Kitle İletişim Araçlarındaki Dil Yanlışları

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 178 - 198, 30.03.2019

Engin Ömeroğlu

Öz

Bu makalede Türkiye’deki gazete, dergi, televizyon gibi kitle iletişim araçlarında tespit edilen dil yanlışları incelenmektedir. Kurallara
uygun bir cümlenin özellikleri ile dil yanlışlarının sebepleri sistematik bir şekilde ele alınmaktadır. Çalışma, nitel araştırma
yöntemlerinden doküman incelemesi modeliyle yapılmıştır. Veriler, farklı kitle iletişim araçlarından, farklı zamanlarda tespit edilen
hatalı cümlelerden elde edilmiştir. Araştırmada toplam elli bir cümle on iki başlık altında tasnif edilip incelenmektedir: (1) Sözcüklerin,
eklerin gereksiz kullanılması, (2) Sözcüklerin yanlış anlamda kullanılması, yanlış sözcük tercihi (3) Sözcüklerin yapısal bozukluğundan
kaynaklanan dil yanlışları (4) Noktalama yanlışları (5) Deyim ve atasözü yanlışları (6) Sözcüklerin yanlış yerde kullanılmasından
kaynaklanan sözdizimi yanlışları (7) Kip, zaman ve çatılarla ile ilgili dil yanlışları (8) Tamlama yanlışları (9) Özne-yüklem eksikliğinden
kaynaklanan dil yanlışları (10) Özne-yüklem arasındaki kişi-teklik-çokluk uyumsuzluğundan kaynaklanan dil yanlışları (11)
Tümleçlerle ilgili dil yanlışları (12) Birden fazla yanlış unsurla kurulan muğlak ve mantıksız cümleler. Ancak bu sınıflandırma kesin,
değişmez tasnif değildir. Çünkü burada veril(e)meyen farklı türdeki dil yanlışlarına, örneklere da rastlamak mümkündür. Araştırmada
tespit edilip incelenen yanlış cümleler ulusal basın ve yayın kuruluşları ile bu kurumlarda çalışanların yazdıklarından, bazı yazarlardan
elde edilmiştir. Bu durum, dil yanlışlarının ne kadar yaygın olduğunu göstermesi bakımından dikkat çekicidir. Dil yanlışının
yapılmaması için ilkokuldan başlayarak yükseköğretime kadar temel dil becerilerinden yazma eğitimine önem vermeyi gerekli
kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İletişim, Kitle iletişim araçları, Dilin etkin kullanımı, Doğru cümleler, Yanlış cümleler.

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (2015). Türk Dili I. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Akkaya, A. (2012). Öğretmen Adaylarının Konuşma Sorunlarına İlişkin Görüşleri. Mustafa Kemal University Journal of Social Sciences Institute. Volume: 9. Issue: 20.
• Aksan, D. (2015). Türkiye Türkçesinin Dünü, Bugünü, Yarını (8. Basım). Ankara: Bilgi Yayınevi. Aksoy, Ö. A. (2002). Dil Yanlışları (9. Basım). İstanbul: Adam Yayınları.
• Aktaş, Ş., O. Gündüz (2001). Yazılı ve Sözlü Anlatım Kompozisyon Sanatı. Ankara: Akçağ Yayınları. Ateş, K. (2011). Türk Dili (10. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Banarlı, N. S. (1999). Dilde Gaflet. Türkçenin Sırları (16. Baskı). İstanbul: Kubbealtı Neşriyat. Banguoğlu, T. (1990). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Baskakov, A. N. (2017). Çağdaş Türkçede Cümle (çeviren: Oktay Selim Karaca). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Develi, H. (2015) Dil Doktoru (9. Baskı). İstanbul: Kesit Yayınları.
• Develioğlu, F. (1999). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. İstanbul: Aydın Kitabevi. Dizdaroğlu, H. (1976) Tümce Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eker, S. (2003). Çağdaş Türk Dili (2. Baskı). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ercilasun, A. B. Korkmaz, Z. Gülensoy, T. Parlatır, İ. Zülfikar, H. Birinci, N. (2015). Türk Dili ve Kompozisyon (7. Baskı). Bursa: Ekin Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2015). Dilde Birlik (4. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.