THE EVALUATION OF BORDER TRADE IN TURKEY, ITS ECONOMIC EFFECTS, PROBLEMS FACED AND SOLUTIONS

Yıl 2006, Cilt: 2 Sayı: 3, 107 - 127, 01.06.2006

Nurettin Öztürk

Öz

Turkey initiated border trade with Iran first in 1978. The border trade was used as means of avoiding the surging oil bill due to increasing oil demand. Although the rule of mutuality was in effect at the beginning, this was gradually abondened and the border trade turned in to “borderless” trade. As a result, in additition to oil, any kind of agricultural products were brought into Turkey and sold not only in the border cities but all over Turkey. To prevent the informal cross border trade, Turkey restricted the trade of agrecultural products in 1999 and the oil in 2000. Later in 2002, the oil trade was completely prohibited. In the year 2005, as the oil cost per bomel exceeds 60 USD, reestablish of border trade seems to be a rational way to import oil at lower costs from the neighboring oil exporter countries. This paper emphasizes necessity of the border trade between Turkey and neighbour countries

Anahtar Kelimeler

Border Trade, Borderless Trade, Oil Import, Turkey

Türkiye’de Sınır Ticaretinin Gelişimi, Ekonomik Etkileri, Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Öz

Türkiye’de ilk kez 1978 yılında artan petrol talebini ucuz yolla karşılamak üzere İran’la sınır ticaretine başlanmıştır. Başlangıçta “karşılıklılık” ilkesi benimsenirken ardından bu kural unutulmuş, sınır ticareti sınırsız ticarete dönüşmüş ve Türkiye’ye her türden tarım ürünü ve motorin getirip sadece sınır illerinde değil ülkenin her yerinde bunları satma mekanizmasına dönüşmüştür. Bunun üzerine 1999’da tarım ürünleri, 2000 sonunda ise petrol ürünlerine önemli kısıtlama getirilmiş, 2002’de motorin ticareti tamamen yasaklanmıştır. 2005 yılına geldiğimizde dünya petrol fiyatlarının varil başına 60 Amerikan Dolarını geçtiği bir konjonktürde, temel petrol ihracatçısı komşu ülkelerden yeniden daha ekonomik fiyattan sınır ticareti kapsamında petrol ithal etmenin mümkün olacağı görünmektedir. Bu çalışma sınır ticaretinin yeniden başlaması gerektiğini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sınır Ticareti, Sınırsız Ticaret, Petrol İthalatı, Türkiye

Kaynakça

• Akşam (2001); “Kuzey Irak Petrolünden 60 Trilyon Vergi Geldi”, 07.03.2001.
• Ash, R. F. (2005); “China’s Regional Economies and the Asian Region: Building Inter- dependent Linkages”, Power Shift: China and Asia’s New Dynamics, (Ed.: David Shambough), University of California Press, California, ss.96-134.
• Bakanlar Kurulu Dışsatım Düzenleme Kararı; 1979 yılı 79/17493 sayılı.
• Bakanlar Kurulu Kararı; “Sınır Ticaretinin Düzenlemesine İlişkin”, 26.12.1996 tarih ve 96/9025 sayılı.
• Bakanlar Kurulu Kararı; 23.12.1998 tarih ve 98/12254 sayılı.
• Bakanlar Kurulu Kararı; 4.6.1998 tarih ve 98/11160 sayılı.
• Bil, F. Ç. (2000); “Akaryakıtın Yarısı Kalitesiz Çıktı”, Sabah, 04 Nisan.
• Bayer, Y. (1999a); “Fıstıkçılığımız Can Çekişiyor”, Hürriyet, 24 Şubat.
• Bayer, Y. (1999b); “Bulgaristan’ın İthal Mazotuna Dahi Müşteri Olduk”, Hürriyet, 07 Ekim.
• Beijing Review (1999); “Sino-Russian Border Trade Rebounds”, Vol.42, I.40, 04 Octo- ber.
• Büyükcengiz, N. (1997); TBMM Tutanak Dergisi, Dönem 20, Cilt 32, Yasama Yılı 2, 06 Ağustos.
• Cine-Tarım Dergisi (2004); “TMO Alımları Çeltik Üreticisini Sevindirdi”, Sayı 57, Nisan.
• Çaykur Basın Bülteni (2005); 2005 Yılı Yaş Çay Fiyatı Hk., 03 Haziran.
• Çelebi, E. (1999); “Hileli Motorine Fon Engeli”, Hürriyet, 28 Haziran.
• Çetinkaya, M. N. (1999); TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 21, Cilt 9, Yasama Yılı 1, 12 Eylül.
• Demir, A. (2002); “Çay”, TEAE Bakış, Nüsha 10, Sayı 1, Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü Yayını, Ankara, Aralık.
• Dışişleri Bakanlığı Uluslararası İlişkiler Sözlüğü; http://www.mfa.gov.tr/Turkce /gruph/ha /ha05ahtm/ 02. htm#26, 20.03.2003.
• DİE (2005); Türkiye Motorlu Kara Taşıtları İstatistikleri (Çeşitli Yıllar)
• DİE (2005); 1923-2004 İstatistik Göstergeler, DİE Yayını, Ankara.
• DTM; “Geniş Ekonomik Gruplar Sınıflamasına Göre İthalat”, http://www.dtm. gov.tr/ead/ekolar1/eko15.xls, 21.12.2005.
• Dünya Gazetesi (1998); 22 Temmuz.
• Dünya Gazetesi (1999); 28 Ocak.
• Dünya Gazetesi (2000a); 17 Mart.
• Dünya Gazetesi (2000b); 08 Mayıs.
• Erk, N. (2000); “Akaryakıt Dağıtımına Disiplin Getirilmeli”, Hürriyet, 31 Temmuz.
• Erten, T. (1998); “Sınır Ticaretinde Sinir Bir Sorun”, Dünya Gazetesi, 25 Aralık.
• Fadahunsi, A. and P. Rosa (2002); “Enterpreneurship and Illegality: Insights from the Nigerian Cross-Border Trade”, Journal of Business Venturing, Vol. 17, I.5, Sep- tember, s.397-429.
• FAO, (2002), Agricultural Data, http://faostat.fao.org/faostat/collections?subset =agriculture, 21.12.2005.
• Gall, C. (2002); “US Officials will Try to Tame Afghanistan Border Trade”, New York Times, Vol.152, I.52309, 21 November.
• Gökalp, Y. H. (2002); “Hormon Zararsız”, http://hurriyetim.com.tr/haber/0,,sid ~2@tarih~2002-05-06-m@nvid~123969 ,00,asp, 06.05.2002
• Gümrükler Genel Müdürlüğü (2005), http://gumrukler.gumruk.gov.tr, 12.11.2005
• Hasan, A. (2002); “Beş Depodan Birinde Hileli Benzin Var”, Milliyet, 24 Şubat.
• Hendrischke, H. (1997); “Guangxi: towards Southwest China and Southeast Asia”, China’s Provinces in Reform: Class Community and Political Culture, (Ed.: David S. G. Goodman), Routledge, New York, ss.21-52.
• Hürriyet (1998); “Irak Mazotu İçin Şirket Kuruluyor”, 29 Haziran.
• Hürriyet (2000); “Sınır Ticaretinde İndirim”, 12 Ocak.
• İşsever, Ö. (1993); “Sınır ve Kıyı Ticareti Üzerine bir Değerlendirme”, Gümrük Dergi- si, Sayı 6, Eylül.
• Kerr, D. (1996); “Opening and Closing the Sino-Russian Border: Trade, Regional de- velopment and Political Interest in North-East Asia”, Europe-Asia Studies, Vol.48, I.6, September, ss.931-958.
• Kün, E. vd. (2005); “Tahıl ve Yemeklik Dane Baklagiller Üretimi”, (Proje), Ziraat Mü- hendisleri Odası Yayını, Ankara, http://www.zmo.org.tr/etkinlikler/6tk 05/019ekremkun.pdf, 21.12.2005.
• Milliyet (2002); “Motorine Sınır Ticareti Yasağı”, 16 Ağustos.
• Orhan, O. Z. (2000); Sınır Ticaretinin Türkiye Ekonomisine Etkileri, İTO Yayınları No.2000-27, İstanbul.
• Oyan, O. vd. (2001); “Türkiye Nereye Gidiyor?”, Panel, Öğretim Elemanları Derneği ODTÜ Şubesi, http://www.oed.metu.edu.tr/documents/turkiye_nereye_gidiyor2. doc, 21.12.2005.
• Pankobirlik, (2005); “Dünya Şeker İstatistikleri”, http://www.pankobirlik.com.tr /haberler.asp?process=oku& bolum=makale&id=137, 21.12.2005.
• Para Dergisi (1998); “Kent/VAN”, 02 Mart.
• Petder (2005); “Petrol Ürünlerinde Kaçakçılık, Vergi Kaybı Çözüm Önerileri”, http://www.petder.org.tr/Yayinlar/files/doc/PetrolUrunlerindeKacakcilik_VergiKa ybi_CozumOnerileri.doc, 22.12.2005.
• Polat, A. (2000); TBMM Tutanak Dergisi, Dönem 21, Cilt 24, Yasama Yılı 2, 27 Ocak.
• Resmi Gazete (1980); Sınır Ticareti Yönetmeliği, (20.09.1980 tarih ve 16760 sayılı).
• Resmi Gazete (1982); İhracat Rejimi Kararı ve İhracat Yönetmeliği, (07.01.1982 tarih ve 17567 sayılı).
• Resmi Gazete (1985); Bakanlar Kurulu Kararı Eki, (21.02.1985 tarih ve 18673 sayılı).
• Resmi Gazete (1993); Sınır ve Kıyı Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin Bakanlar Kuru- lu Kararı, (01.09.1993 tarih ve 21685 sayılı).
• Resmi Gazete (1996a); Başbakanlık Dış ticaret Müsteşarlığının 96/7782 Sayılı Sınır Ticareti Kararı (31 Ocak 1996 tarih ve 22540 sayılı
• Resmi Gazete (1996b); Başbakanlık Dış ticaret Müsteşarlığının 96/7782 Sayılı Sınır Ticareti Kararına İlişkin Tebliği, (06.09.1996 tarih ve 22749 sayılı).
• Resmi Gazete (1997); 97/9113 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, (19.03.1997 tarih ve 22938 sayılı).
• Resmi Gazete (2003); Sınır Ticaret Merkezlerinin Kurulmasına İlişkin Bakanlar Kurulu Kararı, (10 Nisan 2003 tarih ve 25075 sayılı).
• Servais Afouda, A. (1996); “A Tradition of Cross-Border Trade”, The UNESCO Cou- rier, Vol.49, I.11, s.22-23.
• Sönmez, M. (1995); Sınır ve Kıyı Ticareti, Yaylacık Matbaası, Erzurum.
• TBMM Tutanak Dergisi (1999); “Çay Üreticilerinin İçinde Bulunduğu Durum Hakkın- da TBMM Başkanlığı’na Sunulan Meclis Araştırma Önergesi”, Dönem 21, Cilt 9, Yasama Yılı 1, 10 Ağustos.
• TBMM Tutanak Dergisi (2000); Dönem 21, Yasama Yılı 2, 40. Birleşim, 27 Ocak
• Toskay, T. (1999); TBMM Tutanak Dergisi, Dönem 21, Cilt 7, Yasama Yılı 1, 40 Birle- şim, 28 Temmuz.
• Toskay, T. (2000); TBMM Tutanak Dergisi, 75. Birleşim, 04 Nisan.
• Tuğ, Y. (2002); Antep Fıstığı Raporu, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Araştırma, Planla- ma ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayını, Ankara.
• Tüzmen, K. (2003); TBMM Tutanak Dergisi, 22. Dönem, 1. Yasama Yılı, 24. Birleşim 21.01.
• TZOB (2003); “Üzüm Çalışma Grubu Raporu” (Çalışma Grubu Raporları), Ankara, Ağustos.
• Usumi, S. (1998); “Kaçak Karpuzun Darbesi” Cumhuriyet Gazetesi, 30 Mayıs.
• Womack, B. (1994); “Sino-Vietnamese Relations: The Age of Normalization”, Asian Survey, Vol. XXXIV, No.6, June, s.495-512.
• Yıldırım, M. S. (2000); TBMM Tutanak Dergisi, Dönem 21, Yasama Yılı 2, Birleşim 115, 22.06.
• Yılmaz, Ö. (1999); “Sınırda Ticaret Skandalı”, Milliyet, 6 Ekim.
• Yücelen, R. K. (1999); TBMM Tutanak Dergisi, Dönem 21, Cilt 5, Yasama Yılı 1, 06 Temmuz.