The Effects of School Principials’ Visionary Leadership Levels On Teachers’ Organizational Citizenship Behaviours

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 23 - 45, 30.04.2023

Figen Atıgan , Pınar Özkan

https://doi.org/10.52848/ijls.1220833

Cited By: 2

Öz

In this study, it was aimed to determine whether school principals' visionary leadership levels predict teachers' organizational citizenship behaviors. In this context, the study has a quantitative design and the relational survey model, which is one of the general survey models, is used. The population of the study consists of teachers working in public primary, secondary and high schools affiliated to the Ministry of National Education in Istanbul in the 2021-2022 academic year. The sample of the study consists of teachers working in schools selected by 'convenience sampling method' in the Anatolian side of Istanbul province. The data were collected with the help of "Visionary Leadership Scale", "Organizational Citizenship Behaviors Scale" and 'Personal Information Form' developed by the researcher. The data were analyzed with the help of correlation and regression analysis techniques. According to the research; it was found that school principals' level of exhibiting visionary leadership and teachers' level of exhibiting organizational citizenship behaviors were 'high'. Teachers' perceptions about school principals' visionary leadership levels do not show significant differences according to gender, educational status, seniority, and age variables, while they show significant differences according to the working time with the school principal variable. In the study, a significant positive relationship was found between school principals' visionary leadership levels and teachers' organizational citizenship behaviors. School principals' visionary leadership levels predict teachers' organizational citizenship behaviors.

Anahtar Kelimeler

Management, Leadership, Visionary Leadership, Organizational Citizenship Behaviours

Okul Müdürlerinin Vizyoner Liderlik Davranışları İle Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki

Öz

Bu araştırmada, okul müdürlerinin vizyoner liderlik düzeylerinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarını yordayıp yordamadığını belirlemek amaçlanmıştır. Bu kapsamda araştırma nicel desenli olup genel tarama modellerinden olan ilişkisel tarama modeli kullanılan bir çalışmadır. Araştırmanın evrenini, 2021-2022 eğitim ve öğretim yılında İstanbul ilinde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı kamu ilkokul, ortaokul ve lise kurumlarında görev yapmakta olan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise İstanbul ili Anadolu yakasında ‘kolay örnekleme yöntemi ‘ile seçilen okullarda görev yapmakta olan öğretmenler oluşturmaktadır. Veriler, “Vizyoner Liderlik Ölçeği”, “Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Ölçeği” ve araştırmacı tarafından geliştirilen ‘Kişisel Bilgiler Formu’ yardımıyla toplanmıştır. Veriler korelâsyon ve regresyon analiz teknikleri yardımıyla çözümlenmiştir. Araştırma sonucuna göre; okul müdürlerinin vizyoner liderlik sergileme düzeylerinin ve öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarını sergileme düzeylerinin ‘yüksek’ olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Okul müdürlerinin vizyoner liderlik sergileme düzeyleri hakkındaki öğretmen algıları cinsiyet, eğitim durumu, kıdem, yaş değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermezken, okul müdürü ile çalışma süresi değişkenine göre anlamlı farklılık göstermektedir. Araştırmada okul müdürlerinin vizyoner liderlik düzeyleri ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasında pozitif yönde anlamlı ilişki bulunmuştur. Okul müdürlerinin vizyoner liderlik düzeyleri öğretmenler örgütsel vatandaşlık davranışlarını yordamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yöneticilik, Liderlik, Vizyoner Liderlik, Örgütsel Vatandaşlık Davranışları

Kaynakça

• Acar, S. (2006). İlköğretim okul yöneticilerinin vizyoner liderlik rollerine ilişkin öğretmen görüşleri (Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitisü, Elazığ.
• Alper Ay, F. (2018). Örgütsel davranışta ve insan kaynakları yönetimi uygulamalarında örgütsel vatandaşlık davranışı. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Aycan, M. M. (2020). Öğretmenlerde mesleki motivasyon ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Babil, F. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin vizyoner liderlik özelliklerine sahip olmaları ile öğretmenlerin örgütsel adanmaları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Baltaş, A. (2018). Bir yolculuk olarak liderlik. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Başaran, M. E. (2016). Okul müdürlerinin vizyoner liderlik yeterliliklerine ilişkin müdür ve öğretmen görüşleri (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversites, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bektaş, T. (2021). Örgütsel vatandaşlık davranışının kişisel özellikleri ve örgütsel sosyalleşme açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Rize.
• Bulut, Y. ve Uygun, S. V. (2010). Etkin bir yönetim için vizyoner liderliğin önemi: Hatay’daki kamu kurumları üzerinde bir uygulama. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13): 29-47.
• Çelik, D. (2011). İlköğretim okul yöneticilerinin sahip olması gereken vizyoner liderlik özelliklerine ilişkin öğretmen görüşleri (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Çınar, F. ve Kaban, A. (2012). Conflict management and visionary leadership: an application in hospital organizations. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 58, 197-206.
• Çırpan, H. (1999). Lider mi yönetici mi? Active Bankacılık ve Finans Dergisi, Haziran-Temmuz (7), 1-5.
• Demir, A. (2014). Örgütsel vatandaşlık davranışının öncülü olarak okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları (Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Demiröz, S. (2014). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları, örgütsel imaj algıları ve öğrenci başarıları arasındaki ilişki (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı, Ankara.
• Deneri, S. (2019). Ortaöğretim kurumlarındaki okul müdürlerinin vizyoner liderlik davranışları ve öğretmenlerin mesleki gelişimlerine yönelik davranışları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Doğan, F. (2021). İlköğretim okul müdürlerinin vizyoner lider özelliklerine sahip olma yeterlilikleri (Aksaray ili örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Doğan, S. (2020). Çağdaş liderlik yaklaşımları. N. Güçlü ve S. Koşar (Ed.), Eğitim yönetiminde liderlik içinde (s.91-102). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Erdoğan, M. (2021). Eğitim kurumlarında liderlik kapasitesi ve örgütsel vatandaşlık davranışı (Yüksek Lisans Tezi). Uşak Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Uşak.
• Gökmen, A. (2011). İlköğretim öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları ve bu davranışların okul etkililiği üzerindeki etkisine ilişkin algıları (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Harris, O. J., & Hartman, S. J. (2001). Organizational behaviour. Pyschology Press.
• Huda, S. A., Chairunnisa, C., & Utami, P. P. (2020). Analysisis of organizational citizenship behaviour in school. Jurnal Kependidikan, 6(3), 356-364.
• Kaçmaz, S. (2020). Okul yöneticilerinin vizyoner liderlik davranışları ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Kalyoncu, K. (2008). İlköğretim okul müdürlerinin vizyoner liderlik özelliklerine sahip olma yeterlilikleri (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karayılan, E. (2021). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının performansına etkisi: özel ve devlet okulu karşılaştırması (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Koçak, O. (2019). Okul yöneticilerinin otantik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki (Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Koçer, M. C. (2021). Okul yöneticilerinin vizyoner liderlik yeterlikleri ile öğretmenlerin işe tutkunlukları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Uşak Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Uşak.
• Lavy, S. (2019). Daily dynamics of teachers’organizational citizenship behaviour: social and emotional antecedents and outcomes. Frontiers in Pyschology, 10, 1-9.
• Organ, D. W. (1997). Organizational citizenship behavior: it’s construct clean-up time. Human Performance, 10(2), 85-97.
• Özalp, İ. (2012). Yönetim bilimine giriş. C. Koparal (Ed.), Yönetim ve organizasyon-I içinde (s. 3-19), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Özdemir, S. (2000). Eğitimde örgütsel yenilenme. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Özeroğlu, E. (2019). Vizyoner liderliğin örgütsel çeviklik üzerine etkisi; İstanbul ili Beylikdüzü ilçesinde özel hastanelerde bir uygulama ( Yüksek Lisans Tezi). Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Özkan, A. (2020). Eğitimde vizyoner liderlik. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Doktora Tezi). Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Satıcı, Ö. (1998). Yönetim ve organizasyon (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Seyidoğlu, Y. (2020). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin vizyoner liderlik yeterlikleri ile öğretmen performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Uygun, S. V. (2008). Kamu kurumlarında etkin bir yönetim için vizyoner liderliğin önemi: Hatay’da bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi.
• Van Kinippenberg, D., & Stam D. (2014). Visionary leadership. In D. V. Day (Ed.), The Qxford handbook of leadership and organizations (pp. 241). Oxford Library of Psychology.
• Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı araştırma yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yeyrek, M. (2018). Geleneksel yönetim ve vizyoner liderlik davranışlarının, çalışanların performansına etkilerine yönelik bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.