Lider Üye Etkileşiminin İşyeri Mutluluğu ile İlişkisinde Psikolojik Sözleşme Algısının Düzenleyici Rolünün İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 14, 174 - 194, 25.09.2023

Hakkı Anıl Yalvaç Seçil Bülbül

https://doi.org/10.29064/ijma.1225712

Öz

Bu çalışmada lider üye etkileşiminin çalışanların iş yeri mutluluğu ile ilişkisi ile psikolojik sözleşme algısının bu ilişkideki düzenleyici rolünün incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren iş yerlerinde çalışan 267 kişinin doldurduğu anket formundan elde edilen veriler kullanılmıştır. Elde edilen veriler ışığında korelasyon, regresyon ve düzenleyici etki analizleri yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, lider üye etkileşiminin çalışanların iş yeri mutluluğu ve psikolojik sözleşme algısı ile pozitif ve anlamlı ilişkisinin olduğu ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca psikolojik sözleşme algısının çalışanların iş yeri mutluluğu üzerinde anlamlı ve pozitif etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Öte yandan Hayes’in düzenleyici ilişki modeline göre yapılan Process makro analizi sonuçlarına göre, lider üye etkileşiminin çalışanların iş yeri mutluluğu ile ilişkisinde psikolojik sözleşme algısının düzenleyici rolünün olduğu belirlenmiştir. Ortaya çıkan sonuçlara göre, araştırmanın dört hipotezinin de desteklendiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Lider Üye Etkileşimi, İşyeri Mutluluğu, Psikolojik Sözleşme, Leader Member Exchange, Happiness at Work, Psychological Contract.

The Examination of the Moderating Role of Perceived Psychological Contract on The Relationship Between Leader Member Exchange and Happiness at Work

Öz

In this study; it is aimed to examine the relationship between leader member interaction and workplace happiness of employees and the moderating role of psychological contract perception in this relationship. In the study, the data obtained from the questionnaire form filled by 267 people working in workplaces operating in various sectors were used. In the light of the data obtained, correlation, regression and moderating effect analyzes were performed. According to the results of the analysis applied, it has been revealed that the leader member exchange has a positive and meaningful relationship with the happiness at work of the employees and the psychological contract perception. In addition, it has been determined that psychological contract perception has a meaningful and positive effect on happiness at work. On the other hand, according to the results of the Process macro analysis made according to Hayes' moderator relationship model, it was determined that the psychological contract perception has a moderator role in the relationship between leader member interaction and workplace happiness of employees. According to the results, it was revealed that all four hypotheses of the research were supported.

Anahtar Kelimeler

Leader Member Exchange, Happiness at Work, Psychological Contract.

Kaynakça

• Afşar, Ö., & Eyel, C. Ş. (2021). İş-aile yaşam çatışmasının işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde psikolojik sözleşmenin aracı rolü: istanbul ilinde bir araştırma. The Journal of Social Science, 5(9), 60-77.
• Akın, Ö., & Aksoy, M. (2020). Lider-Üye Etkileşiminin, İşten Ayrılma Niyeti Etkisinde Örgütsel Adalet ve İş Tatmininin Aracı Rolü: Bir Araştırma. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10/2: 549-582.
• Alparslan, A. M., Kahraman, M., & Cantürk, N. (2016). Araştırma görevlilerinin işyerinde mutluluk ve mutsuzluk nedenleri: bir alan araştırması (ss.59-71). 15. Ulusal İşletmecilik Kongresi, İstanbul.
• Arslan, Y., & Polat, S. (2017). Örgütsel mutluluk ölçeğinin türkçeye uyarlanması, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(4), 603-622.
• Arslantaş, C. C. (2007). Lider-üye etkileşiminin yöneticiye duyulan güven üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik görgül bir araştırma. TİSK Akademi Dergisi, 1, 160-173.
• Atkinson, C. (2007). Trust and the psychological contract. Employee Relations, 29(3), 227-246.
• Bakanauskiene, I., & Zagurskyte, G. (2021). Happiness at work: evidence of young people's expectations from lithuania, Management of Organizations: Systematic Research, 85(1), 1-12.
• Baker, N. (2019). Lider-üye etkileşimi ve takipçi iş performansı: lider duygu dışa vurumunun modere edici etkisi. T. Tuğsal (Der.), Liderlik ve kurumsal yönetim teori ve güncel araştırmalar içinde (ss. 65-75). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Bakker, A.B., & Oerlemans, W.G. (2010). Subjective well-being in organizations, K. Cameron, & G.M. Spreitzer (Der.), Handbook of positive organizational içinde (ss. 1-31). New York: Oxford University Press.
• Baş, T., Keskin, N., & Mert, İ. S. (2010). Lider üye etkileşimi (lüe) modeli ve ölçme aracının türkçe'de geçerlik ve güvenilirlik analizi. Ege Akademik Bakış Dergisi, 10(3), 1013-1039.
• Bauer, T. N., & Erdoğan, B. (2015). Leader–member exchange (lmx) theory: an ıntroduction and overview, T.N.
• Bauer, & B. Erdoğan (Der.), The oxford handbook of leader-member exchange içinde (ss. 1-10). New York: Oxford University Press.
• Biçer, M. (2021). Örgütsel sadakat ve lider-üye etkileşiminin çalışanların bireysel peformansları üzerindeki etkileri, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(2), 1518-1538.
• Bilginoğlu, E., & Yozgat, U. (2020). İşyerinde mutluluk ölçeği türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması, Journal of Yasar University, 15, 201-206.
• Boehm, J. K., & Lyubomirsky, S. (2008). Does happiness career success?, Journal of Career Assessment, 16(1): 101-116.
• Bolat, O.İ., Bolat, T., Seymen, O., & Yüksel, M. (2017). İstismarcı yönetim ve tükenmişlik: lider-üye etkileşimi ve güç mesafesinin düzenleyici etkisi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(38), 123-161.
• Bulut, A., & Demirhan, G. (2020). Eğitim kurumlarında yönetsel tarz ve örgütsel mutluluk, Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 4(2), 162-176.
• Cavanaugh, M. A., & Noe, R. A. (1999). Antecedents and consequences of relational components of the new psychological contract, Journal of Organizational Behavior, 20, 323-340.
• Cheung, M.F., & Chiu, W.C. (2005). Effects of Psychological Contract Fulfillment, Perceived Organizational Support, Leader-Member Exchange, and Work Outcomes: A Test of A Mediating Model. Hong Kong Polytechnic University: working paper.
• Conway, N., & Briner, R.B. (2005). Understanding psychologial contracts at work, New York: Oxford University Press.
• Coyle-Shapiro, J., & Kessler, I. (2000). Consequences of the psychological contract for the employment relationship: a large scale survey, Journal of Management Studies, 37(7), 903-930.
• Çetinkaya, F. F., & Özkara, B. (2015). Hizmet İşletmelerinde Psikolojik Sözleşme İhlalleri ve Örgütsel Sinizm İlişkisi: Kapadokya Bölgesi 4 ve 5 Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Araştırma. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9: 72-91.
• Demir, S. (2021). Lider-üye etkileşim kuramı ve bazı çıktıları, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Diener, E., & Biswas-Diener, R. (2008). Happiness: unlocking the mysteries of psychological wealth, Blackwell Publishing.
• Dienesch, R. M., & Liden, R.C. (1986). Leader-member exchange model of leadership: a critique and further development, Academy of Management Review, 11(3), 618-634.
• Epitropaki, O., & Martin, R. (2005). From ıdeal to real: a longitudinal study of the role of ımplicit leadership theories on leader–member exchanges and employee outcomes, Journal of Applied Psychology, 90(4), 659-676.
• Erhan, T. (2021). İşyeri mutluluğu: bir kavram incelemesi, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(8), 5686-5712.
• Esmer, Y., & Özdaşlı, K. (2018), Akademik Yönetimde Psikolojik Sözleşme İhlâli, Etik Liderlik ve Prososyal Davranışlar. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Gerçek, M., & Elmas Atay, S. (2021). Algılanan Yönetici Desteğinin Psikolojik Sözleşmenin İçeriği ve Yerine Getirilmesi Üzerindeki Etkileri. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8/2: 268-281.
• Guest, D. E. (2004). The Psychology of The Employment Relationship: An Analysis Based on The Psychological Contract. Applied Psycholgy: An International Review, 53/4: 541-555.
• Henderson, D. J., Liden, R. C., Glibkowski, B. C., & Chaudhry, A. (2009). Lmx differentiation: a multilevel review and examination of ıts antecedents and outcomes, The Leadership Quarterly, 20, 517-534.
• Henderson, D. J., Wayne, S. J., Shore, L. M., Bommer, W. H., & Tetrick, L. E. (2008). Leader-Member Exchange, Differentation, and Psychological Contract Fulfillment: A Multilevel Examination. Journal of Applied Psychology, 93/6: 1208-1219.
• Hogg, M. A., & Vaughan, G. M. (2014). Yedinci edisyon sosyal psikoloji, Ankara: Ütopya Yayınevi. Jacqueline, A., & Coyle-Shapiro, M. (2002). A psychological contract perspective on organizational citizenship behavior, Journal of Organizational Behavior, 23, 927-946.
• Januwarsono, S. (2015). Analytical of factors determinants of happiness at work case study on pt. Pln (persero) region suluttenggo, sulawesi, indonesia, European Journal of Business and Management, 7(8), 9-18.
• Kılınç, S. (2021). The Relationship Between Communication Frequency and Psychological Safety. Social Sciences Research Journal, 10/4: 871-880.
• Kır, A., Kösem, Ü., Akçakanat, T., & Uzunbacak, H.H. (2020), öğretmenlerde şükrün işyeri mutluluğuna etkisinde cinsiyetin düzenleyici rolü, Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(2), 5-18.
• Kinter, O. (2020). Liderlik tarzları ve örgütsel sessizlik ilişkisinde örgütsel adalet ve kuşak farklarının etkisi, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Liden, R. C., & Maslyn, J. M. (1998). Multidimensionality of leader-member exchange: an empirical assessment through scale development, Journal of Management, 24(1), 43-72.
• Liden, R. C., Wayne, S. J., & Sparrowe, R. T. (2000). An examination of the mediating role of psychological empowerment on the relations between the job, ınterpersonal relationships, and work outcomes, Journal of Applied Psychology, 85(3), 407-416.
• Liden, R. C., Wayne, S. J., & Stilwell, D. (1993). A longitudinal study on the early development of leader-member exchanges, Journal of Applied Psychology, 78(4), 662-674.
• Maenapothi, R. (2007). Happiness in the workplace indicator, Master's Thesis, Human Resource Development: National Institute of Development Administration.
• Maslyn, J.M., & Uhl-Bien, M. (2001), leader–member exchange and its dimensions: effects of self-effort and other’s effort on relationship quality, Journal of Applied Psychology, 86(4), 697-708.
• Matta, F. K., Scott, B. A., & Koopman, J. (2015). Does seeing "eye to eye" affect work engagement and ocb? A role theory perspective on lmx agreement, The Academy of Management Journal, 58(6), 1-60.
• Naktiyok, A., & Kula, M. E. (2018). Exploring The Effect of Leader Member Exchange (LMX) Level on Employees Psychological Contract Perceptions. International Journal of Organizational Leadership, 7: 120-128.
• Özdaşlı, K., & Çelikkol, Ö. (2012). Psikolojik sözleşme: kavramsal çerçeve ve bir içerik analizi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(7), 141-154.
• Özutku, H. (2007). Yönetici-ast etkileşimi ile iş tatmini arasındaki ilişki, Amme İdaresi Dergisi, 40(2), 79-98.
• Pryce-Jones, J. (2010). Happiness at work: maximizing your psychological capital for success, Chichester: Wiley-Blackwell.
• Qaiser, S., & Abid, G. (2022). Psychological Contract Breach and Happiness at Work in Healthcare Sector: Double Mediation of Colleague Support and Deviant Workplace Behaviour. Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences, 16/1: 50-69.
• Raja, U., Johns, G., & Ntalianis, F. (2004). The impact of personality on psychological contracts, Academy of Management Journal, 47(3), 350-367.
• Rego, A., e Cunha, M.P. (2008). Authentizotic Climates and Employee Happiness: Pathways to Individual Performance?. Journal of Business Research, 61: 739-752.
• Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2015). Örgütsel Davranış, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Rousseau, D. M. (1990). New hire perceptions of their own and their employer's obligations: a study of psychological contracts, Journal of Organizational Behavior, 11, 389-400.
• Roy, R., & Konwar, J. (2019). Can Psychological Contract Create Workplace Happiness?. International Journal of Human Resource Management and Research, 9/4: 81-88.
• Salas-Vallina, A. (2020). Towards a Sustainable Leader-Follower Relationship: Constructive Dissensus, Organizational Virtuousness and Happiness at Work (HAW). Sustainability, 12/7087: 1-15. doi:10.3390/su12177087
• Salas-Vallina, A., & Alegre, J. (2018a) Happiness at work: developing a shorter measure, Journal of Management & Organization, 27, 460-480.
• Salas-Vallina, A., & Alegre, J. (2018b). Unselfish Leaders? Understanding The Role of Altruistic Leadership and Organizational Learning on Happiness at Work (HAW). Leadership & Organization Development Journal. doi:10.1108/LODJ-11-2017-0345
• Sparrowe, R. T., & Liden, R. C. (1997). Process and structure in leader-member exchange, Academy of Management Review, 22(2), 522-552.
• Turan, N. (2018). Çalışma mutluluğu: kavram ve kapsam, B.U.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 37(1), 169-212.
• Uludağ, G. (2019). Lider üye etkileşiminin işgören performansına etkisi üzerine bir alan araştırması, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2), 719-739.
• Üçler, Ç. (2018). Investigating the relations of psychological contract, organizational transparency and leader member exchange with employee performance behaviors. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Üçler, Ç., & Bal Taştan, S. (2017), Investigating the relations of psychological contract, organizational transparency and leader member exchange with employee performance behaviors, İş'te Davranış Dergisi, 2(2), 89-107.
• Van Breukelen, W., Schyns, B., & Le Blanc, P. (2006). Leader-member exchange theory and research: accomplishments and future challenges, Leadership, 2(3), 295-316.
• Wright, T. A. (2003). Positive organizational behavior: an idea whose time has truly come, Journal of Organizational Behavior, 24, 437-442.
• Yeşiltaş, A., Şahin, S., & Serezli, G. (2019). Çalışan mutluluğunun ve işe bağlılığın örgüt performansına etkisi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(30), 664-673.
• Yu, A., Matta, F. K., & Cornfield, B. (2018). Is lmx differentiation benefical or detrimental for group effectiveness? A meta-analytic investigation and theoretical integration, Academy of Management Journal, 61(3), 1158-1188.
• Yu, D., & Liang, J. (2004). A new model for examining the leader-member exchange (lmx) theory, HRDI, 7(2), 251-264.