle muhafazakâr bir kimlik kazanan Halide Edip, kadın
algısının değiştiği dönemde yazı hayatına başlamış ve modernleşmeyi bilhassa kadının dönüşümüne dair bir mesele olarak
yorumlamıştır. O, modernleşmeyle birlikte kadının bireyleşmesi, sosyal/siyasal hayata katılımı gibi meseleleri gündeme
getirmiş, diğer taraftan yenileşen kadının aynı zamanda aile içindeki geleneksel rollerini muhafaza etmesi gerektiği görüşüyle
ideal bir Doğu-Batı sentezi kurmayı amaçlamıştır. İlk dönem romanlarının kadın karakterlerini bu çizgide kurgulayan Halide
Edip, modernleşmeyle değişen kadın algısına yön vermeye çalışmıştır. Bu çalışmada Halide Edip’in kadın merkezinde gelişen
Raik’in Annesi, Seviyye Talip, Handan ve Yeni Turan adlı romanlarındaki kadın karakterler dikkate alınarak Batılılaşma sonrası
değişen kadının ne ölçüde bireyleşebildiği, bu sürecin gelenekle hangi noktalarda çatıştığı tartışılacak ve yazarın alternatif
olarak idealize ettiği kadınların muhafazakâr düşünceyle ilişkisi değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler
Türk modernleşmesi muhafazakârlık Halide Edip Adıvar roman karakter yeni kadın
Kaynakça
- Adak, H. (2004). “Otobiyografik Benliğin Çok-Karakterliliği: Halide Edib’in İlk Romanlarında Toplumsal Cinsiyet”, Kadınlar Dile Düşünce, Edebiyat ve Toplumsal Cinsiyet, (Der. Sibel Irzık, Jale Parla), İstanbul: İletişim Yayınları.
- Adıvar, H. E. (2015). Handan, İstanbul: Can Yayınları.
- Adıvar, H. E. (tarihsiz). Raik’in Annesi, İstanbul: Atlas Kitabevi, Beşinci baskı. Adıvar, H. E. (1987). Seviyye Talip, İstanbul: Atlas Kitabevi.
- Adıvar, H. E. (2016). Son Eseri, İstanbul: Can Yayınları.
- Adıvar, H. E. (2017). Yeni Turan, İstanbul: Can Yayınları.
- Argunşah, H. (2015). “Halide Edip’te Değişen Kadının Romandaki İzdüşümleri: Seviyye Talip’ten Ateşten Gömlek’e”, TÜBAR-XXXVII, Bahar.
- Bele, T. (2010). Halide Edip Adıvar, İlk Dönem Yapıtları, İstanbul: Siyah Beyaz Kitap. Beneton, P. (2016). Muhafazakârlık, Çev. Cüneyt Akalın, İstanbul: İletişim Yay.
- Cevizci, A. (2003). Felsefe Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yay
Öz
As a concept emerging in the processes of change, conservatism is a way of thinking that is based on accommodating to certain
principles rather than a radical opposition to change. Non-Western societies that implement modernization through imitation
beyond their own experiences struggle to synthesize the conflicts between their traditional values and innovations transmitted
from the West with a conservative approach. It is possible to argue that Turkish modernization starts with such an attitude and
extends to today. As a female intellectual who witnessed the greatest breaks throughout the transition from Ottoman Empire to
Turkish Republic, Halide Edip Adıvar who was born in 1884 struggled to find a solution in every field to the conflicts of
Turkish society that was then in the process of rapid westernization socially and politically. Halide Edip, who gained a
conservative identity in terms of upbringing, began writing in the period when the perception of women changed and
interpreted modernization as an issue especially regarding the transformation of women. While she brought up issues such as
individualization of women and their participation in social / political life with modernization, on the other hand, she aimed to
establish an ideal East-West synthesis with the view that the renewed woman should also maintain her traditional roles in the
family. Halide Edip, who fictionalized the female characters of the early novels in this line, tried to shape the perception of
women that changed with modernization. In this study, by considering the women characters in the novels named Raik’in
Annesi, Seviyye Talip, Handan and Yeni Turan which developed in Halide Edip's women-centric stand, the relationship between
conservative thinking and the idealized women of the author will be evaluated and it will be discussed that to what extent the
changing woman after the westernization can be individualized at what points this process is in the conflict with the tradition.
Anahtar Kelimeler
Turkish modernization conservatism Halide Edip Adivar novel character new woman
Kaynakça
- Adak, H. (2004). “Otobiyografik Benliğin Çok-Karakterliliği: Halide Edib’in İlk Romanlarında Toplumsal Cinsiyet”, Kadınlar Dile Düşünce, Edebiyat ve Toplumsal Cinsiyet, (Der. Sibel Irzık, Jale Parla), İstanbul: İletişim Yayınları.
- Adıvar, H. E. (2015). Handan, İstanbul: Can Yayınları.
- Adıvar, H. E. (tarihsiz). Raik’in Annesi, İstanbul: Atlas Kitabevi, Beşinci baskı. Adıvar, H. E. (1987). Seviyye Talip, İstanbul: Atlas Kitabevi.
- Adıvar, H. E. (2016). Son Eseri, İstanbul: Can Yayınları.
- Adıvar, H. E. (2017). Yeni Turan, İstanbul: Can Yayınları.
- Argunşah, H. (2015). “Halide Edip’te Değişen Kadının Romandaki İzdüşümleri: Seviyye Talip’ten Ateşten Gömlek’e”, TÜBAR-XXXVII, Bahar.
- Bele, T. (2010). Halide Edip Adıvar, İlk Dönem Yapıtları, İstanbul: Siyah Beyaz Kitap. Beneton, P. (2016). Muhafazakârlık, Çev. Cüneyt Akalın, İstanbul: İletişim Yay.
- Cevizci, A. (2003). Felsefe Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yay
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Dili ve Edebiyatı (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 |