THE MEDIATING ROLE OF WORK-LIFE BALANCE IN THE EFFECT OF FIVE FACTOR PERSONALITY TRAITS ON HAPPINESS AT WORK

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 1, 123 - 145, 25.03.2024

Hande Ünüvar , Sema Polatcı

https://doi.org/10.17130/ijmeb.1357958

Öz

This study aims to determine the effect of five factor personality traits on happiness at work and to determine whether work-life balance has a mediating role in this interaction. In the study, data were collected from a total of 400 participants working in the public or private sector in Turkey by quota sampling method. Data from the participants were collected by questionnaire technique. When the results obtained by analyzing the data are examined, it has been determined that there is no mediating role between the research variables. On the other hand, when the sub-dimensions of the variables are examined, it is concluded that the dimensions of the work interference with personal life and the work enhancement of personal life have a partial mediation role in the interaction between emotional stability and the manager and workplace-induced happiness. When the literature was examined, no study was found in which all these variables were considered together. In addition, since all sub-dimensions of the variables were included in the analysis in detail, it is thought that this situation both makes the research unique and may contribute to filling a gap in the literature.

Anahtar Kelimeler

Five Factor Personality Traits, Happiness, Happiness at Work, Work Life Balance, Confirmatory Factor Analysis

BEŞ FAKTÖR KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİN İŞTE MUTLULUK ÜZERİNDEKİ ETKİSİNDE İŞ YAŞAM DENGESİNİN ARACILIK ROLÜ

Öz

Bu çalışmanın amacı, beş faktör kişilik özelliklerinin işte mutluluk üzerindeki etkisini tespit etmek ve bu etkileşimde iş yaşam dengesinin aracılık rolü olup olmadığını belirmektedir. Araştırmada veriler, Türkiye'de kamu veya özel sektörde çalışan toplam 400 katılımcıdan kota örnekleme yöntemiyle toplanılmıştır. Katılımcılardan veriler anket tekniğiyle toplanmıştır. Elde edilen bu veriler araştırmanın amacı kapsamında oluşturulan modeli test etmek için aracılık analizi ile değerlendirilmiştir. Verilerin analiz edilmesiyle elde edilen sonuçlara bakıldığında araştırma değişkenleri arasında bir aracılık rolünün bulunmadığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte değişkenlerin alt boyutlarına bakıldığında ise, iş-özel hayat gelişimi ve işin özel hayata müdahalesi boyutlarının duygusal denge ile yönetici ve iş yeri kaynaklı mutluluk arasındaki etkileşiminde kısmi aracılık rolünün olduğu sonucu elde edilmiştir. Alan yazın incelendiğinde tüm bu değişkenlerin bir arada ele alındığı bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Ayrıca çalışmada değişkenlerin tüm alt boyutları ayrıntılı bir şekilde analize dahil edildiğinden, bu durum araştırmayı hem özgün hale getirdiği hem de yazındaki bir boşluğu kapatmaya katkıda bulunabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Beş Faktör Kişilik Özellikleri, Mutluluk, İşte Mutluluk, İş Yaşam Dengesi, Doğrulayıcı Faktör Analizi

Kaynakça

• Allport, G. W. (1937). Personality: A psychological interpretation. New York: Holt Publishing.
• Aytaç, S. (2001). Örgütsel davranış açısından kişiliğin önemi. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 3(1).
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator –mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology. 51(6), 1173-1182.
• Benet-Martinez, V., & John, O. P. (1998). Los cinco grandes across cultures and ethnic groups: Multitrait-multimethod analyses of the big five in spanish and english. Journal of Personality and Social Psychology, 75(3), 729-750.
• Bitlisli, Ö. G. F., Dinç, O. M., Çetineli, Ö. G. E., & Kaygısız, Ü. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ile akademik güdülenme ilişkisi: Süleyman Demirel Üniversitesi Isparta Meslek Yüksekokulu öğrencilerine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 459-480.
• Bono, J. E., Boles, T. L., Judge, T. A., & Lauver, K. J. (2002). The role of personality in task and relationship conflict. Journal of Personality, 70(3), 311-344.
• Can, H., Aşan, Ö. & Aydın, E. M. (2015). Örgütsel davranış. İstanbul: Arıkan Basım Yayım.
• Cattell, H. E. P., & Mead, A. D. (2008). The sixteen personality factor questionnaire (16PF). In G. J. Boyle, G. Matthews, & D. H. Saklofske (Eds.), The Sage handbook of personality theory and assessment, Personality measurement and testing (pp. 35–159). Sage Publications, Inc.
• Clark, S. C. (2001). Work cultures and work/family balance. Journal of Vocational Behavior, 58(3), 348-365.
• Costa, P. T., Busch, C. M., Zonderman, A. B., & Mccrae, R. R. (1986). Correlations of MMPI factor scales with measures of the five factor model of personality. Journal of Personality Assessment, 50(4), 640-650.
• Cüceloğlu, D. (2012). İnsan ve davranışı: Psikolojinin temel kavramları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Demo, G., & Paschoal, T. (2013). Well-Being at work scale: Exploratory and confirmatory validation in the United States comprising affective and cognitive components. Proceeding XXXVII Encontro da ANPAD, 7-11 September. Rio de Janeiro.
• Doğan, T. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ve öznel iyi oluş. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56-64.
• Elnanto, J. G., & Suharti, L. (2021). The impact of work from home to work life-balance and its implication to employee happiness. International Journal of Social Science and Business, 5(3), 311-318.
• Erben, G. S., & Ötken, A. B. (2014). Paternalist liderlik ve işe bağlı mutluluk ilişkisinde İş-yaşam dengesinin rolü. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 12(22), 103-121.
• Erkuş, A, Çöpoğlu, M., & Afacan F. M. (2013, Kasım). Çalışanların iş yaşam dengesinin iş yaşamındaki mutlulukları ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkileri, 1. Örgütsel Davranış Kongresi içinde (s. 118-122), Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Fisher, C. D. (2010). Happiness at work. International Journal of Management Reviews, 12 (4), 384-412.
• Fisher, G. G. (2001). Work/personal life balance: A construct development study. Bowling Green State University. Dissertation Doctor.
• Fisher, G. G., Bulger, C. A., & Smith, C. S. (2009). Beyond work and family: A measure of work/nonwork interference and enhancement. Journal of Occupational Health Psychology, 14(4), 441-456.
• Fredrickson, B. L. (2001). The role of positive emotions in positive psychology: The broaden-and-build theory of positive emotions. American Psychologist, 56(3), 218-226.
• Gerçek, M., Atay, S. E., & Dündar, G. (2015). Çalışanların iş-yaşam dengesi ile kariyer tatmininin, işten ayrılma niyetine etkisi. KAÜ İİBF Dergisi, 6(11), 67-86.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri felsefe yöntem analiz. Ankara: Seçkin.
• Goel, D., & Singh, M. (2015). Personality and employee happiness: A study of working women in delhi/NCR. Indian Journal of Health-Wellbeing, 6(2), 143- 147.
• Gorsy, C., & Panwar, N. (2016). Work-life balance, life satisfaction and personality traits among teaching professionals. International Journal in Management & Social Science, 4(2), 98-105.
• Halpern, D. F., & Murphy, S. E. (2005). From balance to interaction: Why the metaphor is important. In D. F.
• Halpern & S. E. Murphy (Eds.), From work-family balance to work-family interaction: Changing the metaphor (p. 3–9). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Hammond, M. S. (2001). The use of the five-factor model of personality as a therapeutic tool in career counseling. Journal of Career Development, 27(3), 153-165.
• Jafri, Md. H., & Batra, M. (2014). Work-life balance and subjective well-being: Role of social support and psychological detachment. MERC Global’s International Journal of Management, 2(4), 133-150.
• John, I., Anthony, N. K., & Bakari, D. Y. (2020). Impact of work life balance on the psychological wellbeing of employees in the university of cape coast. Journal of Psychology, 8(1), 8-19.
• Kapız, S. Ö. (2002). İş-aile yaşamı dengesi ve dengeye yönelik yeni bir yaklaşım: Sınır teorisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(3), 139-153.
• Kardaş, S., & Şencan, H. (2018). Beş faktör kişilik özelliklerinin iş tatmini üzerindeki etkisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(33), 287-299.
• Lockwood, N. R. (2003). Work/life balance: Challenges and solutions. USA: Society for Human Resource Management.
• Matzler, K., & Renzl, B. (2007). Personality traits, employee satisfaction and affective commitment. Total Quality Management, 18(5), 589-598.
• Mccrae, R. R., & Costa, P. T. (1991). The NEO Personality Inventory: Using the five‐factor modeI in counseling. Journal of Counseling & Development, 69(4), 367-372.
• Mccrae, R. R., & Costa, P. T. (2003). Personality in adulthood: A five-factor theory perspective. Guilford Press.
• Mcshane S. L., & Von Glinow, M. A. (2016). Örgütsel Davranış. (A. Günsel & S. Bozkurt, Çev.). 2.Baskı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Mehryar, D., & Golparvar, M. (2015). An analysis of the structural relationship of big five personality factors with job happiness and career success. British Journal of Education, Society & Behavioural Science, 11(2), 1-10.
• Meydan, H., & Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Okwaraji, F. E., Nduanya, C. U., Okorie, A., & Okechukwu, H. E. (2017). Personality traits, happiness and life satisfaction, in a sample of Nigerian adolescents. The Journal of Medical Research, 3(6), 284-289.
• Ötken, A. B., & Erben, G. S. (2013). The relationship between work-life balance and happiness from the perspectives of generation X and Y. Humanities and Social Sciences Review, 2(4), 45-53.
• Özkalp, E., & Kırel, Ç. (2010). Örgütsel davranış. 4. Baskı. Bursa: Ekin Basım Yayım Dağıtım.
• Özmen, M., Bozkurt, Çetinkaya, Ö., & Şen, S. (2018). İşyeri mutluluğu ile bireysel mutluluk arasındaki ilişkiler: Mermer sektörü çalışanları üzerine bir araştırma. 26. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (s.348-355). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Pandey, V. K., Shukla, T., & Nanda, A. (2018). A study on impact of personality traits on work-life balance. Paper Presents at the National Conference Perspectives and Approaches for Employable Skill Development in New India.
• Paschoal, T., & Tamayo, A. (2008). Construção E validação da escala de bemestar no trabalho. Avaliação Psicológica, 7(1), 11-22.
• Perry, S. R. (2003). Big five personality traits and work drive as predictors of adolescent academic performance. Tennessee University, Doctoral Dissertations.
• Polatcı, S., & Sobacı, F. (2014). Öğrencilerin öğrenilmiş güçlülük düzeyleri üzerinde kişilik özellikleri ve duygusal zekâ düzeylerinin etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(4), 50-71.
• Polatcı, S., Sobacı, F., & Kaban İ. (2015, Mayıs). Beş faktör kişilik özellikleri ve kişi-iş uyumunun iş tatmini üzerine etkileri: Taşeron firma elemanları üzerine bir araştırma. Karadal, H. (Ed.), 14. Ulusal İşletmecilik Kongresi Bildiri Kitabı içinde (s. 446-453), Aksaray Üniversitesi, Aksaray.
• Polatcı, S., & Ünüvar, H. (2021). İşte mutluluk ölçeği (İMÖ): Bir ölçek geliştirme çalışması. Journal of Research in Business. 6(1), 177-202.
• Pryce-Jones, J. (2010). Happiness at work: Maximizing your psychological capital for success. Wiley-Blackwell Salas-Vallina, A., Alegre, J., & Fernández, R. (2017). On the road to happiness at work (HAW): Transformational leadership and organizational learning capability as drivers of HAW in a healthcare context. Personnel Review, 46(2), 314–338.
• Soni, P., & Bakhru, K. M. (2019). Understanding triangulated collaboration of work-life balance, personality traits and eudaimonic well-being. Problems and Perspectives in Management, 17(2), 63.
• Somer, O. (1998). Türkçe’de kişilik özelliklerini tanımlayan sıfatların yapısı ve beş faktör modeli. Türk Psikoloji Dergisi, 13(42), 17-32.
• Somer, O., Korkmaz, M., & Tatar, A. (2002). Beş faktör kişilik envanteri’nin geliştirilmesi-I: Ölçek ve alt ölçeklerin oluşturulması. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 21-33.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Sümer, N., & Sümer, H.C. (2005). Beş faktör kişilik özellikleri ölçeği (Yayımlanmamış metin).
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Şeker, H., & Gençdoğan, B. (2014). Psikolojide ve eğitimde ölçme aracı geliştirme. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Sverko, B., Arambasic, L., & Galesic, M. (2002). Work-life balance among Croatian employees: Role time commitment, work-home interference and wellbeing. Social Science Information, 41(2), 281-301.
• Tabachnick, B. G., & Fildell, L. S. (2001). Using multivariate statistics. Fourth Edition, Needham Heights, MA: Allyn & Bacon
• Tatar, A., Bildik, T., Saltukoğlu, G., & Dinçel, M. G. (2014). Klinik olmayan örneklemde beş faktör kişilik envanteri belirti tarama amaçlı kullanılabilir mi? Ön çalışma. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (4), 181-199.
• Vatansever, Ç. (2010). İş ve iş dışı yaşam dengesi. İçinde G. İslamoğlu (Ed.). Kurumlarda iyilik var (s.201-224). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yang, J. W., Suh, C., Lee, C. K., & Son, B. C. (2018). The work–life balance and psychosocial well-being of south korean workers. Annals of Occupational and Environmental Medicine, 30(1), 1-7.
• Yıldızoğlu, H., & Burgaz, B. (2014). Okul yöneticilerinin beş faktör kişilik özellikleriyle çatışma yönetimi stili tercihleri arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(29-2), 295-310.
• Zellars, K. L., Perrew, P. L., & Hochwarter, W. A. (2000). Burnout in health care: The role of the five factors of personality. Journal of Applied Social Psychology, 30(8), 1570-1598.
• Zheng, X., Zhu, W., Zhao, H., & Zhang, C. (2015). Employee well‐being in organizations: Theoretical model, scale development, and cross‐cultural validation. Journal of Organizational Behavior, 36(5), 621-644.