Metinlerarasılık ve Kültürlerarasılık bağlamında ‚Genç Törleß‘ (Musil) ile ‚Genç Werther‘ (Goethe) eserlerine bir bakış

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 4, 23 - 32, 30.12.2022

Cüneyt Arslan

https://doi.org/10.29228/ijlet.64444

Öz

Bu çalışmanın amacı birbirinden dönemsel ve kültürel açıdan zaman aralığı olarak oldukça uzak iki yazar ve eserin birbirinden
farklı söylemler arası anlatımsal ilişkiler kurup kurmadığını araştırmaktır. Bunun için araştırma nesnesi olarak Roman metin
türünden Almanca yazın çerçevesinde Johann Wolfgang von Goethe’nin „Genç Werther’in Acıları“ (1774) ile Robert Musil’in
„Genç Törleß’in Bunalımları“ (1906) adlı eserleri seçilmiştir. Edebi metin türlerinin bir alt türü olarak sınıflandırılan „Gençlik
Romanı“ bağlamında incelenen bu eserler içerik, biçim, üslup, metin yapısı gibi yönleriyle metinlerarasılık yöntemiyle ele
alınarak metinler arası ve kültürler arası ilişkiler odaklı incelenmektedir. Bununla birlikte çalışmanın ikincil amacı
Kültürlerarasılık kavramını hermenötik bir uygulama olarak ele alıp edebiyat biliminin Metinlerarasılık yöntemiyle
ilişkilendirmektir. Kültürlerarasılık edebiyat bilimi içerisinde 20. yüzyılın ikinci yarısından günümüze kadar sıklıkla literatürde
kullanılagelmiş olmasına rağmen Metinlerarasılık ile ilişkilendirilmemiştir. Edebiyat bilimi alanının kuram araştırmalarında
Metinlerarasılık ile Kültürlerarasılık kavramları oldukça yeni kavramlar olmalarına karşın yazın pratiğinde içerme olarak
bulundukları bilinmekte. Ancak pratikte var olan bu ilişkilerin bilimsel yöntemsel olarak kavramlaştırılması, tanımlanması ve
sınıflandırılması ile özellikle birbirleriyle nasıl bir korelasyon içinde değerlendirilmesi gerektiği hususu literatürde henüz
irdelenmemiş bir sahadır. Bu araştırma bahsi geçen bu kavramların özellikle edebiyat bilimi içerisinde birbiriyle nasıl bir ilişki
içinde kullanılabildiklerini göstererek hem edebiyat bilimi kuram çalışmalarına hem de diğer beşerî bilimler alanlarında da
kullanılan bu kavramların birbiriyle ilişkilendirilmesi ve ayrışmasına bir katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat Bilimi, Metinlerarasılık, Kültürlerarasılık, Robert Musil, Johann Wolfgang von Goethe

Der ‚junge Werther‘ Goethe’s und der ‚junge Törleß‘ Musils im Kontext der Intertextualität und Interkulturalität

Öz

The present work intends to pursue the question as to what extent references on various interdiscursive paths can be made
between two works distant from each other in epochal and cultural context. The subject of investigation is "The Sorrows of Young
Werther" (1774) by Johann Wolfgang von Goethe and "The Confusions of Young Törless" (1906) by Robert Musil. Deviating and
intersecting characteristics are questioned and examined with the methodological approach of intertextuality on various level s
such as content, type of text, text structure, etc. in the corpus of the youth and adolescence novel. Based on this investigation, an
attempt is made to contextualize by means of the literary theory of intertextuality the term interculturality as a hermeneutic
procedure. Intertextuality functions here as a central point of reference, but not for the purpose of connecting two works with the
'violence of theory', but rather to be able to provide rudimentary evidence that these concepts are present in aesthetic practice,
going beyond the classifying-naming theory. In addition, an attempt is undertaken to view a new commensurability of the
phenomena of intertextuality and interculturality within literary research, which may contribute to new approaches in literary
studies. Furthermore, posed questions about a possible correlation between the terms intertextuality and interculturality in
research should provide further clues.

Anahtar Kelimeler

Literary Studies, Intertextuality, Interculturality, Robert Musil, Johann Wolfgang von Goethe

Kaynakça

• Arslan, C. (2014). Der Mann ohne Eigenschaften und die Wissenschaftliche Weltauffassung: Robert Musil, die Moderne und der Wiener Kreis. Wien: Springer Verlag.
• Arslan, C., Şimşek F. (2020). Literatur als Forschungsgegenstand der Kulturwissenschaft. Konvergenzen zwischen der Kulturtheorie und Literaturwissenschaft. In: Arslan C., Tosun M., Uluç F. Kültürlerarası Etkileşim Bağlamında Dil ve Edebiyat - Prof. Dr. Neşe Onural'a Armağan (S. 81-96). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Arslan, C., Yıldız, S. (2021). Intermediale Übertragungen und Transepochale Überführungen: Goethes “Faust” und Bushidos “Mephisto”. Jass Studies -The Journal of Academic Social Science Studies, Number: 84, Spring, (S. 21-37).
• Asutay, H. (2013). Ergenlik (İlkgençlik) Romanı ve Alman Gençlik Yazınındaki Tarihsel Gelişimi. In: Zeitschrift für die Welt der Türken. Vol. 5, 2, (S. 7-18)
• Corino, K. (2003). Robert Musil. Eine Biographie. Frankfurt/Main: Rowohlt Verlag.
• Durzak, M. (2013). Deutschsprachige interkulturelle Literatur – einmal anders betrachtet. In Durzak M.: Literatur im interkulturellen Kontext (S. 175-186). Würzburg: Königshausen & Neumann.
• Ekiz, T. (2007). Alımlama Estetiği Mi Metinlerarasılık Mı? Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 47, 2 (S. 119-127).
• Ewers, H. H. (1992). Der Adoleszenzroman als jugendliterarisches Erzählmuster. In: Deutschunterricht, Zeitschrift für den Deutschunterricht in Sek. I und Sek. II 45, 6 (S. 291-297).
• Földes, C. (2009). Black Box ,Interkulturalität' Die unbekannte Bekannte (nicht nur) für Deutsch als Fremd-/Zweitsprache. Rückblick, Kontexte und Ausblick. In: Wirkendes Wort 59 (2009) 3. (S. 503–525).
• Frisé, A. (Hrsg.) (1978): Robert Musil Gesammelte Werke Band II. Prosa und Stücke, Kleine Prosa, Aphorismen, Autobiographisches, Essays und Reden, Kritik., Hamburg: Rowohlt Verlag.
• Genette, G. (1996). Palimpseste. Die Literatur auf zweiter Stufe. 2. Aufl. Frankfurt/Main: Suhrkamp Verlag.
• Gero, v.W. (1989). Sachwörterbuch der Literatur. Stuttgart: Kröner Verlag.
• Goethe, J.W. (1996). Die Leiden des jungen Werthers. Stuttgart: Klett Verlag.
• Kul, A. N. (2021). ‚Interkulturalität‘ und ‚Interkulturelle Literatur‘ Ein Beitrag zur Erörterung und exemplarischen Erprobung der neuen Grundbegriffe aus der interkulturellen Literaturwissenschaft. In: Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi - Studien zur deutschen Sprache und Literatur 2021; 46 (S. 121-142).
• Lützeler, P.M. (Hrsg.) (1975). Hermann Broch: Nachruf auf Robert Musil. Kommentierte Werkausgabe. Bd. 9/1. Schriften zur Literatur 1. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.
• Müller, G. (1971): Dichtung und Wissenschaft. Studien zu Robert Musils Romanen „Die Verwirrungen des Zöglings Törleß“ und „Der Mann ohne Eigenschaften“ Uppsala: Almqvist och Wiksell.
• Nübel, B., Wolf, N. C. (2016). Robert-Musil-Handbuch. Berlin: De Gruyter Verlag.
• Schenk, K. (2017). Transformationen interkulturellen Erzaehlens. Perspektiven eines narrative turn. (S. 82-94) In: Trigonakis, Laskaridou, Petropoulou, Karakassi (Hrsg.) Turns und kein Ende?. Aktuelle Tendenzen in Germanistik und Komparatistik. Frankfurt am Main: Peter Lang 2017.
• Zima, P.V. (2001). Das Literarische Subjekt: Zwischen Spätmoderne und Postmoderne. Tübingen: Francke Verlag.
• Zima, P.V. (2011). Komparatistische Perspektiven. Zur Theorie der Vergleichenden Literaturwissenschaft. Tübingen: Francke Verlag.