INVESTMENT INCENTIVES AND FOREIGN TRADE RELATIONSHIP: THE EXAMPLE OF ZONGULDAK PROVINCE

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: ICMEB'24 Özel Sayı, 546 - 563, 30.10.2024

Ferdi Kesikoğlu

https://doi.org/10.17130/ijmeb.1505664

Öz

The main purpose and strategy of Investment Incentives is to eliminate inequalities. Regional inequalities are one of the main problems of almost every country today. There are many studies in the literature on the effects of investment incentives. In these studies, it is tested what effects incentives and supports have on macro variables such as unemployment, growth, exports and imports. Zonguldak province has been one of the cities that has had a foreign trade deficit for many years. The sectoral structure of the province is the main factor that triggers high imports. According to the investment incentive system implemented in our country, Zonguldak, located in the 3rd Region, also attracts foreign investments in the main sectors of mining, basic metal industry and energy. The main subject of the research is whether the incentives benefited by incoming investors have a relationship with the foreign trade of the province, which has a current account deficit problem. In this context, in this study, the relationship between incentive-related investments arising from the investment incentive system and exports and imports in Zonguldak province is analyzed empirically. Due to the structure of the investment incentive system, two analyzes are carried out for two periods with the same empirical method and differentiated data sets. The findings obtained indicate that there is no causality relationship between incentives and exports and imports in both models in Zonguldak province. A strong bidirectional causality relationship was obtained between exports and imports.

Anahtar Kelimeler

Invesment Incentives, Import, Export, Foreign Trade

YATIRIM TEŞVİKLERİ VE DIŞ TİCARET İLİŞKİSİ: ZONGULDAK İLİ ÖRNEĞİ

Öz

Yatırım teşviklerinin temel amacı bölgesel eşitsizliklerin giderilmesidir. Bölgesel eşitsizlikler günümüzde hemen her ülkenin temel problemlerinden biridir. Literatürde yatırım teşviklerinin etkilerine yönelik pek çok çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalarda teşvik ve desteklerin makro değişkenler olan işsizlik, büyüme, ihracat, ithalat üzerinde nasıl etkiler meydana getirdikleri test edilmektedir. Zonguldak ili uzun yıllardır dış ticaret açığı veren şehirlerden biri konumundadır. İlin sektörel yapısı ithalatın yüksek olmasını tetikleyen başlıca faktördür. Ülkemizde uygulanan yatırım teşvik sistemine göre 3. Bölgede yer alan Zonguldak ana sektörler olan madencilik, ana metal sanayi ve enerji ekseninde dışardan yatırım da çekmektedir. Gelen yatırımcıların yararlandığı teşviklerin cari açık sorunu olan ilin dış ticareti ile bir ilişkisi olup olmadığı araştırmanın ana konusudur. Bu kapsamda bu çalışmada Zonguldak ilinde yatırım teşvik sisteminden kaynaklı teşvike bağlı yatırımlar ile ihracat ve ithalat arasındaki ilişki ampirik olarak analiz edilmektedir. Yatırım teşvik sisteminin yapısından kaynaklı olarak çalışmada aynı ampirik yöntem ile farklılaştırılmış veri setleri ile iki dönem için iki analiz gerçekleştirilmektedir. Elde edilen bulgular Zonguldak ilinde iki modelde de teşvikler ile ihracat ve ithalat arasında bir nedensellik ilişkisine rastlanmamıştır. İhracat ve ithalat arasında ise çift yönlü güçlü nedensellik ilişkisi elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yatırım Teşvikleri, İthalat, İhracat, Dış Ticaret

Kaynakça

• Atamer, M. (2015). Türkiye’de yatırım teşvik sisteminin yatırımlar üzerine etkisi. Gazi Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Aydıner, M. (2015). Teşvik kapsamındaki yatırımların ihracata ve istihdama etkisi: TR32 bölgesi üzerine bir değerlendirme. Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 4 (8), 74-87.
• Barro, R. J. (1991). Economic growth in a cross section countries. Quarterly Journal of Economics, 106(2), 407–443.
• Baş D. (2022). Türkiye çelik sektörünün karbonsuzlaşması: Mevcut durum. İstanbul Politikalar Merkezi, Sabancı Üniversitesi.
• Değer, M. K., & Recepoğlu, M. (2018). Yerel ekonomik büyümede devletin rolü: kamu yatırım harcamaları mı yoksa yatırım teşvikleri mi? Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 27(1), 1-22.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2007). Dokuzuncu kalkınma planı devlet yardımları özel ihtisas komisyonu raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Dokuzuncu-Kalkinma-Plani-Devlet-Yardimlari-OIK.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi:05.05.2024.
• Granger, C.W.J. (1969). Investigating causal relations by econometric models and crossspectral methods. Econometrica, (37).
• Girma S., Gong Y., Görg H., & Yu Z. (2006). Can production subsidies foster export activity? Evidence from chinese firm level data. The University of Nottingam Research Paper Series China and World Economy. No, 43.
• Girma S. Görg H., & Wagner J. (2009). Subsidies and export in Germany: First evidence from enterprise panel data. Institute of Labor Economics Discussion Paper. No,4076.
• Gülmez, M., & Yalman N.İ. (2010). Yatırım teşviklerinin bölgesel kalkınmaya etkileri: Sivas ili örneği. Ankara Üniversitesi İİBF Dergisi, 24 (2), 235-257.
• Hazman G.G., & Kaya P.B. (2018). Bölgesel teşvik uygulamaları ile ihracat ilişkisinin Afyonkarahisar ili örneğinde regresyon analizi ile değerlendirilmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5(5), 41-60.
• Hüseyin, YILMAZ (2020). Türkiye’de yatırım teşvik sisteminin tarihçesi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi,12(23), 431-441.
• İlkhan C., Çevikgil D., Aydın B., & Zeren F., (2022). Bölgesel yatırım teşviklerinin ekonomik büyüme ve ihracata etkisi: Türkiye örneği. Bucak İşletme Fakültesi Dergisi, 5(1), 47-65.
• Julian C.C., & Ali M.Y. (2009). Incentives to export for Austrlalian export market ventures. Journal of Small Business and Enterprise Development. 16(3), 418-431.
• Lucas, R. E. Jr. (1988). On the mechanics of economic development. Journal of Monetary Econornic, 22(1), 3-42.
• Madani H.D., & Mas-Guix N. (2011). The impact of export tax incentives on export performance. Dünya Bankası Politika Araştırma Çalışma Belgesi. No:5585.
• Okafor L.E., Bhattacharya M., & Apergis N. (2019). Bank credits, public financial incentives, tax financial incentives and export performance during the global financal crisis. The World Economy, 43(1), 114-145.
• Phillips, P.C.B., & Perron P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75, 335–346.
• Recepoğlu M., Doğanay M.A., & Değer M.K., (2022). Yatırım teşvikleri, kamu yatırım harcamaları ve ihracat arası ilişkiler: Türkiye’de iller üzerine panel nedensellik analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İİBF Dergisi, 9(2), 1056-1081.
• Resmî Gazete, Yatırım Teşvik Belgesi Listeleri, https://www.resmigazete.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 28.04.2024.
• Romer, P. M. (1990). Endogenous technological change. Journal of Polilical Economy, 98(5), 71-102.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Yatırım Teşvik Sistemi, https://www.sanayi.gov.tr/destek-ve-tesvikler/yatirim-tesvik-sistemleri sayfasından erişilmiştir. Erişim tarihi: 25.04.2024.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, (2017), İllerin ve bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması, Ankara.
• Şeker, A. (2020). Türkiye’de ihracat ve yatırım teşvikleri arasındaki ilişki: ARDL sınır testi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4), 2311-2326.
• TTK, Faaliyet Raporu, 2022, https://www.taskomuru.gov.tr/ttk/2022-faaliyet-raporu/, sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 04.07.2024.
• TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri, https://www.tuik.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir, Erişim Tarihi: 28.04.2024.
• Tunçsiper, B. & Sürekçi D., (2011). Türkiye’de ikiz açıklar hipotezinin geçerliliğinin zaman serisi analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 103-120.
• Yıldırım E. (2023). Zonguldak. İçinde N. Yayla, İ. Çeviş, A. Çağlar, E.Destan (Ed.), Cumhuriyetin 100.yılında illerin iktisadi gelişimi:100. yıldan yüzyıllara- karadeniz bölgesi (s.107-166). Ankara: Nobel Yayınevi.