BEŞ FAKTÖR KİŞİLİK MODELİ KAPSAMINDA ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME TEKNİKLERİ ARACILIĞIYLA PERSONEL SINIFLANDIRMA

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 6, 185 - 204, 15.06.2019

Zehra Nuray Nişancı , Huriye Akpınar

https://doi.org/10.29064/ijma.526899

Cited By: 2

Öz

İşletmeler rekabette üstünlük
sağlayabilmek için işin gerektirdiği özelliklere sahip işgörenleri istihdam
etmek zorundadırlar. Bu süreçte, bireyleri kişilik özelliklerine göre
sınıflandıran Beş Faktör Kişilik Modeli işletmelere büyük kolaylıklar
sağlamaktadır. Modelde bireyler; dışadönüklük, uyumluluk, sorumluluk,
dengelilik ve deneyime açıklık boyutları açısından değerlendirilmektedir. Çok
Kriterli Karar Vermede ise birbirleri ile çatışan birden fazla kriterin ve
amacın, eş zamanlı ele alınarak karar verilmesi durumu söz konusudur. Bu
çalışmada amaç, bir hizmet işletmesi işgörenlerinin, Beş Faktör Kişilik Modeli
kapsamında Çok Kriterli Karar Verme tekniklerinden biri olan VIKOR tabanlı
VIKORSORT yöntemiyle sınıflandırılmasıdır. VIKORSORT yöntemi, işgörenlerin
sınıflandırılmasında ilk kez bu çalışmada kullanılmıştır. Bu yönüyle çalışma
özgündür. Araştırma kapsamında, özel bir işletmenin şubelerinde çalışan 21
işgören sınıflandırılmıştır. Her bir kişilik boyutu için iki kriter belirlenmiş
ve VIKORSORT yönteminin adımları takip edilerek, 21 işgören, beş boyut ve 10
farklı kritere göre değerlendirilmiştir. Bu süreç sonucunda işgörenler, kısa,
orta ve uzun vadeli işgörenler olarak gruplara atanmıştır. Uzun vadeli
işgörenler, işletmenin istediği kriterleri en çok karşılayan gruptur. Böylece,
yönetici konumundaki karar vericiler, işgörenlere yönelik kararlarında
etkinliği sağlama imkânı bulmuşlardır. 

Anahtar Kelimeler

Kişilik Özellikleri, Beş Faktör Kişilik Modeli, İşgören Seçme ve Sınıflandırma

Kaynakça

• Akpınar M.E. (2016). Vikor Tabanlı Yeni Bir Çok Kriterli Sınıflandırma Metodu: VIKORSORT. Pamukkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
• Aziri, Brikend (2011). Job Satısfactıon: A Lıterature Revıew, Management Research and Practice, 3(4), s. 77-86.
• Bali Ö. (2013). Bulanık Boyut Analizi ve Bulanık VIKOR İle Bir ÇKKV Modeli: Personel Seçimi Modeli. Kho Bilim Dergisi, cilt:23, sayı:2, ss. 1.
• Berg, P.T. ve Feij, J.A. (2003). Complex Relationships Among Personality Traits. Job Characteristics, and Work Behaviors, Internal Journal of Selection and Assessment, 11. pp.326-339.
• Bonner, H. (2000). İnsan Düşüncesini Anlama Yolları. Emre Yayınları. İstanbul.
• Boz, M., Buluk, B. Aydınkaya, G., Arslantaş, Y., A., (2016). Kişilik Özellikleri İle Girişimcilik Eğilimi Arasındaki İlişki: Çanakkale Örneği. Manas Sosyal Araştırma Dergisi, Cilt: 5, Sayı:5, ss: 1-10.
• Buyruk L. (1993). Personel Seçiminde Psikoteknik Yöntem ve Nevşehir Yöresi Otel İşletmelerinde Bir Anket Uygulaması. Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Kayseri.
• Camgöz, S. M.(2009). Kişilik Özellikleri ile Finansal Performans Arasındaki İlişkiler: A Tipi Yatırım Fonu Yöneticileri Üzerinde Bir Değerlendirme. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Costa, P.T., McCrae, R.R. ve Dye, D.A. (1991). Facet scales for agreeableness and conscientiousness; a revision of the Neo personality inventory. Personality and Individual Differences, 12 (9). pp.887-898.
• Çetinkaya, S., (2003), ‘ Kara Kuvvetleri Personel Seçimi İçin Bir Uzman Sistem Tasarımı’. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çetinsöz, B. C., & Akdağ, G. (2015). Otel Çalışanlarının Sahip Oldukları Kişilik Özellikleri ve İş Performansı İlişkileri: Antalya’da Faaliyet Gösteren Beş Yıldızlı Otellerde Bir Uygulama. Turizm Akademik Dergisi, 2(1).ss.1-13.
• Çivitçi, N ve Arıcıoğlu, A. (Haziran 2012). Beş Faktör Kuramına Dayalı Kişilik Özellikleri, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl:12, Sayı:23. ss78-96.
• Eraslan, E., Algun, O. (2005). İdeal Performans Değerlendirme Formu Tasarımında Analitik Hiyerarşi Yöntemi Yaklaşımı. Gazi Üniversitesi Müh. Mim. Fak. D. S: 20, ss. 95-106
• Erdoğan, İ. (1991). İşletmelerde Personel Seçimi ve Başarı Değerleme Teknikleri. İşletme İktisadı Enstitüsü Yayınları; No.248, İstanbul.
• Erkuş, A., & Tabak, A. (2009). Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Çalışanların Çatışma Yönetim Tarzlarina Etkisi: Savunma Sanayiinde Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(2).
• Ertuğrul, İ. ve Karakaşoğlu, N. (2010). ELECTRE ve bulanık AHP yöntemleri ile bir işletme için bilgisayar seçimi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23-41.
• George, J.M. (1992). The Role of Personality in Organization Life: Issues and Evidence. Journal of Management, 18. ss.185-205.
• George, J.M. ve Brief, A.P. (2004). Personality and Work-Related Distress, Personality and Organizations. Edited by Benjamin Schneider and D.Brent Smith, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Geylan, R., (1992). Personel Yönetimi. Met Yayınları, Eskişehir.
• Goldberg, L. R. (1990). An alternative “description of personality: The big-five factor structure”. Journal of Personality and Social Psychology, 59. pp.1216-1229.
• Goldberg, L. R. (1992). The development of markers for the Big-Five factor structure. Psychological assessment, 4(1), 26.
• Goldberg, L. R. (1993). The Structure of Phenotypic Personality Traits”. American Psychologist, 48. pp.26-34.
• Holland, J. L. (1996). Exploring careers with a typology: What we have learned and some new directions. American psychologist, 51(4), 397.
• Holland, J. L. (1997). Making vocational choices: A theory of vocational personalities and work environments. Psychological Assessment Resources.
• Hogan, R., Hogan, J., ve Roberts, B. W. (1996). Personality Measurement and Employment Decisions. Questions and Answers. American Psychologist, 51. pp.469-477.
• Isır, T. (2006). Örgütlerde personel seçim süreci: Bir kamu kuruluşundaki yönetici personelin kişilik özelliklerinin tespit edilerek personel seçim sürecinin iyileştirilmesi üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Adana.
• Kankılıç H. (2005). Personel Seçimi İçin Bulanık Karar Verme Modeli Geliştirilmesi. Gaziantep Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
• Kasatura, İlkay (1998). Kişilik ve Özgüven. Evrim Yayınevi, İstanbul.
• Keser, A. ve Güler B.K. (2016). Çalışma Psikolojisi, Umuttepe Yayınları
• Kıttısopee, T. (2001). The Influences of Personality, Social Cognition and Environmental Factors on Pharmaceutical Care, Doctorate Dissertation. The University of Iowa, Iowa.
• Kocabacak A. (2011). İnsan Kaynakları Seçme Ve Yerleştirme Süreci Açısından Kişilik Boyutları İle Performans İlişkisi: İlaç Sektöründe Psikoteknik Boyutta Bir Uygulama. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Yönetim Ve Organizasyon Bilim Dalı, Doktora Tezi, Konya.
• Koç N. (1996). İnsan Kaynakları Değerlendirme ve Personel Seçiminde Psikolojik Testler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Ankara, s. 1.
• Köknel, Ö., (1993). Zorlanan İnsan. Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
• McCrae, R.R. & Costa, P. C. Jr. (1987).Validation of the five-factor model across instruments and observers.Journal of Personality and Social Psychology, 52. pp. 81-90.
• McCrae, R. R. & Costa, P. T., Jr. (1995). Trait explanations in personality psychology. European Journal of Personality, 9. pp. 231-252.
• Mount, M.K., Barrıck M.R. ve Stewart G.L., (1998). Five-Factor Model of Personality and Performance in Jobs Involving Interpersonal Interactions Human Performance. 7/ (2/3). pp. 145-165.
• Olver, J. M. ve Mooradian, T. A. (2003). Personality Traits and Personal Values: A Conceptual and Empirical Integration. Personality and Individual Differences. 35. pp.109-125.
• Özcan M. (2012). AHP ve TOPSIS Yöntemlerinin Personel Seçimi Sürecindeki Etkinliğinin Karşılaştırılması: Bir Üretim İşletmesinde Uygulama. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Fakültesi, İşletme Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Öztürk D. ve Batuk F. (2006). Criterion Weighting In Multicriteria Decision Making. Journal of Engineering and Natural Sciences, vol:25, issue:1, p. 1.
• Paksoy S. (2017). Çok Kriterli Karar Vermede Güncel Yaklaşımlar. Adana, Çukurova: Karahan Kitabevi.
• Rızaoğlu, B. (2003). Turizm Davranışı. Ankara. Detay Yayıncılık
• Roach, P. D. (2006). Evolutionary Theory and Birth Order Effects on Big Five Personality Traits Among the Shuar of Amazonian Ecuador: The First Cross-Cultural Test, Doctorate Dissertation, University of Oregon, Oregon.
• Robbins, S.P. ve T. A. Judge.(2013). Organizational Behavior. Global Edition. Pearson Education Limited. 15. Basım. İngiltere.
• Robertson, I.T.; Gibbons, P.; Baron, H.; Mc Iver, R. and Nyfield, G. (1999). Understanding management performance. British Journal of Management, 10. pp.5-12.
• Rogers, C. L. (2005). An Investigation of the Big Five and Narrow Personality Traits in Relation to Academic Performance. Doctorate Dissertation, The University of Tennessee, Knoxville.
• Schuller, R. H. (1995). Managing Human Resources. USA: West Publishing Company.
• Somer, O. (1998). Türkçe'de kişilik özelliği tanımlayan sıfatların yapısı ve beş faktör modeli. Türk Psikoloji Dergisi, 13. ss.17-32.
• Somer, O., & Goldberg, L. R. (1999). The structure of Turkish trait-descriptive adjectives. Journal of personality and social psychology, 76(3), 431.
• Sonnentag, S. ve Frese, M. (2002). Performance Concepts and Performance Theory. In S. Sonnentag (Ed.). Psychological Management of Individual Performance (p.4-25). John Wiley & Sons, Ltd.
• Tütek H. H., Gümüşoğlu Ş. ve Özdemir A. (2012). Sayısal Yöntemler Yönetsel Yaklaşım. Beta Basım Yayım, 6. Baskı, İstanbul.
• Yelboğa, A. (2007). Bireysel demografik değişkenlerin iş doyumu ile ilişkisinin finans sektöründe incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2). ss.1-18.
• Yildiz, A., & Deveci, M. (2013). Bulanık VIKOR Yöntemine Dayali Personel Seçim Süreci/Based on Fuzzy VIKOR Approach to Personnel Selection Process. Ege Akademik Bakış. 13(4). s. 427.
• Zel U. (2001). Yönetimde Kişilik ve Kişilik Özellikleri. Yönetim ve Organizasyon (İçinde), Editör: S. Güney. Nobel Yayınları. Ankara
• Zweig, D. ve Webster J. (2004). What are we Measuring? An Examination of the Relationships Between the Big-Five Personality Traits, Goal Orientation, and Performance Intentions. Personality and Individual Differences, 36. pp.1693- 1708.
• Walsh, B. W., & Holland, J. L. (1992). A Theory Of Personality Types And Work Environments. In W. B. Walsh, K. H. Craik, & R. H. Price (Eds.), Person–environment psychology: Models and perspectives (pp. 35-69). Hillsdale, NJ, US: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.