FINANCIAL PERFORMANCE ANALYSIS OF BIST SUSTAINABILITY 25 INDEX COMPANIES WITH MULTI-CRITERIA DECISION-MAKING METHODS

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: ICMEB'24 Özel Sayı, 79 - 100, 30.10.2024

Cem Kartal , Zafer Özdil , Mürüvet Acar Karaboğa

https://doi.org/10.17130/ijmeb.1487788

Öz

Corporate Sustainability ensures that companies gain added value in the long term by managing the risks that may arise due to adapting social, environmental, and economic factors to the managerial activities and decision-making mechanisms of companies. With establishing the BIST Sustainability Index, companies could compare their corporate sustainability performance nationally and internationally. The index has contributed to companies improving their sustainability performance and setting new targets. It has enabled companies to improve their ability to manage risks that may arise in sustainability issues. Measuring the financial performance of companies that ensures corporate sustainability will provide companies with the opportunity to make a situation assessment about the periods in which performance is measured and will guide the decisions to be taken in future periods. The financial data of 25 companies in the BIST Sustainability 25 Index, which consists of large and liquid companies with high sustainability performance, obtained from independently audited financial reports for the periods 2014 - 2022, and Net Profit Margin, Operating Profit Margin, which are the most widely used financial performance measurement criteria in the literature, Return on Assets, Return on Equity and Economic Efficiency are analyzed with the CRITIC, COCOSO and EDAS methods, which are multi-criteria decision-making methods, and the financial performance analysis of the companies in the BIST Sustainability 25 Index are evaluated comparatively and a financial performance ranking is created.

Anahtar Kelimeler

: Sustainability, MCDM, BIST, COCOSO, EDAS

BIST SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK 25 ENDEKSİ FİRMALARININ ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİ İLE FİNANSAL PERFORMANS ANALİZİ

Öz

BIST Sürdürülebilirlik Endeksi kurulması ile firmalara kurumsal sürdürülebilirlik performanslarını, ulusal ve uluslararası endekslerde karşılaştırma olanağı sağlanmıştır. Endeks, firmalara sürdürülebilirlik performanslarını iyileştirme yapmalarına ve yeni hedefler belirlemelerine katkı sağlamış olmakla firmaların sürdürülebilirlik konularında oluşacak riskleri yönetme konusunda kabiliyetlerini geliştirmelerini sağlamıştır. Çalışmada, Kurumsal sürdürülebilirliklerini sağlayan firmaların finansal performanslarının ölçülmesi, firmalara performans ölçümü yapılan dönemler hakkında durum değerlendirmesi yapma imkanı vererek, gelecek dönemlerde alınacak kararlarda yol gösterici olması amaçlanmıştır. Sürdürülebilirlik performansı yüksek, büyük ve likit firmalardan oluşan BIST Sürdürülebilirlik 25 Endeksinde yer alan 25 firmanın, 2014 – 2022 dönemlerine ait finansal verileri kullanılarak finansal performans ölçüm kriterlerinden olan Net Kar Marjı, Faaliyet Kar Marjı, Aktif Karlılığı, Öz kaynak Karlılığı ve Ekonomik Verimliliği ile ÇKKV yöntemleri olan CRITIC, COCOSO ve EDAS yöntemleri ile finansal performans analizi yapılmıştır. Analizler sonucunda; 2014-2017 yılları arasında TTRAK firması, 2017-2022 yılları arasında FROTO firması finansal performans sıralamasında ilk üçte yer alarak en iyi finansal performansa sahip firmalar olmuştur. 2015, 2016, 2018 ve 2019 yıllarında MGROS firması, 2014-2021 yıllarında YKBNK firması finansal performans sıralamasında son sıralarda yer alarak en kötü finansal performansa sahip firmalar olmuştur..

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik, ÇKKV, BIST, COCOSO, EDAS

Etik Beyan

“BIST SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK 25 ENDEKSİ FİRMALARININ ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİ İLE FİNANSAL PERFORMANS ANALİZİ” adlı çalışmamız etik kurul izin belgesi gerektirmeyen bir çalışmadır.

Kaynakça

• Akbulut, O. (2019). CRITIC ve EDAS yöntemleri ile İş Bankası'nın 2009-2018 yılları arasındaki performansının analizi. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4(2), 249-263.
• Akdeniz, E. (2020). Geleneksel finansal oranlar ve nakit akış oranları ile finansal performansın ölçülmesi: borsa istanbul sürdürülebilirlik endeksi firmalarında ENTROPİ temelli ARAS yöntem ile bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi). https://yok.tez.gov.tr adresinden alındı. Erişim Tarihi: 03.05.2024
• Aksoylu, S., & Taşdemir, B. (2020). Kurumsal sürdürülebilirlik performans değerlendirmesi: BIST sürdürülebilirlik endeksinde bir araştırma. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 95-106.
• Altıntaş, F. (2022). G20 ülkelerinin yetenek rekabetçiliği performanslarının analizi: CRITIC tabanlı COCOSO yöntemi ile bir uygulama. Academic Review of Humanities and Social Sciences, 5(1), 1-23. doi:10.54186/arhuss.1071592
• Ayçin, E. (2019). Çok kriterli karar verme: bilgisayar uygulamalı çözümler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Aytekin, S., & Erol, A. (2018). Finansal performans kurumsal sürdürülebilirlik performansinin temel belirleyicisi midir? BİST sürdürülebilirlik endeksinde ARAS yöntemi ile bir uygulama. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi (17. UİK Özel Sayısı), 869-886.
• Binboğa, G., & Özdil, T. (2021). Sürdürülebilirliğin işletme performansına etkisinin çok kriterli karar verme teknikleriyle incelenmesi. International Review of Economics and Management, 9(2), 182-199. doi:http://dx.doi.org/10.18825/iremjournal.1003203
• BIST (2024). BIST sürdürülebilirlik endeksleri. Borsa İstanbul: https://www.borsaistanbul.com/tr/sayfa/165/bist-surdurulebilirlik-endeksleri adresinden alındı. Erişim Tarihi: 12.05.2024
• Cunha, F., & Samanez, C. (2013). Performance analysis of sustainable investments in the Brazilian stock market: a study about the corporate sustainability index (ISE). Journal of Business Ethics, 117(1), 19-36.
• Çıtak, L., & Ersoy, E. (2016). Firmaların BIST sürdürülebilirlik endeksine alınmasına yatırımcı tepkisi: olay çalışması ve ortalama testleri ile bir analiz. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 8(1), 43-57.
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G., & Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: the CRITIC method. Computers & Operations Research, 22, 763-770. doi:http://dx.doi.org/10.1016/0305-0548(94)00059-H
• Gök, İ., & Özdemir, O. (2017). The performance characteristic of Borsa İstanbul Sustainability Index. Sosyoekonomi, 25(34), s. 87-105. doi:https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.290838
• Jha, M. K., & Rangarajan, K. (2020). Analysis of corporate sustainability performance and corporate financial performance causal linkage in the Indian context. Asian Journal of Sustainability and Social Responsibility, 5(10), 1-10.
• Kara, M., & Şeyranlıoğlu, O. (2023). ENTROPİ ve gri ilişkisel analiz (GİA) yöntemleriyle BİST sürdürülebilirlik 25 endeksindeki şirketlerin likidite düzeylerinin karşılaştırılması. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 647-667. doi:https://doi.org/10.36362/gumus.1251344
• Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E., Olfat, L., & Turskis, Z. (2015). Multi-criteria inventory classification using a new method of evaluation based on distance from average solution (EDAS). Informatica, 26(3), 435-451.
• Kiracı, K., & Bakır, M. (2019). CRITIC temelli EDAS yöntemi ile havayolu işletmelerinde performans ölçümü uygulaması. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 157-174.
• Kiracı, K., & Durmuşeçelebi, C. (2022). Türkiye'de havaalanı performansının CRITIC temelli EDAS yöntemiyle analizi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 837-856. doi:10.18506/anemon.964827
• Özdağoğlu, A., Işıldak, B., & Keleş, M. K. (2022). Havayolu sektörü çalışanları bakış açısından havalimanlarının çok kriterli karar verme yöntemleriyle değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(33), 34-56. doi:https://doi.org/10.21076/vizyoner.803632
• Sürdürülebilir Endeksler (2024). Custom sustainable indices. Robeco: https://www.robeco.com/en-int/themes/indices adresinden alındı. Erişim Tarihi: 15.04.2024
• Şahin, İ., & Akgün, A. (2016). Analysis of financial efficiency of the companies operating in the BIST sustainability index. Journal of Economics Finance and Accounting, 3(4), 355-369. doi:https://doi.org/10.17261/pressacademia.2016.349
• Topal, A. (2021). Çok kriterli karar verme analizi ile elektrik üretim şirketlerinin finansal performans analizi: ENTROPİ tabanlı COCOSO yöntemi. BMIJ, 9(2), 532-546.
• Yazdani, M., Zarate, P., Zavadskas, E. K., & Turskis, Z. (2019). A combined compromise solution (CoCoSo) method for multi-criteria decision-making problems. Management Decision, 57(9), 2501-2519.