ENERJİ TÜKETİMİ VE BIST 100 ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ARAŞTIRILMASI

Yıl 2024, , 131 - 139, 30.10.2024

Çağatay Mirgen , Ali Bayrakdaroğlu

https://doi.org/10.17130/ijmeb.1485293

Öz

Enerji tüketimi, özellikle enerji yoğun şirketlerde operasyonel maliyetlerin önemli bir parçasıdır. Enerji tüketimindeki artışlar, şirketlerin maliyetlerinde artışa sebep olmakta ve dolayısıyla işletme kârlılığını etkilemektedir. Bu durum borsada faaliyet gösteren şirketlerin hisse senedi değerlerine de etki edebilecektir. Bu kapsamda çalışmanın amacı enerji tüketimi ile hisse senetleri endeks değeri arasındaki ilişkinin varlığını ortaya koymaktır. BIST 100, Borsa İstanbul’da işlem gören en büyük 100 şirketin hisse senetlerini kapsaması nedeniyle analize dahil edilmiştir. Analiz kapsamında veri seti için zaman aralığı 1986-2021 yıllarını kapsamaktadır. BIST 100 için başlangıç yılı olan 1986 yılı analizde başlangıç yılı kabul edilmiştir. Enerji tüketimi için ise Türkiye’nin kömür, petrol ürünleri, doğal gaz, yenilenebilir kaynaklar ve atıklar, elektrik, ısı ve toplam enerji tüketimleri dikkate alınarak değişkenler arasındaki ilişki Engle-Granger Eşbütünleşme Testi ile analiz edilmiştir. Enerji tüketimleri için Uluslararası Enerji Ajansı (IEA)’nın 2023 yılında yayınlanan son raporunda Türkiye için en son 2021 yılı verilerine ulaşılmaktadır. Bu nedenle analiz veri seti 1986-2021 yılları arasında sınırlandırılmıştır. Analiz sonucunda elde edilen bulgulara göre BIST 100’ün bağımlı değişken olduğu modellerde elektrik, doğal gaz ve toplam enerji tüketimi arasında; BIST 100’ün bağımsız değişken olduğu modellerde ise doğal gaz ve toplam enerji tüketimi ile BIST 100 arasında bir eşbütünleşme ilişkisinin varlığına ulaşılmıştır

Anahtar Kelimeler

Enerji Tüketimi, BIST 100, Engle-Granger Eşbütünleşme Testi.

INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN ENERGY CONSUMPTION AND BIST 100

Öz

Energy consumption is an important componentof operational costs, especially in energy-intensive companies An increase in energy consumption leads to an increase in the company’s costs and thus affects the company’s profitability. This situation can also have an impact on the share values of companies operating on the stock market. In this context, the aim of the study is to demonstrate the existence of the relationship between energy consumption and share values. The BIST 100 was included in the analysis because it covers the stocks of the 100 largest companies traded on the Borsa Istanbul. Within the scope of the analysis, the time range for the data set comprisesthe years 1986-2021. The base year for BIST 100, 1986, was accepted as the base year for the analysis. For energy consumption, the relationship between the variables was analyzed with the Engle-Granger Cointegration Test, considering the consumption of coal, petroleum products, natural gas, renewable resoruces and waste electircity, heat and total energy in Turkey. For energy consumption, the latest 2021 data for Turkey from 2021 isavailable in the latest International Energy Agency (IEA)'s latest report published in 2023. For this reason, the analysis data set is limited to the years 1986-2021. In the models where BIST 100 is the dependent variable, between electricity, natural gas and total energy consumption; in the models where BIST 100 was the independent variable, a cointegration relationship was found between natural gas and total energy consumption and BIST 100.

Anahtar Kelimeler

Energy Consumption, BIST 100, Engle-Granger Cointegration Test.

Kaynakça

• Armeanu, D. Ş., Joldeş, C. C., & Gherghina, Ş. C. (2019). On the linkage between the energy market and stock returns: evidence from Romania. Energies, 12(8), 1463.
• Aydın, F. (2010). Enerji tüketimi ve ekonomik büyüme. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (35), 317-340.
• Çoban, S., & Topcu, M. (2013). The nexus between financial development and energy consumption in the EU: A dynamic panel data analysis. Energy economics, (39), 81-88.
• Devina, S., & Sentosa, S. U. (2022). Causality between stock value, foreign direct investment, economic growth, and electric energy consumption in the group of emerging market countries in ASEAN. World Wide Journal of Multidisciplinary Research and Development, 8(07):105-107.
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1981). Likelihood Ratio Statistics for an Autoregressive Time Series with a Unit Root. Econometrica, (49), 1057-1072.
• Dursun, A., & Özcan, M. (2019). Enerji fiyat değişimleri ile borsa endeksleri arasındaki ilişki: OECD ülkeleri üzerine bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (82), 177-198.
• Ege, İ., & Şahin, S. (2017). BIST sınaî, BIST kimya endeksi ile doğal gaz ve petrol fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisi: toda-yamamoto yaklaşımı. Alternatif Politika, İklim Değişikliği ve Enerji Özel Sayısı, 133-155.
• Engle, R., & Granger, C. W. J. (1987). Cointegration and error-correction: representation, estimation, and testing. Econometrica, (55), 251-276.
• Ersoy, E., & Ünlü, U. (2013). Energy consumption and stock market relationship: evidence from Turkey. International Journal of Energy Economics and Policy, 3(4), 34-40.
• Hasnaoui, H. (2014). The nexus between financial development and energy consumption in the high-income OECD members: a dynamic panel data analysis. Professionals Center for Business Research, 12(1), 28-37.
• Rüzgar enerjisine dayalı kurulu güç (2024). https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 29.03.2024
• Nükleer enerji (2024). https://enerji.gov.tr/neupgm-nukleer-enerji sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 29.03.2024
• BIST 100’e ilişkin veriler (2024). https://evdsf5.tcmb.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 25.03.2024
• Enerji tüketimi verileri (2024). https://www.iea.org/ sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 25.03.2024 Karadaş, H.
• A., Koşaroğlu, Ş. M., & Salihoğlu, E. (2017). Enerji tüketimi ve ekonomik büyüme. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(1), 129-141.
• Kılıç, Y., & Çütcü, İ. (2018). Bitcoin fiyatları ile borsa istanbul endeksi arasındaki eşbütünleşme ve nedensellik ilişkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(3), 235-250.
• Koç, Ü. (2020). Sektörel enerji tüketimi ve ekonomik büyüme. Third Sector Social Economic Review, 55(1), 508-521.
• Mucuk, M., & Uysal, D. (2009). Türkiye ekonomisinde enerji tüketimi ve ekonomik büyüme. Maliye Dergisi, 157(1), 105-115.
• Özer, N., & Aksoy, Z. T. (2021). Enerji fiyatlarının borsa ile etkileşimi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 192-212.
• Phillips, P.C.B., & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
• Sadorsky, P. (2010). The impact of financial development on energy consumption in emerging economies. Energy Policy, 38(5), 2528-2535.
• Sadorsky, P. (2011). Financial development and energy consumption in central and eastern european frontier economies. Energy Policy, 39(2), 999-1006.
• Yanıktepe, B., Kara, O., & Parlak, T. K. (2021). Enerji tüketimi ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(3), 452-465.
• Yıldırım, M., Bayar, Y., & Kaya, A. (2014). Enerji fiyatlarının sanayi sektörü hisse senedi fiyatları üzerindeki etkisi: Borsa İstanbul sanayi sektörü şirketleri. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (62), 93-108.
• Zhang, Y. J., Fan, J. L., & Chang, H. R. (2011). Impact of China’s stock market development on energy consumption: an empirical analysis. Energy Procedia, (5), 1927-1931.