PLANT NAMES FORMED BY USING NAMES OF BLACK AND WHITE COLOR IN KAZAKH TURKISH

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 1, 182 - 210, 30.04.2017

Dilek Kaplankıran

Öz

Colors are an important part of human life and color names are used in all areas. Nomenclatures expressing especially black and white colors exist in every language and culture and these colors also represent special meanings. The color names which are important in vocabulary are very rich also in Kazakh Turkish. The use of color names is common in plant names as it is in every area. Plants are of great importance in culture and human life, and for this reason, their names are frequently mentioned in written works. This work has been prepared in order to determine the ways by which the colors of black and white are used in the formation of plant names and to reveal the plant name vocabulary. The annotated dictionary study, Ösimdik Atavlarının Tüsindirme Sözdigi, prepared by B. Kaliyev in 2012, is the basis for the research. This study was prepared through scanning method and after that plant names which are formed by using the names of color and in the scanned work were determined. Next, the vocabulary of the plant names was evaluated and the words in the plant names formed by the names of the black and white color were classified and the plant names which were formed in Kazakh Turkish through using the names of black and white color were identified. Russian and Turkish equivalents of the plant names that were mentioned in the study were also included and at the same time the significance of names of black and white colors in Turkish culture was also mentioned. It is hoped that the uncovering of the plant names vocabulary will contribute to the work to be done in the field of linguistics.

Anahtar Kelimeler

Kazakh Turkish, plant names, color names, white, black

KAZAK TÜRKÇESİNDE AK VE KARA RENK ADLARININ KULLANIMIYLA OLUŞAN BİTKİ ADLARI

Öz

Renkler insan hayatında önemli bir yer tutmakta ve renk adlarının kullanımına her alanda rastlanmaktadır. Özellikle siyah ve beyaz renklerini ifade eden adlandırmalar, her dil ve kültürde bulunmakta ve bu renkler özel anlamları da temsil etmektedir. Söz varlığı içerisinde önemli yer tutan renk adları Kazak Türkçesinde de oldukça zengindir. Renk adlarının kullanımına her alanda olduğu gibi bitki adlarında da sıkça rastlanmaktadır. Bitkiler kültürde ve insan yaşamında büyük ölçüde önem taşımakta ve bu nedenle bitki adları yazılı eserlerde sıkça geçmektedir. Ak ve kara renklerinin, bitki adlarının oluşumunda hangi yollarla kullanıldığının tespit edilmesi ve bitki adları söz varlığının ortaya çıkarılması amacıyla bu çalışma hazırlanmıştır. B. Kaliyev tarafından, 2012 yılında hazırlanan Ösimdik Atavlarının Tüsindirme Sözdigi adlı açıklamalı sözlük çalışması araştırmaya kaynaklık etmektedir. Bu çalışma tarama yöntemiyle hazırlanmış ve taranan eserdeki ak ve kara renk adlarının kullanımıyla oluşan bitki adları tespit edilmiştir. Daha sonra bitki adlarının söz varlığı ele alınarak ak ve kara renk adlarıyla oluşan bitki adlarında geçen kelimelerin tasnifi yapılmış ve inceleme sonucunda Kazak Türkçesinde ak ve kara renk adlarıyla oluşan bitki adları üzerine tespitlerde bulunulmuştur. Çalışmada geçen bitki adlarının Rusça ve Türkçe karşılıklarına da yer verilmiş ve aynı zamanda Türk kültüründe ak ve kara renk adlarının genel olarak hangi anlamları ifade ettiğine de değinilmiştir. Bitki adları söz varlığının ortaya çıkarılmasının, dil bilimi alanında yapılacak olan çalışmalara katkı sağlayacağı umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kazak Türkçesi, bitki adları, renk adları, ak, kara

Kaynakça

• Aksan, D. (1978). Anlambilimi ve Türk Anlambilimi. (Ana Çizgileriyle), Ankara: AÜDTCF Yayınları.
• Alkayış, F. (2007). Türkiye Türkçesinde Bitki Adları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ayan, E. ve İnce, A. (2015). “Kazak Türkçesinde Kök ve Buna Bağlı İfadeler” Akademik Bakış Dergisi, Türk Dünyası Kırgız- Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü Celalabat, Kırgızistan, S. 47 (Ocak), s.190- 198.
• Bayraktar, N. (2014). “Türkçede Kişi Adlarında Renk Adları”. Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, S. 1-1 (Ocak), s.1-15.
• Baytop, T. (2007). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları, 3. Baskı.
• Gündüzöz, S. (2003). “Kuranda Renklerin Büyülü Gücü - Semiotik Bir İnceleme-” Ekev Akademi Dergisi S. 16, s. 71-84.
• Januzakov, T. (1999). Kazak Tilinin Sözdigi. Ulttık Gılım Akademiyası A. Baytursınulı Atındagı Til Bilimi İnstituti, Almatı: Dayk- Press Baspası.
• Kaliyev, B. (2012). Ösimdik Atavlarının Tüsindirme Sözdigi, Almatı: Sardar Baspa Üyi.
• Kaplankıran, D. (2016a). “Kazak Türkçesinde Hayvan Adlarıyla Oluşturulan Bitki Adlandırmaları Üzerine” Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S. 5(3), Erzurum: s. 1161-1181.
• Kaplankıran, D. (2016b). “Kazak Türkçesinde Organ ve Vücut Bölümlerine İlişkin Adlarla Oluşturulan Bitki Adlandırmaları”, Turkish Studies -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Prof. Dr. Kamil Veli Nerimanoğlu Armağanı. Volume 11/15 Summer, s. 263-300.
• Kaplankıran, D., Kaplankıran, İ. (2017). “Kazak Türkçesinde Geçen Kuş Adları ve Onların Sistematiği Üzerine”, Turkısh Studıes - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Prof. Dr. Tahsin Aktaş Armağanı. Volume 12/5, s. 217-250.
• Koç, K., Bayniyazov, A., Başkapan, V. (2003). Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları.