BÖLGESEL KALKINMA AJANSLARINDA YÖNETİŞİM ANLAYIŞI: TÜRKİYE VE İNGİLTERE KARŞILAŞTIRMASI

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: ICMEB'24 Özel Sayı, 482 - 498, 30.10.2024

Osman Bahadır Kalecik , Özcan Sezer

https://doi.org/10.17130/ijmeb.1497663

Öz

Kalkınma kavramı 20. yüzyıldan bu yana bütün dünyanın gündeminde olmuş, bölgesel kalkınma ve sürdürülebilir kalkınma gibi kavramlarla zenginleşerek literatürde ve uygulamada kendisine yer edinmiştir. Özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren gerek bölgeler arası kalkınmışlık farklılıklarından dolayı şartların oluşması ve gerekse de yönetim anlayışındaki değişimlere uygun olarak bölgelerde önemli aktörleri bir araya getirerek bölgesel kalkınmaya odaklanan bir yapılanma olarak bölgesel kalkınma ajansları dünyada birçok ülkede kurulmuştur. Kalkınma ajansları demokratik ilkelerin bir yansıması olarak yönetişim ilkelerine uygun olarak dizayn edilmekte ve genel itibari ile bu ilkeler doğrultusunda hareket etmektedir. 90’lı yıllardaki bölgeselleşme politikalarının bir sonucu olarak İngiltere’de bölgesel kalkınma ajansları kurulmuş ve yaklaşık 13 yıl faaliyet göstermiştir. Türkiye’de ise 2000’li yıllarda Avrupa Birliği’nin etkisi ve yönlendirmeleri ile kalkınma ajanslarının kurulduğu görülmektedir. Bu çalışmada temel amaç İngiltere ve Türkiye’deki bölge kalkınma ajanslarını yönetişim ilkeleri çerçevesinde karşılaştırmaktır. Literatürdeki bu alandaki boşluğu doldurmak için gerçekleştirilen çalışmada konu ile ilgili mevzuat, raporlar, tezler ve makaleler taranarak yönetişim odağında değerlendirme yapılmış ve ajansların kapatılma taleplerini ajansların yönetişim ilkelerine ters düşen uygulamalarına yönelik eleştirilerden ziyade siyasi tercihlerin belirlediği kanaatine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bölgesel Kalkınma, Bölgesel Kalkınma Ajansları, Yönetişim, İngiltere, Türkiye

GOVERNANCE APPROACH IN REGIONAL DEVELOPMENT AGENCIES: COMPARISON OF TURKIYE AND ENGLAND

Öz

The concept of development has been on the agenda of the whole world since the 20th century, enriched with concepts such as regional development and sustainable development, and has taken its place in the literature and practice. Especially since the second half of the 20th century, regional development agencies have been established in many countries around the world as a structure that focuses on regional development by bringing together important actors in the regions in accordance with the development of conditions due to inter-regional development differences and changes in the management approach. Development agencies are designed in accordance with governance principles as a reflection of democratic principles and generally act in line with these principles. As a result of the regionalization policies in the 90s, regional development agencies were established in England and operated for approximately 13 years. In Turkey, it is seen that development agencies were established in the 2000s with the influence and guidance of the European Union. The main purpose of this study is to compare regional development agencies in England and Turkey within the framework of governance principles. In the study carried out to fill the gap in the literature in this field, an evaluation was made in the focus of governance by scanning the relevant legislation, reports, theses and articles on the subject, and it was concluded that the demands for the closure of the agencies were determined by political preferences rather than criticisms of the agencies' practices that contradict the principles of governance.

Anahtar Kelimeler

Regional Development, Regional Development Agencies, Governance, England, Türkiye

Kaynakça

• Apalı, A. & Yıldız, R. (2015). Bölgesel kalkınma ajansları: Fransa ve İngiltere örnekleri. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1(23), 66-88.
• Ataay, F. (2005). BKA tasarımının kalkınma anlayışı üzerine. İçinde M. Turan (Ed.) Bölge kalkınma ajansları nedir? Ne değildir? (s.15-33). Ankara: Par Graf Yayınevi.
• Akbulut, M.U.F. & Göküş, M. (2017). Küreselleşme ve yerelleşme sürecinde bölgesel kalkınma ajansları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 20(1), 79-88.
• Arslan, F. (2016). Yönetişimsiz yönetimler: Türkiye'de kalkınma ajansları, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi. 25(2), 29-52.
• Budak, B. (2019). Türkiye’de kalkınma ajansları ve yönetişim: Fırat kalkınma ajansı örneği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
• Bulmuş, G. & Polat, E. (2020). Yeni bölgeselcilik yaklaşımı ve bölgesel kalkınma ajanslarının Türkiye bölgesel planlama uygulamasına etkileri. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 5(2), 93-308.
• Burch, M.& Gomez, R. (2002). The English regions and the European Union, Regional Studies, 36 (7), 767-778.
• Canzanelli, G. (2011). Models of territorial development agencies in Europe and in the world. International Link and Services for Local Economic Development Agencies for a Fair, Human, Sustainable and Inclusive Development, 13.
• Çelik, F. (2017). Bölgesel kalkınma ajansı (BKA) deneyimlerinin karşılaştırmalı analizi: İngiltere ve Türkiye örnekleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (2), 145-17.
• Demirel, D. (2014). İngiltere’de 1990 sonrası bölgeselleşme politikaları. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İBF Dergisi. 4 (2), 85-94.
• Demiroğlu, M. & Demiroğlu, E. T. (2014). Türkiye ve İngiltere kalkınma ajansları: İngiltere deneyiminden alınabilecek dersler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 13(48), 176-199.
• DPT (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Bölgesel Gelişme Özel İhtisas Komisyonu Raporu.
• Dura, Y. C. (2007). Dünya uygulamaları bağlamında kalkınma ajanslarının yapısal analizi. Türk İdare Dergisi. 455, 141-292.
• Eraydın, A. (2004). Bölgesel kalkınma kavram, kuram ve politikalarında yaşanan değişimler, Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Denizli. 126-146.
• Eren, F. (2016). Regional development agency experiences in UK. European Journal of Economic and Social Systems, 1(9), 1411-1435.
• Esengil, Z. (2009). Planlama ve tasarım sürecine katılımın kamusal projeler bağlamında irdelenmesi: Antalya kent merkezi örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gibbs, D. & Jonas, A. (2001). Rescaling and regional governance: The English regional development agencies and the environment, Environment and Planning C: Government and Policy, 19, 69-288.
• Halkier, H. (2006). Bölgesel kalkınma ajansları ve çok düzlemli yönetişim: Avrupa perspektifi, Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, TEPAV, Ankara, 17-28.
• Harvey, D. (1987). Flexible accumulation through urbanization: Reflections on post modernism in the American city, Antipode, 19 (3), 260-286.
• Kalecik. O.B. (2017). Kalkınma ajanslarının kalkınma politikalarındaki yeri: Batı Karadeniz kalkınma ajansı örneği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• Karaca, Y. (2013). Yönetişim perspektifinden kalkınma ajansları: Ankara ve Güney Ege kalkınma ajansı örnekleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Karasu, K. (2009). Yerelleşme söylemi ve bölge kalkınma ajansları. Memleket Siyaset Yönetim, 4 (11), 1-43.
• Karasu, K. (2005). İngiltere’de bölge kalkınma ajansları. İçinde M. Turan (Ed.) Bölge kalkınma ajansları nedir? Ne değildir? (s.197-238). Ankara: Par Graf Yayınevi.
• Kayan, A. (2012). Türkiye’de bölge planlaması: Sorunlar ve çözüm önerileri, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 103-134.
• Keser, Y. (2021). Bölgesel kalkınma ve yönetişim: Karacadağ Kalkınma Ajansı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Keskin, M. (2023). Türkiye’deki kalkınma planlarının bölgesel kalkınma perspektifinden değerlendirilmesi. Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırma Dergisi, 5(1), 1-24.
• Konuç, K. (2015). Yerel kalkınma ve yönetişimde sivil toplum kuruluşlarının rolü: Antakya örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kutlu, S.Y. & Görün M. (2016). Kalkınma ajanslarında merkezi ve yerel unsurların etkisi: Kalkınma ajanslarının Türkiye uygulaması üzerine bir değerlendirme. ÇOMÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 1(2), 15-36.
• Morgan, K. (2002). The english question: Regional perspective on a fractured nation. Regional Studies, 36(7), 797-810.
• Morris, M. (2010). Multi-sectoral collaboration and economic development: Lessons from England’s regional development agencies, https://www.unbc.ca/sites/default/files/assets/community_development_institute/publications/marleen_morris_final.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 12.07.2023.
• Mut, M. & Koca, M. (2024). İngiltere’de kalkınma ajansları. International Journal of Economics, Politics, Humanities & Social Sciences, 7(2), 91-110.
• Özen, P.A. (2010). Yönetişim perspektifinden Türkiye’de kalkınma ajanslarının kuruluşu işleyişi ve ilişkileri: Üç örnek ajans. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Özhan, M. & Keser Y. (2021). Bölgesel kalkınma ve yönetişim. Akademik İzdüşüm Dergisi, 6 (2), 19-36.
• Öztürk, H. & Tataroğlu, M. (2018). Ülkelerin kamu yönetimi örgütlenmelerinin bölgesel kalkınma ajansları üzerine yansıması: Türkiye ve İspanya karşılaştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 9(21), 88-101.
• Pearce, G. & Ayres, S. (2009). Governance in the English regions: The role of the regional development agencies, Urban Studies. 46(3). 537-557.
• Roberts, P. (1999). The new regional agenda in the UK: Changing roles, structures and functions of regional development agencies. Regional Science Association International-British and Irish Section 39th European Congress: Dublin.
• Sandford, M. (2013). The abolition of regional government, UK parlament, The House of Commons Library, 1-11. https://researchbriefings.files.parliament.uk/documents/SN05842/SN05842.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 28.03.2023.
• Saygın, D. (2017). Avrupa Birliği'nde bölgesel kalkınma ajanslarına geçiş süreçleri ve ülke uygulamaları. Journal of Life Economics, 4(4), 77-88.
• Sertesen, S. & Dedeoğlu E. (2011). Yeni Nesil Bölgesel Planlama Deneyimi Üzerine Bir Yönetişim Çerçevesi Önerisi, 6. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, TEPAV, Ankara. 1-13.
• Sobacı, M. (2007). Yönetişim kavramı ve Türkiye’de uygulanabilirliği üzerine değerlendirmeler. Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1), 219-235.
• Şahin, Y. E. (2009). Sosyal devlet ve yönetişimci devletin kamu politikalarında yaşanan değişim: IV. ve IX. kalkınma planları örnekleri. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 3(5), 57-72.
• Taştekin, A. (2018). Türkiye’de bölgesel kalkınma stratejileri ve bölge idareleri. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 1(1), 69-83.
• Taylan, C. (2014). Kurumsal yönetişim: Serhat Kalkınma Ajansı örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu (2014). Türkiye’nin kalkınma ajansları uygulamasının değerlendirilmesi, hizmete özel araştırma ve inceleme raporu. Ankara.
• TPA (2023). The case for abolishing regional development agencies, https://tpa.typepad.com/home/files/structure_of_government_3_the_case_for_abolishing_rdas_e.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim tarihi: 10.06.2023.
• Turan, M. (Der.) (2005). Bölgesel Kalkınma planları. İçinde M. Turan (Ed.) Bölge kalkınma ajansları nedir? Ne değildir? (s.159-181). Ankara: Par Graf Yayınevi.
• Türkoğlu, M. (2005). Kalkınma ajanslarının bölgesel kalkınma açısından önemi: Baka örneği. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(3), 183-198.
• Yıldız, O. (2014). Avrupa Birliğine uyum sürecinde Türkiye'de bölgesel kalkınma politikaları ve bölgesel rekabet gücünün arttırılmasında bölgesel kalkınma ajanslarının rolü: Geka örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Yılmaz, S. (2016). Bölgesel kalkınma ajansları ve yönetişim: Doğu Marmara Kalkınma Ajansı uygulaması olarak Düzce Turizm Strateji ve Eylem Planı Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yiğit, A.G. & Işık Maden, S. (2019). Bölgesel kalkınma politikalarındaki dönüşüm: Yeni bölgecilik yaklaşımı ve Türkiye yansımaları. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 113-120.
• 5449 Sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun (2006). T.C. Resmi Gazete, 26074, 8 Şubat 2006.
• 4 Numaralı Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (2018). T.C. Resmî Gazete, 30479, 15 Temmuz 2018.