Türkçeyi Yabancı Dil Olarak Öğrenen C1 Seviyesi Öğrencilerin Dinleme Metinlerinde Özetleme Stratejilerini Kullanma Becerileri

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 240 - 258, 30.03.2022

Salih Gülerer , Elif Nur İnce

https://doi.org/10.29228/ijlet.57554

Öz

Bu çalışmada, yabancı dil olarak Türkçe öğrenen C1 seviyesi öğrencilerinin dinledikleri metinleri özetleme becerilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, Uşak Üniversitesi Türkçe Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi 2020-2021 Akademik Yılı Bahar Döneminde C1 seviyesinde öğrenim gören 22 yabancı uyruklu öğrenci ile çalışılmıştır. Çalışmada,
yabancı uyruklu öğrencilere, bilgilendirici ve öyküleyici anlatım biçimiyle oluşturulmuş toplam altı metin dinletilmiştir. Öğrencilerin dinledikleri metinlerden hareketle oluşturdukları özetler, Özçakmak (2015) tarafından geliştirilen "Özetleme Stratejileri Puanlama Ölçeği" kullanılarak puanlanmıştır. Bu özet metinler; anlatım biçimi, cinsiyet, yaş ve uyruk değişkenleri açısından incelenmiştir. Araştırma sonucunda öğrencilerin, dinledikleri metinlerde özetleme stratejilerini kullanma becerilerinin düşük seviyede olduğu görülmüştür. Anlatım biçimi değişkeninin özetleme becerileri açısından anlamlı bir farklılık oluşturmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Yaş değişkeninin de bir etkisi olmadığı görülmüştür. Cinsiyet değişkeni açısından incelendiğinde kız öğrencilerin erkek öğrencilerden daha başarılı oldukları görülmektedir. Öğrencilerin özetleme becerileri uyruk değişkeni açısından değerlendirildiğinde, en başarılı öğrencilerin Kazakistan uyruklu, en başarısız öğrencilerin ise Mısır uyruklu olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi, dinleme eğitimi, özetleme stratejileri

Examining the Listening Texts Summarizing Strategies Uses of C1 Level Students who Learn Turkish as a Foreign Language

Öz

In this study, it is aimed to examine the skills of C1 level students who learning Turkish as a foreign language to summarize the
texts they listen to. For this purpose, the researcher worked with 22 foreign students who studying at C1 level in the Uşak
University Turkish Teaching Application and Research Center in the Spring Semester of the 2020-2021 Academic Year. In the
study, a total of six texts created with informative and narrative types were listened by students. The summaries created by the
students were scored using the "Summarizing Strategies Scoring Scale" developed by Özçakmak (2015). These summary texts
have been reviewed for text type, gender, age and nationality variables. The study concluded that students have a low ability to
summarize the texts they listen to. It has been concluded that the text type variable does not make a meaningful difference in
the summarizing skills. It was also observed that the age variable did not have a effect. When examined in terms of gender
variable, it is seen that female students are more successful than male students. When the summarizing skills of the students are
evaluated in terms of nationality variable, it was concluded that the most successful students were from Kazakhstan, and the
most unsuccessful students were from Egypt.

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish as a Foreign Language, Listening Education, Summarizing Strategies

Kaynakça

• Akay, C. ve Uzun, N. B. (2018). Yabancı dil olarak Türkçenin öğrenme sürecinde dil becerileri açısından duyulan kaygı. Electronic Turkish Studies, 13(19).
• Altunkaya, H. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin dinleme ve okuma kaygıları. Education Sciences, 12(3), 107-121.
• Aktaş, E. ve Bayram, B. (2017). Ortaokul öğrencilerinin okuduğunu anlamada özetleme stratejilerini kullanma becerilerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(1), 346-360
• Anderson, V., Hidi, S. ve Babadoğan, C. (1991). Özetlemenin öğrencilere öğretimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 24(2), 587- 594.
• Arı, G. (2010). Altıncı ve yedinci sınıf öğrencilerinin yazdığı hikâye edici metinlerin değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 43-75.
• Arıcı, A. F. ve Ungan, S. (2008). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin yazılı anlatım çalışmalarının bazı yönlerden değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 317- 328.
• Arslan, Ş. (2017). Dinlediklerini özetlemede hikâye haritası yönteminin etkisi. Yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Aslan, Y. ve Eroğlu, B. (2020). Ortaokul öğrencilerinin özetleme tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Journal of Language Education and Research, 6(2), 281-294.
• Bahçıvan, H. K. ve Çetinkaya, G. (2021). Ortaokul öğrencilerinin özetleme başarıları ile özetlemeye yönelik tutumları ve özyeterlik algıları arasındaki ilişki. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 137-162. http://doi.org/10.33400/kuje.907447
• Başkan, A. (2019). Yedinci sınıf öğrencilerinin öyküleyici metin yazma becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 453-467.
• Brown, J. I. (1954). How teachable is listening?. Educational Research Bulletin. 33(4), 85-93.Bulut, P. (2013). İlköğretim 5. sınıf öğrencileri ve öğretmenlerinin özetleme stratejilerinin değerlendirilmesi: Türkçe dersi örneği. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Büyükikiz, K. (2014). Yabancılara Türkçe öğretimi alanında hazırlanan lisansüstü tezler üzerine bir inceleme. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25), 203-213.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çetin, Ö. (2019). 8. sınıf öğrencilerinin okuduğu ve dinlediği farklı türdeki metinleri özetleme becerilerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Çetin, Ö. ve Bulut, K. (2020). 8. sınıf öğrencilerinin dinlediği ve okuduğu bilgilendirici metinleri özetleme becerilerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40 (2), 665-697.
• Çetinkaya, G., Şentürk, R. ve Dikici, A. (2020). Özetleme stratejilerinin kullanımı ile özetleme başarımı arasındaki ilişki. Journal of Language Education and Research, 6(2), 583-600.
• Çifçi, M. (2001). Dinleme eğitimi ve dinlemeyi etkileyen faktörler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2), 165
• Demirel, Ö. (2000). Türkçe Öğretimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Deneme, S. (2009). İngilizce öğretmen adaylarının özetleme stratejilerini kullanım tercihleri. Journal of Language and Linguistic Studies, 5(2), 85-91.
• Dilidüzgün, Ş. (2018). Dinleme Eğitimi. Durmuş, D. ve Okur, A. (Ed.) Yabancılara Türkçe Öğretimi El Kitabı içinde (ss. 259). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Doğan, Y. (2013). Dinleme Eğitimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Doğan, Y. ve Özçakmak, H. (2014a). Dinleme becerisinin eğitimi üzerine yapılan lisansüstü tezlerindeğerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(2), 90-99.
• Doğan, Y. ve Özçakmak, H. (2014b). Türkçe öğretmeni adaylarının dinlediğini özetleme becerilerinin değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 153-176.
• Duran, E. ve Özdil, Ş. (2020). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin bilgilendirici metin yazma beceri düzeylerinin belirlenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 8(1), 21-31.
• Elin, R. J. (1972). Listening: Neglected and forgotten in the classroom. Elementary English, 49(2), 230-232.
• Erdem, C. (2012). Türk dili ve edebiyatı öğretmen adaylarının özetleme stratejilerini kullanım tercihleri ve metin dil bilimsel bir özetleme çalışması. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(3), 36-52.
• Eyüp, B., Stebler, M. Z. ve Yurt, S. U. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının özetleme stratejilerini kullanmadaki eğilimleri. Dil ve Edebiyat Egitimi Dergisi, 1(1), 22.
• Görgen, İ. ve Altıntaş, S. (2015). Analyzing pre-service teachers’ skill-level on summarizing informative texts. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 174, 3005-3010.
• Güngör, H. (2013). Doğrudan öğretim stratejilerinin yabancı dil olarak Türkçe öğrenen İranlı öğrencilerin metin özetleme becerilerine etkisi. Yüksek lisans tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Halat, S. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin dinleme becerisine yönelik kaygı düzeylerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karatay, H. ve Okur, S. (2012). Öğretmen adaylarının öyküleyici ve bilgilendirici metinleri özetleme becerileri. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(7), 399-420.
• Karatay, H. ve Uzun, O. (2019). Seçici dinleme stratejisi öğretimi ile 5. sınıf öğrencilerinin dinlediğini not alma ve özetleme becerilerinin geliştirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 48(1), 9-30.
• Kılınç, N. (2018). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin dinleme kaygılarının incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Kocaadam, D. (2011). Not alarak dinleme eğitiminin ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin dinleme becerisi üzerindeki etkisi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kurnaz, H. ve Akaydın, Ş. (2015). Türkçe öğretmeni adaylarının bilgilendirici ve öyküleyici metinleri özetleme becerileri. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 141-156.
• Kuşdemir, Y., Düşünsel, C. M. ve Çelik, M. (2018). İlkokul öğrencilerinin özetleme becerilerinin incelenmesi. Journal of Human Sciences, 15(2), 893-910.
• McNaughton, D., Hamlin, D., McCarthy, J., Head-Reeves, D. & Schreiner, M. (2008). Learning to Listen: Teaching an Active Listening Strategy to Preservice Education Professionals. Topics in
• Early Childhood Special Education, 27(4), 223–231.
• Melanlıoğlu, D. (2012). Dinleme becerisinin geliştirilmesinde ailenin rolü. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(29), 65-77 .
• Okur, S. (2011). Türkçe ve sınıf öğretmeni adaylarının Türkçe dersi öğretim araçlarındaki okuma metinlerini özetleme becerileri. Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,nBolu.
• Özbay, M. (2006). Türkçe Özel Öğretim Yöntemleri II. Ankara: Öncü Kitap.
• Özbay, M. ve Melanlıoğlu, D. (2012). Türkçe Öğretim Programlarının Dinleme Becerisi Bakımından Değerlendirilmesi. Electronic Turkish Studies, 7(1).
• Özcan, E., Eroğlu, S. ve Demirdöven, G. H. (2018). Akademik Türkçe dersi alan yabancı öğrencilerin okuduğunu özetleme becerilerinin incelenmesi. International Congress on Politic, Economic and Social Studies, 4.
• Özçakmak, H. (2015). Türkçe öğretmeni adaylarının not alarak dinlemede özetleme stratejilerini kullanma becerileri. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özekinci, Z. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin dinleme ve etkileşim kaygısı ile endişe düzeylerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Sulak, S. E. ve Arslan, Ş. (2017). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin özetleme stratejisini kullanma düzeyinin incelenmesi. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi, 2(1), 63-77.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Taşdemir, G. (2019). Öğretmen adaylarının dinlediklerini özetleme becerileri. Yüksek lisans tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
• Temizyürek, F. (2008). The Impact of Different Types of Texts on Turkish Language Reading Comprehension at Primary School Grade Eight Students. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), (30).
• Tompkins, G.E. (1998). Language arts: Content and teaching strategies. Upper Saddle River, New Jersey: Merrill.
• Türkben, T. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi alanında yapılan lisansüstü çalışmaların değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(4), 2464-2479.
• Ülper, H. ve Okuyan, H. Y. (2010). Quality of written summary texts An analysis in the context of gender and school variables. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 1057-1063.
• Wolvin, A. D. & Coakley, C. G. (2000). Listening Education in the 21st Century. International Journal of Listening, 14:1, 143-152. DOI: 10.1080/10904018.2000.10499040.
• Yazıcı Okuyan, H. ve Gedikoğlu, Y. G. (2011). Öğretmenlerce üretilen yazılı özet metinlerin niteliksel özellikleri. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 1007-1020.
• Yıldız, C., Okur, A., Arı, G. ve Yılmaz, Y. (2008). Yeni öğretim programına göre kuramdan uygulamaya Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Yıldırım, K., Yıldız, M., Ateş, S. ve Rasinski, T. (2010). İlköğretim beşinci sınıf Türk öğrencilerin metin türlerine göre okuduğunu ve dinlediğini anlama düzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(3), 1855-1891.
• Zenci, S. Ç. (2020). Öğretmen adaylarının metin özetleme stratejilerini kullanım tercihleri. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, (21), 341-359