TÜRKİYE’DE TURİZM GELİRLERİ VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: ARDL YAKLAŞIMI

Yıl 2022, Cilt: 18 Sayı: 1, 277 - 303, 31.03.2022

İsmail Cem Özkurt , Bülent Bilgir

https://doi.org/10.17130/ijmeb.960782

Cited By: 3

Öz

Turizm, yerleşme amacı taşımadan tarihi ve doğal güzellikleri keşfetmek, gezmek, dinlenmek ve eğlenmek amacıyla gerçekleştirilen aktiviteler olarak tanımlanabilir. Turizm sektörü yarattığı istihdam, sağladığı döviz girdileri ve yatırımları teşvik etme özelliklerinin yanında dış ticaret açıklarını azaltmadaki payı sayesinde gelişmekte olan ülkelerde önemli bir yere sahiptir.
Bu çalışma ile turizm gelirlerinin Türkiye’nin ekonomik büyümesi üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın 1980-2020 yıllarını kapsayan ekonometrik analiz aşamasında Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla (GSYH) ile turizmi temsilen turizm gelirlerini kullanılarak ekonometrik bir model oluşturulmuştur. Oluşturulan modelde turizm gelirleri ve GSYH arasındaki ilişki ARDL eşbütünleşme analizi yardımıyla incelenmiştir.
Sonuç olarak, çalışmanın teorik kısmında belirtilen biçimde turizm gelirlerinin ekonomik büyümeyi etkilediği hipotezinin geçerliliğini ölçmek adına yapılan ARDL modeline göre uzun dönemde turizm gelirlerinin ekonomik büyüme üzerinde istikrarlı ve anlamlı etkileri olduğu değişkenler arasında uzun dönemde eşbütünleşme ilişkisinin var olduğu tespit edilmiştir. Hata düzeltme modeli sonuçlarına göre kısa ve uzun dönemin entegre olduğu görülmüştür. Türkiye’nin turizm gizli gücünü büyütmesi ve bu kapsamda turizm gelirlerini çeşitlendirerek artırıcı politikalara yönelmesi sürdürülebilir büyüme sürecinde önemli bir unsur olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Turizm, Ekonomik Büyüme, Ekonometrik Analiz

THE RELATIONSHIP OF TOURISM REVENUES AND ECONOMIC GROWTH IN TURKEY: THE ARDL APPROACH

Öz

Tourism can be defined as activities carried out for the purpose of exploring historical and natural beauties, visiting, resting and having fun without the purpose of settlement. The tourism sector has an important place in the economies of the developing countries, thanks to the employment it creates, the foreign exchange inflows it provides and its ability to encourage investments, as well as its share in reducing foreign trade deficits.
With this study, it is aimed to evaluate the impact of the tourism revenues on the Turkey’s economic growth. In the econometric analysis phase of the study covering 1980-2020, an econometric model was created using Gross Domestic Product (GDP) and tourism revenues to represent tourism. In the model created, the relationship between tourism revenues and GDP was examined with the help of ARDL cointegration analysis.
As a result, according to the ARDL model, which was made to measure the validity of the hypothesis that tourism revenues affect economic growth, as stated in the theoretical part of the study, it was determined that tourism revenues affected economic growth in the long term stable and significantly and there was a long-term cointegration relationship between the variables. According to the results obtained from the error correction model, it is seen that the short and long term are integrated.It will be an important element in the sustainable growth process that Turkey grows its hidden power in tourism and in this context, diversifying its tourism revenues and turning to increasing policies.

Anahtar Kelimeler

Tourism, Economic Growth, Econometric Analysis

Kaynakça

• Akman, A. D. (2007). Turizm gelişmesinin yarattığı doğal ve kültürel değişimler: Kaş örneği, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Algan, N. & Gencer, S. (2015). Türkiye’de turizm gelirlerinin ekonomik büyümeye etkisi: yapısal kırılmalı eşbütünleşme testinden bulgular. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), 31-44.
• Altıner, A. (2019). Turizm ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği (1969-2018). Anadolu İktisat ve İşletme Dergisi, 3(2), 114-133.
• Altınışık, İ. (2020). Turizme ekonomik bakış. İçinde Bilge, F. A., Cabi, A. (Ed.) Turizm türlerine profesyonel yaklaşım (ss. 21-39) Ankara: Sage Yayınları.
• Arslan, E. & Çetiner, T. (2020). Turizm geliri döviz kuru ilişkisi: Türkiye örneği (2008-2019). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, 23(1), 1-17.
• Arslantürk, Y., Balcılar, M. & Özdemir, Z.A. (2011). Time varying linkages between tourism receipts and economic growth in a small open economy. Economic Modelling, (28), 664-671.
• Aslan, A. (2008). Türkiye’de ekonomik büyüme ve turizm ilişkisi üzerine ekonometrik analiz. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(24), 1-12.
• Ataman, D. (2019). Mardin halkının turizmin etkilerine yönelik algıları, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bahar, O. (2006). Turizm sektörünün Türkiye’nin ekonomik büyümesi üzerindeki etkisi: VAR analizi yaklaşımı. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 137-150.
• Bahar O. & Bozkurt, K. (2010). Gelişmekte olan ülkelerde turizm-ekonomik büyüme ilişkisi: dinamik panel veri analizi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2), 255-265.
• Baki, Ü. (2008). Sürdürülebilir kalkınma kapsamında Kars ilinin ekonomik kaynaklarının değerlendirilmesi: turizm sektörü örneği, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• Balaguer, J. & Cantavella-Jorda, M. (2002). Tourism as a long-run economic growth factor: the Spanish case. Applied Economics, 34(7), 877-884.
• Balıkçıoğlu, E. & Oktay, K. (2015). Türkiye’de turizm gelirleri ve ekonomik büyüme ilişkisinin kamu politikaları doğrultusunda değerlendirilmesi. Sosyoekonomi, 23(25), 113-125.
• Ballı, E., Sigeze, Ç. & Coşkun, N. (2020). Türkiye’de turizm ve ekonomik büyüme arasındaki doğrusal olmayan nedensellik ilişkisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 97-117.
• Barutçugil, İ. (1989). Turizm İşletmeciliği. İstanbul: Beta Basın Yayın Dağıtım A.Ş.
• Bayer, Z. (1992). Turizme Giriş. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayınları.
• Bozkurt, E. & Topçuoğlu, Ö. (2013). Türkiye’de ekonomik büyüme turizm ilişkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, (7), 91-105.
• Bulut, Ö. U., Aykırı, M. (2018). Sıcak para hareketleri bileşenlerinin istikrarlılığı. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(18), 539-560.
• Chou, M. C. (2013). Does tourism development promote economic growth in transition countries? A panel data analysis. Economic Modelling, 33, 226-232.
• Çınar, M. & Ülker, B. (2018). The long-run relationship between economic growth and tourism revenue: the case of Turkey and TRNC. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17 (2), 592-602.
• Çoban, B., Firuzan, E. & Oğuzhan, A. (2018). Farklı varyanslık ve yapısal kırılmalar altında ekonomik büyüme ile turizm ilişkisinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (1), 319-337.
• Çoban, O. & Özcan, C.C. (2013). Türkiye’de turizm gelirleri-ekonomik büyüme ilişkisi: nedensellik analizi (1963-2010). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1), 243-261.
• Denk, E. (2018). Genel Turizm, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Erzurum Meslek Yüksekokulu.
• Dereli, D. D. & Akiş, E. (2019). Türkiye’de turizm gelirleri ile iktisadi büyüme arasındaki ilişkinin analizi (1970-2016). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(2), 467-477.
• Doğan, H. Z. (2004). Turizmin sosyo-kültürel değerleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Dritsakis, N. (2012). Tourism development and economic growth in seven Mediterranean countries: a panel data approach. Tourism Economics, 18(4), 801-816.
• Dücan, E., Şit, M. & Şentürk, M. (2015). Ekonomik büyümeye bir katkı bağlamında turizm gelirleri: bir panel veri uygulaması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 1-14.
• Esen, E. & Özata, E. (2015). Turizmin ekonomik büyümeye etkisi: turizme dayalı büyüme hipotezinin Türkiye için geçerliğinin ARDL modeli ile analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 43-58.
• Furmolly, A. W. & Uludağ, B. K. (2018). Turizmin Türkiye ekonomisi üzerindeki etkisi (1963-2015). Jomat Disiplinlerarası Akademik Turizm Dergisi, 3(1), 11-22.
• Gövdeli, T. (2018). Türkiye’de turizm, ihracat ve ekonomik büyüme ilişkisi: Maki Eşbütünleşme ve Bootstrap nedensellik analizi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 571-586.
• Granger, C.W.J. & Newbold, P. (1974). Spurious regressions in econometrics, Journal of Econometrics, 2(2), 111-120.
• Hepaktan, C., E. & Çınar S. (2010). Turizm sektörünün Türkiye ekonomisi üzerindeki etkileri. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8(2), 135-154.
• İçöz, O. (2005). Turizm Ekonomisi. Ankara: Turhan Kitabevi.
• İçöz, O. & Kozak, M. (2002). Turizm Ekonomisi. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Karaçor, Z. & Konya, S. (2017). Türkiye’de turizm gelirleri ile ekonomik büyüme ilişkisini incelenmesi üzerine ampirik bir uygulama. International Journal of Academic Value Studies (Javstudies), 3(14), 104-116.
• Kırca, M., Canbay, Ş., Türkay, K., Yelman, E. & Pirali, K. (2019). Türkiye’de uluslararası turizm talebi ve iktisadi büyüme arasındaki ilişkiler: 1995-2017 dönemi. Ekonomi Maliye İşletme Dergisi, 2(2), 48-68.
• Kızılgöl Ö. & Erbaykal, E. (2008) Türkiye’de turizm gelirleri ile ekonomik büyüme ilişkisi: bir nedensellik analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 351-360.
• Kolit, Ö. (2019). Bölgesel kalkınmada turizmin etkisi: Konya örneği, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Korkmaz, M. (2001). Orman kaynaklarında doğa turizmi etkinliklerinin ekonomik çözümlemeleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, (2), 111-134.
• Koyuncu, T. (2014). Turizm sektörünün Türkiye’nin makroekonomik performansına katkısı: ekonometrik bir çözümleme. International Conference in Economics, Czech Republic, 03-05 Eylül 2014, 1-14.
• Kozak, N. (2012). Boş zaman değerlendirme şekilleri. İçinde Kozak N, Akoğlan, M. (ed.), Genel turizm bilgisi, (ss. 8-11). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Kozak, N., Kozak, M. & Kozak, M. (2009). Genel turizm ilkeler ve kavramlar, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Olalı, H. & Timur, A. (1986). Turizmin Türk ekonomisindeki yeri. İzmir: Ofis Ticaret Matbaacılık.
• Ongan, S. & Demiröz, D.M. (2005). The contribution of tourism to the long-run Turkish economic growth. Journal of Economics, 53(9), 880–894.
• Pata, U. K. (2020). Türkiye’de turizm ve ekonomik büyüme ilişkisi: Bootstrap ARDL yaklaşımı ve asimetrik nedensellik testi ile sektörel bir analiz. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 590-611.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Polat, E. & Günay, S. (2012). Türkiye’de turizm ve ihracat gelirlerinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin testi: eşbütünleşme ve nedensellik analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 16(2), 204-211.
• Saçık, S., Y., Akar, G. & Gülmez, Z. (2019). Turizm gelirlerinin cari işlemler dengesi üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 303-316.
• Sarıdoğan, H. Ö. (2020). Turizm gelirlerinin ekonomik büyümeye etkisi: Türkiye için yapısal kırılmalı birim kök ve eşbütünleşme analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 15(3), 829-848.
• Şahin, B. E. (2018). Türkiye’de turizm gelirleri ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki (1980-2016). Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(3), 239-253.
• Şahin, D. (2017). Akdeniz ülkelerinde turizm ve ekonomik büyüme ilişkisinin analizi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 115-124.
• Şit, M. (2016). Türkiye’de turizm sektörünün istihdama katkısı. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 7(1), 101-117.
• Tandoğan, D. & Genç, M.C. (2016). Türkiye’de turizm ve ticari açıklık arasındaki ilişki: Toda ve Yamamoto nedensellik yaklaşımı. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(1), 59-70.
• Usta, Ö. (2016). Turizm, genel ve yapısal yaklaşım. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Uysal, D. Erdoğan, S. & Mucuk, M. (2004). Türkiye’de turizm gelirleri ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki (1992-2003). Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (8), 163-170.
• Ürger, S. (1992). Genel turizm bilgisi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelciliği Yüksek Okulu Yayını.
• Yağcı, Ö. (2003). Turizm ekonomisi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yavuz, N. Ç. (2006). Türkiye’de turizm gelirlerinin ekonomik büyümeye etkisinin testi: yapısal kırılma ve nedensellik analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), 162-171.
• Yıldırım, J. & Öcal, N. (2004). Tourism and economic growth in Turkey. Ekonomik Yaklaşım, 15(52-53), 131-141.
• Yurtkuran, S. (2020). Türkiye’de turizmin ve finansal gelişmenin ekonomik büyümeye katkısı: turizme dayalı büyüme hipotezi analizi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8(5) 1531–1542.