Öz
In Turkish language, -(l)ş - / - (U)ş- is a very productive affix that is used to make new verbs from verbs. It can be seen that this affix named as ‘reciprocal affix’ in many grammar books. Under this title, verbs used with this affix mean making together or mutual. These statements are partially true but not sufficient. Other meanings of this affix generated on verbs are not emphasised. This topic is mentioned with a few sentencs superficially. Free from any doubt, our perception level of grammar has a strong effect in this point. Our grammar books based on structure and form of the verbs, and do not give detailed information about modification of the affix on the meaning and function of the verbs.
When looked at the current dictionary published by Turkish Language Society, not all the verbs formed with -(l)ş - / - (U)ş- supports the the above-mentioned reciprocal functions. It is understood that this affix has other functions. In this study, verbs formed with -(l)ş - / - (U)ş- was examined one by one with all the meanings in the dictionary. At the end of this examination, the verbs were divided into two main groups:
-(l)ş - / - (U)ş- rooted verbs stating togetherness and mutual
-(l)ş - / - (U)ş- rooted verbs not stating togetherness and mutual
-(l)ş - / - (U)ş- rooted verbs -which are not stating togetherness and mutual - are used many different functions such as: reinforcement, process, reflexive and stative.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Adalı, O. (2004). Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler. (2. bs.). İstanbul: Papatya Yayıncılık. Banguoğlu, T. (1974). Türkçenin Grameri. İstanbul: Baha Matbaası.
- Başdaş, C. Türk Lehçelerinde İşteşlik Eki (-ş-) ve Çokluk http://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/cahit_basdas_turk_lehceleri_isteslik_eki.pdf (Son Erişim Tarihi: 01.03.2016)
- Delice, H. İ. (2007). Çatı Eklerinin Bilinmeyen Bir İşlevi Atatürk Kültür. Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ICANAS 38), s. 418-433, Ankara.
Öz
Türkiye Türkçesinde fiilden fiil yapmak için kullanılan -(I)ş- / -(U)ş- çok işlek bir ektir. Birçok gramer kitabında bu ekin işteşlik eki olarak adlandırıldığı görülür. İşteşlik başlığı altında, bu ekle kullanılan fiillerin ortaklaşa / birlikte yapma veya karşılıklı yapma anlamı taşıdığı belirtilir. Yapılan bu açıklama-lar kısmen doğrudur. Fakat yeterli değildir. Çünkü bu ekin fiillerde oluşturduğu diğer anlamlar üze-rinde pek durulmaz. Yüzeysel olarak birkaç cümle ile konu kapatılır. Hiç şüphesiz bunda gramer anlayışımızın büyük etkisi vardır. Gramer kitaplarımız genellikle fiil yapısını ve şeklini esas aldığı için eklerin fiillerdeki anlam ve işlev değiştirme özelliği hakkında pek ayrıntılı bilgi vermez.
Türk Dil Kurumunun Güncel Türkçe Sözlük’üne bakıldığında -(I)ş- / -(U)ş- ekini almış fiillerin hepsinde yukarıda bahsedilen işteşlik işlevini yani ortaklaşa/birlikte yapma veya karşılıklı yapma işlevini taşımadığı görülür. Bu ekin başka işlevlerinin de olduğu anlaşılır. Bu çalışmada -(I)ş- / -(U)ş- ekini almış fiiller sözlükte yer alan bütün anlamları göz önünde bulundurularak ayrı ayrı incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda fiiller önce iki ana gruba ayrıldı: Birincisi, Birliktelik ve Karşılıklılık Bildiren -(I)ş- / -(U)ş- Çatılı Fiiller. İkincisi ise Birliktelik ve Karşılıklılık Bildirmeyen -(I)ş- / -(U)ş- Çatılı Fiiller. Birliktelik ve Karşılıklılık Bildirmeyen -(I)ş- / -(U)ş- Çatılı Fiillerin pekiştirme, oluş, dönüşlülük ve durum bildirme gibi birçok farklı işlevde kullanıldığı görülmektedir.
Kaynakça
- Adalı, O. (2004). Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler. (2. bs.). İstanbul: Papatya Yayıncılık. Banguoğlu, T. (1974). Türkçenin Grameri. İstanbul: Baha Matbaası.
- Başdaş, C. Türk Lehçelerinde İşteşlik Eki (-ş-) ve Çokluk http://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/cahit_basdas_turk_lehceleri_isteslik_eki.pdf (Son Erişim Tarihi: 01.03.2016)
- Delice, H. İ. (2007). Çatı Eklerinin Bilinmeyen Bir İşlevi Atatürk Kültür. Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ICANAS 38), s. 418-433, Ankara.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dil Çalışmaları (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2016 Cilt: 4 Sayı: 1 |
