Mardin’de Tarihsel Süreçte Ermeni-Arap İlişkilerinin Ermenice ve Arapça Üzerindeki Etkileşimleri

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 31 - 53, 30.10.2020

Yıldız Deveci Bozkuş

Öz

Bu makalede ilk olarak geçmişten günümüze dini, ekonomik, siyasi ve kültürel açıdan Mardin yöresindeki Ermeni-Arap ilişkilerine kısaca yer verilecektir. Bu kapsamda ilk etapta iki toplum arasındaki ilişkilerin Ermenice ve Arapça üzerindeki etkisinden hareketle söz konusu toplulukların birbiri ile ve diğer diller ile olan ilişkileri değerlendirilmeye çalışılacaktır. Başta günlük yaşamda kullanılan Ermenice-Arapça olmak üzere iki toplum arasındaki etkileşimin edebi çalışmalara yansımaları da göz önünde bulundurularak, Arapçanın Ermeniceyi ne oranda etkilediği değerlendirilecektir. Günümüzde Mardin’de özellikle Ermenice ve Arapça yazılı çift dilli mezar taşlarının varlığı, bunun yanı sıra Ermenice-Arapça isimlerin mevcudiyeti ile zamanla bazı Hıristiyan toplulukların Araplaşmış olduğu da göz önünde bulundurulduğunda bu konuda birden fazla argümanın olduğu söylenebilir. Çalışma sırasında Ermenice el yazmaları, Arapça konuşan Mardin Ermenileri, döneme dair gazeteler, istatistiki veriler, konuyla ilgili yabancı seyyahların raporları ve Ermeni Patrikhanesi kayıtları esas alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ermenice, Arapça, Mardin, Ermeni-Arap İlişkileri

Armenian-Arab Relations in the Historical Process in Mardin Interactions on Armenian and Arabic

Öz

In this article, at first we will discuss from past to present Arabian-Armenian relations religious, economic, political and cultural aspects of Mardin province. In this context, starting with the affect of relations between two societies on Armenian and Arabic, we will try to evaluate the interaction of each other and the status and progress. Not only the interaction between Armenian and Arabic daily languages but also considering the implications of literary studies, we will evaluate how much Arabic effected Armenian language. Considering that today in Mardin, there are lots of Arabic and Armenian bilingual gravestones, the presence of Armenian and Arabic names and the fact that in time some Christian communities became Arabian, we can say that there are lots of arguments to do. During the study Armenian manuscripts, Arabic-speaking Armenians of Mardin, the newspapers of the period, statistical data, foreign travelers’ reports of the subject, “Zü’l-Kâdiriyye” books data, Armenian patriarchate records, Ottoman archives will be based on.

Anahtar Kelimeler

Armenian, Arabic, Mardin, the Armenian-Arab Relations

Kaynakça

• Acaryan, Hraçya (1901). Ermeni Dili Tarihi, Cilt II, Erivan: 1901, Vartanuş Çerme, (Çev.) İstanbul: Kasım 2011-Ocak 2012,13 Ağustos 2007, Yaba.
• Aydın, Suavi, Kudret Emiroğlu, Oktay Özel, Süha Ünsal (2000). Mardin, Aşiret- Cemaat-Devlet, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Barker, G. (1985). O’nun İzinde Hıristiyanlık ve Laiklik Tarihi, İstanbul: Zafer. Çetinoğlu, Sait (2011), Diyarbakır Tebliğleri, Mardin Diyarbakır’da Ermeni Mallarını Kim Aldı, İstanbul: Hrant Dink Vakfı.
• Ercan, Yavuz (2001). Osmanlı Yönetiminde Gayrimüslimler, Ankara: Turhan.Hoefer, Hans, Goldz T. (Eds) (1988). Turkey, Singapore. Washington: APA Pub. Kevork Pamukciyan, (İngilizceden Çev.).
• Giragosyan, Amalya (1970), Ermeni Basın Bibliyografyası (Ermenice), Erivan.
• Günaltay, Şemsemdin (1951). Yakın Şark Tarihi, Cilt 4, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Honigmann, Ernst (1970). Bizans Devletinin Doğu Sınırı, Fikret Işıltan (Türkçe’ye Çev.), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Noyan, Sadettin (2013). Mezopotamya’da (El Cezire)’da Kültür, Kimlik, Dil ve Politika. Ankara: Feryal. Lammens Henri ,İslam Ansiklopedisi, Suriye mad. s. 51.
• İpek, Kadri (1944). Cenup Doğu Anadolu’nun Eski Zamanları, İstanbul: Güven.
• I.E.S. Edwards – C.J. Gadd – N.G.L. Hammond (Hgg.) (1971). The Cambridge Ancient History. I. Part 2. Early History of the Middle East, Cambridge: Cambridge.
• Tütengil, Cavit Orhan (ftzok1954). Diyarbakır Basın Tarihi Üzerine Notlar Gazetelerle Dergiler (1869-1953), İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Sevim, Ali (1983). Genel Çizgileriyle Selçuklu-Ermeni İlişkileri, Ankara: Türk Tarih Kurumu. Von Hoffmeister, E. (1910). Kairo, Bagdad, Konstantinopel: Wanderungen und Stimmungen (Vol. 30). Teubner. Özcoşar, İ. (2006). 19. yüzyılda Mardin Süryanileri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Erciyes, (s. 221-228).