KÜRESEL BEYAZ EŞYA PAZARINDA TÜRKİYE’NİN KARŞILAŞTIRMALI REKABET GÜCÜ ANALİZİ

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 4, 1178 - 1201, 31.12.2024

Serdar Özözen

https://doi.org/10.17130/ijmeb.1509367

Öz

Türk beyaz eşya sektörü gerek üretim ve istihdam gerekse de ihracata katkısı açısından Türkiye
ekonomisinin lokomotif sektörleri arasında yer almaktadır. İlk üretimine başladığı 1950’li yılların
ortalarında montaja dayalı üretim yapısına sahip olan Türk beyaz eşya sektörü, günümüzde yüksek katma
değerli ürünlerin üretildiği, küresel bilinirliğe sahip markalara sahip bir sektör konumundadır. Türkiye’de
beyaz eşya sektörü, Çin’den sonra dünyanın ikinci, Avrupa’nın ise birinci beyaz eşya üreticisidir. Toplam
üretim miktarının %75’i ihraç edilmektedir. Bu çalışma, 2013-2022 dönemi için Türkiye ekonomisinde
önemli bir yere sahip olan beyaz eşya sektörü ve 6 alt sektörüne (ev tipi buzdolapları, ev tipi derin
dondurucular, ev tipi çamaşır makineleri, kurutma makineleri, ev tipi bulaşık yıkama makineleri ile fırın,
mikro dalga fırın ve diğer pişiriciler) ilişkin rekabet gücünü incelemeyi ve sektörün dış ticaret yapısını
ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu çalışma literatürdeki diğer çalışmalardan farklı olarak, Türkiye’nin
beyaz eşya ve alt ürün gruplarında rakip ülkeler karşısında rekabet gücü seviyesini ayrıntılı bir şekilde
ortaya koymaktadır. Beyaz eşya sektörü alt ürün gruplarında öne çıkan ihracatçı rakip ülkeler her bir alt
ürün grubu için ayrı ayrı belirlenmiştir. Çalışmada Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Endeksi (RCA)
ve Ticaret Dengesi Endeksi (TBI) kullanılmıştır. Yapılan hesaplamalar sonucunda, Türkiye’nin beyaz eşya
sektörü ve alt sektörlerinde net ihracatçı ve yüksek rekabet gücüne sahip olduğu tespit edilmiştir. Beyaz
eşya alt ürün gruplarının hepsinde güçlü rekabet gücüne sahip tek ülkenin Türkiye olduğu saptanmıştır.
Türkiye bu yönüyle küresel beyaz eşya alt ürün grubu ihracatında öne çıkan ülkeler arasında pozitif
olarak ayrışmaktadır. Küresel beyaz eşya pazarında Türkiye ile birlikte güçlü rekabet seviyesine sahip
ülkeler arasında Polonya’nın öne çıktığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Beyaz Eşya Sektörü,, Uluslararası Rekabet Gücü,, Dış Ticaret Dengesi

TÜRKİYE’S COMPARATIVE COMPETITIVENESS ANALYSIS IN THE GLOBAL WHITE GOODS MARKET

Öz

The Turkish white goods sector is one of the leading sectors in the Turkish economy with regard
to its contribution to both production and employment as well as exports The Turkish white goods sector,
which relied on assembly production in the mid-1950s when it first started production, is now a sector with
globally recognized brands producing high-value-added products. The white goods industry in Türkiye is the second-largest white goods producer in the world after China and the first in Europe. 75% of the total
production is exported in terms of quantity. This study aims to examine the competitiveness of the white
goods sector and its 6 sub-sectors (household refrigerators, household deep-freezers, household dishwashing
machines, clothes-drying machines, household dishwashers, ovens, microwave ovens and other
cookers), which have an important place in the Turkish economy for the period between 2013 and 2022,
and to reveal the foreign trade structure of the sector. Unlike other studies in the literature, this study
provides a detailed analysis of Türkiye’s level of competitiveness against rival countries in white goods
and sub-product groups. The leading exporting competitor countries in the sub-product groups of the
white goods sector are determined separately for each sub-product group.. The study used the revealed
Comparative Advantage (RCA) Index and Trade Balance Index (TBI). As a result of the calculations, it
has been determined that Türikye is a net exporter with high competitiveness in the white goods sector
and its sub-sectors. Türkiye is the only country with strong competitiveness in all white goods sub-product groups. In this respect, Türkiye is positively differentiated among the countries that stand out in global white goods sub-product group exports. It is observed that Poland stands out among the countries with a strong level of competition in the global white goods market together with Türkiye.

Anahtar Kelimeler

White Goods Sector, International Competitiveness, Foreign Trade Balance

Kaynakça

• Akiş, E. (2019). Türk beyaz eşya sanayiinin rekabet gücü. Journal of Management and Economics Research, 17(4), 232-247.
• Balassa B. (1965). Trade liberalization and revealed comparative advantage. Manchester School, 33(2), 99-123.
• Demir, İ. (2001). Türkiye beyaz eşya sanayiinin rekabet gücü ve geleceği (Uzmanlık tezi), https://www. sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Turkiye-Beyaz-Esya-Sanayinin-Rekabet-Gucu-ve- Gelecegi_Ibrahim-Demir.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 30.05.2024.
• Eleren, A. (2007). Markaların tüketici tercih kriterlerine göre analitik hiyerarşi süreci yöntemi ile değerlendirilmesi: Beyaz eşya sektöründe bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14(2), 47-64.
• Eren, E. (2009). Tüketicilerin satın alma niyeti, davranışı ve marka sadakati: Kayseri’de beyaz eşya sektörü üzerine bir uygulama (Yüksek lisans tezi), https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 18.06.2024.
• Erkan, B., Arpacı, B., Yaralı, F., & Güvenç, İ. (2016). Türkiye’nin sebze ihracatında karşılaştırmalı üstünlükleri. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 18(4), 70-76. https://doi.org/10.18016/ksujns.61527
• Eroğlu, Ö., & Özdamar, G. (2005). Türk imalat sanayiinin rekabet gücü ve beyaz eşya sektörü üzerine bir inceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 1-21.
• Akarsoy Altay, T., Bayhan, D., Durtaş, P., Kiper, M., & Tahhan, S. (2019). ESO Beyaz eşya yan sanayi kümelenmesi Ur-Ge projesi ihtiyaç analizi sonuç raporu. https://www.eso.org.tr/storage/file/ b6873e1413d1471a804a7506fb580ed5.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 24.11.2024.
• Has, Z. (2021). Türkiye beyaz eşya sektörü ve Covid-19 salgınının sektöre etkileri. https://api.izto.org.tr/ storage/ComuniteWorks/original/swwxGMk7guFXPxti.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 24.11.2024.
• Hinloopen, J., & Marrewijk, C. V. (2001). On the empirical distribution of the Balassa index. Review of World Economics, 137(1), 1-35.
• İSO (2021). Tekstil ürünleri sanayi ve giyim eşyaları sanayi sürdürülebilirlik öncelikleri ve takip göstergeleri. https://www.iso.org.tr/surdurulebilirlik/docs/TEKSTIL_GIYIM_210921_opt.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim tarihi:16.11.2024.
• Kokten, E. S., & Karakaya, A. (2017, September). SWOT (GZFT) uygulaması ile Karabük demir çelik sektörünün analizi. Paper presented at the 5th International Symposium on Innovative Technologies in Engineering and Science. Baku, Azerbaijan.
• Lafay, G. (1992). The Measurement of revealed comparative advantages. In M.G. Dagenais & P.A. Muet (Eds.), International Trade Modeling (pp 209-234). London: Chapman & Hill. Liesner, H.H. (1958). The European common market and British industry. Economic Journal, 68, 302- 316.
• Medina, A.F. (2002). Çin üretiminin Tayland›a yeniden kazandırılması: Fayda sağlayan kilit sektörler. https://www.aseanbriefing.com/news/promising-sectors-for-investment-in-thailand/ sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 24.11.2024.
• Meksika Ticaret Müşavirliği (2022). Meksika ülke raporu. https://www.erdemlitso.org.tr/YAYINLAR/ Hedef%C3%9ClkeRaporlar%C4%B1/tabid/19556/dizin/2022/Default.aspx sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 24.11.2024.
• Öztürk, A.B. (2016). Beyaz eşya sektörü. https://ekonomi.isbank.com.tr/ContentManagement/Documents/ beyaz_esya_-_mart_2016.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 30.05.2024.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2022). Demir-çelik sektör raporu 2021. https://www.sanayi.gov.tr/planprogram- raporlar-ve-yayinlar/sektor-raporlari/mu1406011405 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 29.10.2024.
• Sarıçoban, K., & Kösekahyaoğlu, L. (2017). Ticaret sonrası verilerle rekabet gücünün ölçülmesinde kullanılan indeksler üzerine bir literatür taraması. The Journal of Academic Social Sciences, 5(47), 424-444.
• Şahin, D. (2016). Türk beyaz eşya sektörünün dış ticaret yapısı: Seçilmiş ülkelerle karşılaştırmalı analiz. Kesit Akademi Dergisi, 2(4), 105-124.
• UN Comtrade Database (2024). Trade statistics. http://comtrade.un.org/data sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 17.02.2024.
• TİM (2023). Çekya ülke bilgi notu. https://tim.org.tr/tr/raporlar-bilgi-notlari?q=%C3%87ekya&p=0 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 24.11.2024.
• TİM (2024). Meksika ülke bilgi notu. https://tim.org.tr/files/downloads/Ulke_Bilgi_Notlar%C4%B1/ Meksika%20%C3%9Clke%20Bilgi%20Notu%20-%20Ocak%2024.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 24.11.2024.
• TSKB (2018). Sektörel görünüm: Beyaz eşya. https://www.tskb.com.tr/i/assets/document/pdf/beyaz-esya- sektorel-gorunum-subat-2018.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 30.05.2024.
• TÜRKBESD (2021). Beyaz eşya sektörü geleceği bugün şekillendirmek. Sektör raporu. http:// www.turkbesd.org/userfiles/files/T%C3%9CRKBESD%20Beyaz%20E%C5%9Fya%20 Sekt%C3%B6r%20Raporu%20.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 30.05.2024.
• TÜRKBESD (2022). TÜRKBESD Basın toplantısı 21 Temmuz 2022. http://www.turkbesd.org/Haberler. php?P=51 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 17.03.2024.
• TÜRKBESD (2024a). TÜRKBESD Basın toplantısı 24 Ocak 2024. http://www.turkbesd.org/Haberler. php?P=61 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 17.03.2024.
• TÜRKBESD (2024b). TÜRKBESD Basın toplantısı 01 Ağustos 2024. http://www.turkbesd.org/Haberler. php?P=63 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 24.11.2024.
• Yaşar, O. (2013). Türkiye’de beyaz eşya sanayi. Marmara Coğrafya Dergisi, (21), 150-183.