TÜREV ARAÇLARIN RİSK YÖNETİMİ, FİNANSAL PERFORMANS VE FİRMA DEĞERİ ÜZERİNE ETKİSİ

Yıl 2024, , 86 - 107, 25.03.2024

Esra Aydın , Cihan Tanrıöven

https://doi.org/10.17130/ijmeb.1366745

Öz

Bu çalışma, 2016-2021 yılları arasında, pandemi öncesi ve pandemi dönemlerinde, Kimya, İlaç, Lastik ve Plastik Ürünler Sektör’ünde yer alan firmaların türev araç kulanımının firmaların risk yönetimi, finansal performansı ve değeri üzerindeki etkiyi incelemektedir. Çalışmada ayrıca pandemi döneminde türev araç kullanımına ilişkin bir değişiklik olup olmadığı incelenmiş ve firmaların yüksek riskli dönemlerde nasıl hareket ettiği gözlemlenmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda ilk önce türev araç kullanım yoğunluğu tespit edilmiş, konuyla ilgili finansal rapor dipnotları incelenmiş ardından türev araçların etkisi panel veri analizi yardımıyla test edilmiştir. Finansal raporlardan elde edilen bilgilere göre firmalar türev araçları risk yönetimi amacıyla kullandıklarını belirtseler de pandemi döneminde türev araç kullanım yoğunluklarının değişmediği ve sektördeki firmaların yaklaşık olarak %30’unun türev araç kullandığı görülmüştür. Panel veri analizi sonuçlarına göre, sınırlı veri ile çalışılan ve pandemi döneminin etkisinin incelendiği bu çalışmada, türev araç kullanımının riski artırdığı, finansal performansı olumsuz etkilediği, ancak firma değerini etkilemediği şeklinde bulgular elde edilmektedir. Bu sonuçlar, türev araçların sektör için etkili bir risk yönetimi aracı olmadığına işaret etmekte ve firmaları risk yönetimi stratejilerini yeniden gözden geçirmeye ve türev araçların riski neden etkili bir şekilde azaltamadığını araştırmaya sevk etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türev Araçlar, Risk Yönetimi, Finansal Performans, Firma Değeri

EFFECT OF USING DERIVATIVES ON RISK MANAGEMENT, FINANCIAL PERFORMANCE AND FIRM VALUE

Öz

This study investigates the impact of derivatives on risk management, financial performance, and firm value in non-financial firms from 2016-2021, spanning pre-pandemic and pandemic periods. It first examines firms' derivatives usage intensity through annual reports, then assesses the direct effects using panel data analysis. According to derivatives usage intensity observations, it is seen that the approach of firms to use derivatives hasn't changed based on the pandemic. Approximately %30 of firms stated that they use derivatives in risk management while other firms stated they use in-house methods in risk management. Moreover, according to the results of the panel data analysis, this study, which is based on limited data and examines the impact of the pandemic period, finds that the use of derivative instruments increases risk and negatively affects financial performance. On the other hand, any relationship between derivatives usage and firm value hasn't been found to be statistically significant. These results suggest that derivatives are not an effective risk management tool for the sector, prompting firms to reconsider their risk management strategies and explore why derivatives fail to mitigate risk effectively.

Anahtar Kelimeler

Derivatives, Risk Management, Financial Performance, Firm Value

Kaynakça

• Ahmed, H., Azevedo, A., & Guney, Y. (2014). The effect of hedging on firm value and performance: Evidence from the nonfinancial UK firms. European Financial Management Association, 44, 1-5.
• Akkaya, M. & Torun, S. (2020). Türk bankacılık sektöründe türev ürünlerin kullanımı ve etkileri. Bankacılar Dergisi, 115, 38-49
• Aksoy, E. E. A., & Şengül, F. B. (2021). Türev araç kullanımının firma performansı üzerine etkisi: BİST imalat sanayi firmaları uygulaması. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 1006-1017.
• Alpagu, H. (2018). Krizlerin ekonomideki yeri. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 1148-1167. Doi: 10.33692/avrasyad.510029.
• Alptekin, V. (2012). Benoit hipotezi: Seçilmiş OECD Ülkeleri ölçeğinde panel veriler yardımıyla analizi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(02), 204-215.
• Alsu, E. (2019). Finansal risk yönetiminde türev ürün kullanımı: BİST imalat sektöründe faaliyet gösteren firmalar örneği. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 11(21), 530-539.
• Alves, P., & Francisco, P. (2015). The impact of institutional environment on the capital structure of firms during recent financial crises. The Quarterly Review of Economics and Finance, 57, 129-146. https://doi.org/10.1016/j.qref.2014.12.001
• Anbar, A., & Alper, D. (2011). Bankaların türev ürün kullanım yoğunluğunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (50), 77-94.
• Atif Bashir, M., Nasir, N., Rehman, C. A., Ahmad, H., & Hassan, S. S. (2019). Association between derivative usage, risk management and value of firms: A systematic review. European Online Journal of Natural and Social Sciences: Proceedings, 8(4), 122-145.
• Aydın, E., (2023). Türev araçların risk yönetimi, karlılık ve firma değerine etkisi kimya, ilaç, petrol, lastik ve plastik sektörü uygulaması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara
• Aytürk, Y., Gürbüz, A. O., & Yanık, S. (2016). Corporate derivatives use and firm value: Evidence from Turkey. Borsa Istanbul Review, 16(2), 108-120. https://doi.org/10.1016/j.bir.2016.02.001
• Bae, S. C., Kim, H. S., & Kwon, T. H. (2018). Currency derivatives for hedging: New evidence on determinants, firm risk, and performance. Journal of Futures Markets, 38(4), 446-467. https://doi.org/10.1002/fut.21894 Bank for International Settlements (2023). Retrieved from https://www.bis.org/statistics/about_derivatives_stats.htm?m=2639. Accessed 25.07.2023.
• Bartram, S. M. (2019). Corporate hedging and speculation with derivatives. Journal of Corporate Finance, 57, 9-34. https://doi.org/10.1016/j.jcorpfin.2017.09.023
• Bodnar, G. M., & Gebhardt, G. (1999). Derivatives usage in risk management by US and German non‐financial firms: A comparative survey. Journal Of International Financial Management & Accounting, 10(3), 153-187. https://doi.org/10.1111/1467-646X.00049
• Bodnar, G. M., Hayt, G. S., Marston, R. C., & Smithson, C. W. (1995). Wharton survey of derivatives usage by US non-financial firms. Financial Management, 24(2), 104-114. https://doi.org/10.2307/3665538
• Brunzell, T., Hansson, M., & Liljeblom, E. (2011). The use of derivatives in Nordic firms. The European Journal of Finance, 17(5-6), 355-376. https://doi.org/10.1080/1351847X.2010.543836
• Canbaş, S., Doğukanlı, H., & Düzakın, Y. D. D. H. (2004). Tobin q oranı ve günümüzde işletme kararları açısından önemi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 57-74
• Chung, K. H., & Pruitt, S. W. (1994). A simple approximation of Tobin's q. Financial Management, 23(3), 70-74. https://doi.org/10.2307/3665623
• Clark, E., & Mefteh, S. (2010). Foreign currency derivatives use, firm value and the effect of the exposure profile: Evidence from France. International Journal of Business, 15(2), 183-196
• Danışman, G. O., & Demirel, P. (2019). Corporate risk management practices and firm value in an emerging market: A mixed methods approach. Risk Management, 21(1), 19-47. https://doi.org/10.1057/s41283-018-0040-5
• Durmuş, Ö. & Coşkun, E. (2019). Şirketlerin türev ürün kullanımını etkileyen Faktörler: Borsa İstanbul’da bir araştırma. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 507-534. Doi: 10.18074/ckuiibfd.631760
• Ece, O. (2020). Türev ürün kullanımı ile risk ve firma değeri arasındaki ilişkinin belirlenmesi: Türkiye hisse senedi piyasasından kanıtlar. İktisadi ve İdari Bilimlerde Akademik Çalışmalar, 59-93.
• El‐Masry, A. A. (2006). Derivatives use and risk management practices by UK nonfinancial companies. Managerial Finance, 32(2), 137-159. https://doi.org/10.1108/0307435061064191
• Ersoy, E., Bayrakdaroğlu, A., & Şamiloğlu, F. (2011). Türkiye’de kurumsal yönetim ve firma performansı (Tobin-q ve anormal getiri) arasındaki ilişkinin analizi (The analysis of the relationship between corporate governance and firm performance (Tobin-q and abnormal return) in Turkey). Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 48, 71-83
• Fauver, L., & Naranjo, A. (2010). Derivative usage and firm value: The influence of agency costs and monitoring problems. Journal of Corporate Finance, 16(5), 719-735. https://doi.org/10.1016/j.jcorpfin.2010.09.001 Fintables (2022), Retrieved from www.fintables.com, Accessed: 20.10.2022
• Geyer-Klingeberg, J., Hang, M., & Rathgeber, A. W. (2019). What drives financial hedging? A meta-regression analysis of corporate hedging determinants. International Review of Financial Analysis, 61, 203-221. https://doi.org/10.1016/j.irfa.2018.11.006
• Gujarati, D. N., & Porter, D. (2009). Basic econometrics fifth edition. Mcgraw-Hill.
• Güriş, S., Çağlayan Akay, E., & Güriş, B. (2020). R ile temel ekonometri. İstanbul, DER Yayınları.
• Hull, J. J. (2011). Fundamentals of futures and options markets, Seventh Edition. England: Pearson. Investing (2022), Retrieved from www.investing.com, Accessed: 15.12.2022
• Jalilvand, A., Switzer, J., & Tang, C. (2000). A global perspective on the use of derivatives for corporate risk management decisions. Managerial Finance, 6(3), 29-38. https://doi.org/10.1108/03074350010766567
• Jin, Y., & Jorion, P. (2006). Firm value and hedging: Evidence from US oil and gas producers. The Journal of Finance, 61(2), 893-919. https://doi.org/10.1111/j.1540-6261.2006.00858.x
• Kamu Aydınlatma Platformu (tarihsiz). Retrieved from https://www.kap.org.tr/tr/bildirim-sorgu. Accessed 15.10.2022.
• Kim, H. T., Papanastassiou, M., & Nguyen, Q. (2017). Multinationals and the impact of corruption on financial derivatives use and firm value: Evidence from East Asia. Journal Of Multinational Financial Management, 39, 39-59. https://doi.org/10.1016/j.mulfin.2017.02.001
• Konak, F., & Türkoğlu, D. (2021), Covid-19 sürecinde türev ürün kullanimi ve firma değeri etkileşimi: Bist30 Endeksi uygulamasi1. Farklı Disiplinlerden Covid–19 Çalışmaları (Çelebi, F. & Sarıdoğan, Ö.), 102-128. Retrieved from https://www.researchgate.net/profile/Furkan-Celebi- 2/publication/357969111_Farkli_Disiplinlerden_Covid__19_Calismalari/links/61e96ca8c5e3103375ab0956/Farkli-Disiplinlerden-Covid-19-Calismalari.pdf, Accessed: 01.12.2022
• Lau, C. K. (2016). How corporate derivatives use impact firm performance? Pacific-Basin Finance Journal, 40, 102-114. https://doi.org/10.1016/j.pacfin.2016.10.001
• Lee, K. W. (2019). The usage of derivatives in corporate financial risk management and firm performance. International Journal of Business, 24(2), 113-131.
• Lenee, T. L., & Oki, J. (2017). Financial derivatives and firm performance: Empirical evidence from financial and non-financial firms. British Journal of Economics, Management & Trade, 16(4), 1-36. https://doi.org/10.9734/BJEMT/2017/30106
• Murungi, C. M., Murage, K. & Wanjau, K. (2014). Challenges facing nonfinancial firms in hedging financial risks using derivatives. International Journal of Social Sciences and Entrepreneurship, 1 (10), 361-374 Nguyen, H., & Faff, R. (2010). Does the type of derivative ınstrument used by companies ımpact firm value? Applied Economics Letters, 17(7), 681-683.
• Öztürk, M. B., Çelik, M. S., & Daştan, D. (2022). Finansal risklerin firma değeri üzerine etkileri: Borsa İstanbul gıda, içecek ve tütün sektöründe bir uygulama. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 419–429. http://doi.org/10.25287/ohuiibf.1075437.
• Prevost, A. K., Rose, L. C., & Miller, G. (2000). Derivatives usage and financial risk management in large and small economies: A comparative analysis. Journal of Business Finance & Accounting, 27(5‐6), 733-759. https://doi.org/10.1111/1468-5957.00332
• Riaz, M., Mohd, W., & Wan, N. (2021). Foreign exchange exposure and firm value of non-financial firms in pakistan: An empirical study between derivative users and non-users. Multicultural Education, 7(8), 617-627.
• Şendeniz-Yüncü, İ., Akdeniz, L., & Aydoğan, K. (2018). Do stock index futures affect economic growth? Evidence from 32 countries. Emerging Markets Finance and Trade, 54(2), 410-429. https://doi.org/10.1080/1540496X.2016.1247348
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2023). Kimya Sektör Raporu. Retrieved from https://www.sanayi.gov.tr/plan-program-raporlar-ve-yayinlar/sektor-raporlari/mu0110011408. Accessed 28.06.2023.
• Tanrıöven, C., & Yenice, S. (2014). Bankaların Türev araç kullanımlarının risklilik ve karlılık üzerine etkisi-Türkiye örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 25-46.
• Tarı, R. (2012). Ekonometri (Gözden Geçirilmiş 8. Baskı). Kocaeli, Umuttepe Yayınları. Vo, D. H., Huynh, S. V., Vo, A. T., & Ha, D. T. T. (2019). The importance of the financial derivatives markets to economic development in the world’s four major economies. Journal of Risk and Financial Management, 12(1), 35. https://doi.org/10.3390/jrfm12010035
• Vo, D. H., Van Nguyen, P., Nguyen, H. M., Vo, A. T., & Nguyen, T. C. (2020). Derivatives market and economic growth nexus: Policy implications for emerging markets. The North American Journal of Economics and Finance, 54, 100866. https://doi.org/10.1016/j.najef.2018.10.014
• Wen, Y., Kang, Y., Qin, Y., & Kennedy, J. C. (2021). Use of derivative and firm performance: Evidence from The Chinese Shenzhen Stock Exchange. Journal of Risk and Financial Management, 14(2), 83. https://doi.org/10.3390/jrfm14020083
• Yenisu, E., Tıraş, Z., & Saygın, O. (2021). Bankaların türev ürün kullanımını belirleyen finansal ve makroekonomik faktörler. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 530-544. https://doi.org/10.29106/fesa.977060 Yılmaz, E., & Aslan, T. (2016). Finansal risklerin yönetilmesinde türev ürünlerin kullanımı: Borsa İstanbul (BİST) 100 Endeksi’ndeki şirketler üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(1), 663-678. https://doi.org/10.20491/isader.2016.165
• Yücel, A. T., Mandacı, P. E., & Kurt, G. (2007). İşletmelerin finansal risk yönetimi ve türev ürün kullanımı: İMKB 100 Endeksinde yer alan işletmelerde bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (36), 1-9.
• Yu-Rung Yang, S., Te-Hsun Lin, S., Chen, C. H., & Chang, Y. (2021). Financial derivatives, firm performance and corporate social responsibility. International Review of Accounting, Banking & Finance, 13(3), 28-52.