FİNANSAL TUTUM İLE FİNANSAL DAVRANIŞ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE FİNANSAL BİLGİNİN ARACI VE DÜZENLEYİCİ ETKİSİ

Yıl 2024, , 61 - 78, 30.10.2024

Ümmühan Mutlu , Filiz Çevik , Füsun Çelebi Boz

https://doi.org/10.17130/ijmeb.1498906

Öz

Günümüz ekonomik koşulları, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler ve dijitalleşmenin etkisi, bireyleri daha sorumlu finansal davranışlar sergilemeye zorunlu kılmıştır. Bu bağlamda bireylerin doğru finansal kararlar almalarına ve sorumlu finansal davranışlar sergilemelerine yardımcı olmada finansal bilginin rolü oldukça önemlidir. Literatürde finansal bilgi, tutum ve davranışa ilişkin pek çok çalışma bulunmasına rağmen düzenleyici ve aracılık etkilerini inceleyen az sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmada öncelikle bireylerin finansal tutumları ile finansal davranışları arasındaki ilişki tespit edilmiştir. Daha sonra finansal bilginin bu ilişki üzerinde düzenleyici ve aracılık etkisinin olup olmadığı araştırılmıştır. Araştırmanın verileri çeşitli demografik özelliklere sahip farklı bölümlerde öğrenim gören 402 üniversite öğrencisinden anket yöntemiyle elde edilmiştir. Korelasyon analizi ve regresyon analizi SPSS 21.0 yazılımı kullanılarak yapılmıştır. Aracılık ve düzenleyicilik etkilerine ilişkin analizler SPSS Process eklentisi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın ilk bulgusu katılımcılar arasındaki ilişkide aracı değişken olarak finansal bilginin etkisinin varlığıdır. Araştırmanın bir diğer sonucu ise finansal bilginin, katılımcıların finansal tutumları ile finansal davranışları arasındaki ilişkide kısmi düzenleyici etkiye sahip olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Finansal Tutum, Finansal Davranış, Finansal Bilgi, Finansal Okuryazarlık, Davranışsal Finans

MEDIATING AND MODERATING VARIABLE EFFECT OF FINANCIAL KNOWLEDGE ON THE RELATIONSHIP BETWEEN FINANCIAL ATTITUDE AND FINANCIAL BEHAVIOR

Öz

Today's economic conditions, developments in information and communication technologies and the impact of digitalization have obliged individuals to exhibit more responsible financial behavior. In this context, the role of financial knowledge is very important in helping individuals make correct financial decisions and engage in responsible financial behavior. Although there are many studies in the literature on financial knowledge, attitudes and behavior, there are few studies examining the moderating and mediating effects. In this study, first the relationship between individuals' financial attitudes and financial behaviors was determined. Then, it was investigated whether financial knowledge has a moderating and mediating effect on this relationship. The data of the research was obtained through the survey method from 402 university students studying in different departments with various demographic characteristics. Correlation analysis and regression analysis were conducted using SPSS 21.0 software. Analyzes regarding the mediation and moderation effects were carried out using the SPSS Process plug-in. The first finding of the research is the existence of the effect of financial knowledge as a mediating variable. on the relationship between participants. Another result of the research is that financial knowledge has a partial moderating effect on the relationship between participants' financial attitudes and financial behaviors.

Anahtar Kelimeler

Financial Attitude, Financial Behavior, Financial Knowledge, Financial Literacy, Behavioral Finance

Kaynakça

• Akhtar, M., & Malik, U. M. (2023). Personality traits and investor risk behavior: Moderating role of financial literacy. Managerial Finance, 49(5) 884-905.
• Alkaya, A., & Yağlı, İ. (2015). Finansal okuryazarlık-finansal bilgi, davranış ve tutum: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi İİBF öğrencilerine yönelik bir uygulama. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 40(8), 585-599.
• Atkinson, A., & Messy, F. (2012). Measuring financial literacy: Results of the OECD/ international network on financial education (INFE) pilot study. OECD Working Papers on Finance, Insurance and Private Pensions, No 15, OECD Publishing.
• Aydın, S., & Sumer, S. (2023, Nisan). Bireysel yatırımcıların öz-kontrolleri ile finansal güvenlikleri arasındaki ilişkiye finansal okuryazarlığın düzenleyici rolü: Borsa İstanbul üzerine kanıtlar. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (98), 141-154.
• BDDK (2017). Bankacılık sektör raporu-Aralık 2017. https://www.Bddk.Org.Tr/Veri/Ekgetir/8?Ekid=35 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 20.04.2024.
• BDDK (2021). Bankacılık sektör raporu-Aralık 2021. https://www.Bddk.Org.Tr/Veri/Ekgetir/8?Ekid=233 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 20.04.2024.
• BDDK (2023). Bankacılık sektör raporu-Aralık 2023. Https://www.Bddk.Org.Tr/Veri/Ekgetir/8?Ekid=241 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 20.04.2024.
• BKM (2023). 2023 Faaliyet raporu. https://Bkm.Com.Tr/Wp-Content/Uploads/2024/03/Faaliyet-Raporu-2023.Pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 20.04.2024.
• Bodie, Z. (2006). A note on economic principles and financial literacy. Networks Financial Institute Policy Brief, Indian State University.
• Chen, H., & Volpe, R. (2002). Gender differences in personal financial literacy among college students. Financial Services Review, 11(3), 289-307.
• Demir, N., Kaderli, Y., & Özdemir, M. (2016). TR32 bölgesinde finansal okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi ve geliştirilmesine yönelik çözüm önerileri. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Vakfı Proje Sonuç Raporu.
• Demirel, S., & Al-Furaıjı, Z. A. (2024, Nisan). Bankacılıkta yeni nesil şube uygulamalarının müşteri memnuniyeti üzerindeki etkisinde finansal okuryazarlığın aracı rolü. Maliye ve Finans Yazıları, (121), 189-216.
• Fazal, H. (2017, February). Effect of emotional intelligence on investment decision making. China-USA Business Review, 16(2), 53-62.
• Field, A. (2013). Discovering statistics using IBM SPSS statistics. Sage Publications.
• Gianni, N., Brenda, J. C., & Swarn, C. (2013). Financial literacy: A comparative study across four countries. International Journal of Consumer Studies, (37), 689-705.
• Gürbüz, S. (2021). Aracı ve düzenleyici etki analizleri. Ankara: Seckin Publishing.
• Habschick, M., Seidl, B., & Evers, J. (2007). Survey of financial literacy schemes in The EU27. Hamburg: Financial Services Evers & Jung Research and Consulting.
• Hair, J. F., Anderson, R. E., Babin, B. J., & Black, W. C. (2010). Multivariate data analysis: A global perspective. Pearson Education.
• Hidayat, R., & Moin, A. (2023). The influence of financial behavior on capital market investment decision making with mediating of financial literacy in Yogyakarta. International Journal of Research in Business and Social Science (2147-4478), 12(8), 227-237.
• Ishfaq, M., Maqbool, Z., Akram, S., Tariq, S., & Khurshid, M. (2017). Mediating role of risk perception between cognitive biases and risky investment. Journal of Managerial Sciences, 11(3), 265-278.
• Klapper, L., & Panos, G. (2011). Financial literacy and retirement planning: The Russian case. The CER Working Paper Series on Entrepreneurship and Innovation, University of Essex.
• Kline, R.B. (2011). Methodology in the social sciences: Principles and practice of structural equation modeling. Guilford Press.
• Lusardi, A., & Mitchell, P. (2014, March). The Economic importance of financial literacy: Theory and evidence. Journal of Economic Literature, 52(1), 5-44.
• Lusardi, A., Michaud, P., & Mitchell, O. (2013). Optimal financial knowledge and wealth inequality. Journal of Political Economy, University of Chicago Press, 125(2), 431-477.
• Mulyadi, M., Oktrivina, A., Hendryadi, H., & Hendratni, T. W. (2023). The Islamic religiosity and financial well-being: A moderated mediation model of financial behavior and literacy. Jurnal Reviu Akuntansi Dan Keuangan, 13(2), 249-268.
• Mutlu Ü., Çevik F., & Çelebi Boz F. (2022), Sapanca’da öğrenim gören öğrencilerin finansal okuryazarlik algisinin ölçülmesi. In İ. Koç, T. Uslu, F. Çelebi Boz & H. Sarıaltın (Eds.), Dünden bugüne Sapanca (pp. 339-370). Ankara: Nobel Yayınları.
• Mutlu, Ü., & Özer G. (2022). The moderator effect of financial literacy on the relationship between locus of control and financial behavior. Kybernetes, 51(3), 1114-1126.
• OECD (2005). Improving financial literacy: Analysis of issues and policies. Paris: OECD Publishing. Ongun, M. T. (1993). Finansal globalleşme. Ekonomik Yaklaşım, 4(9), 35-46.
• Oppong, C., Atchulo, A. S., Sekyi, E. K., Grant, D. D., & Kpegba, S. A. (2023). Financial literacy, investment and personal financial management nexus: Empirical evidence on private sector employees. Cogent Business & Management, 10(2).
• Owusu, G. M., Kwakye, T. O., & Duah, H. (2024). The propensity towards indebtedness and savings behaviour of undergraduate students: The moderating role of financial literacy. Journal of Applied Research in Higher Education, 16(2).
• Özdemir, F. S. (2011). Finansal raporlama sistemlerinin bilginin ihtiyaca uygunluğu açısından değerlendirilmesi: İMKB şirketlerinde finansal başarısızlık tahminleri yönüyle bir uygulama (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Parmitasari, R., Indriyani, E., Rusnavati, R., Farild, M., Efendi, M., & Adawiah, A. (2023). Financial bootstrapping and financial literacy: The moderating role of government support on sme performance. Jurnal Minds: Manajemen Ide Dan Inspirasi, 10(2).
• President’s Advisory Council (2008). President’s advisory council on financial literacy. Retrieved From https://www.Academia.Edu/6708140/Presidents_Advisory_Council_on_Financial_Literacy_2008_Annual_Report_To_The_President/. Accessed 01/04/2024.
• Rehmat, I., Khan, A. A., Hussain, M., & Khurshid, S. (2023). An examination of behavioral factors affecting the investment decisions: The moderating role of financial literacy and mediating role of risk perception. Journal of Innovative Research in Management Sciences, 4(2), 1-16.
• Rooij, M., Lusardi, A., & Alessie, R. (2011). Financial literacy and stock market participation. Journal of Financial Economics, Elsevier, 101(2), 449-472.
• Şahin, M., & Barış, S. (2017). Finansal okuryazarlık ve tasarruf davranışları: Kamu çalışanları üzerine bir inceleme. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 77-103.
• Seçer, İ. (2023). SPSS ve Lisrel ile pratik veri analizi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Temizel, F. (2015). Finansal dışlanmaya bakış. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (44), 124-128.
• Tomaskova, H., Mohelska, H., & Nemcova, Z. (2011). Issues of financial literacy education. Procedia - Social and Behavioral Sciences, (28), 365-369.
• Widdowson, D., & Hailwood, K. (2007). Financial literacy and its role in promoting a sound financial system. Reserve Bank Of New Zealand: Bulletin, 70(2), 37-47.
• Yıldırım, R. K., & Aydın, G. K. (2023). Finansal yatırım araçları ve riskten kaçınma davranışı arasındaki ilişki: Finansal okuryazarlığın moderatör ve medyatör etkisi. Journal Of Emerging Economies and Policy, 8(2), 83-94.