The History Behind the Wall: Sheikh Mohammed Farisi Zawiyah

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 55 - 63, 30.10.2020

Murat Çağlayan

Öz

In May 2019, a masonry retaining wall in the Gül Neighborhood in the historical urban site of the Mardin’s Artuklu district was collapsed due to excessive rainfall. Architectural traces of an old building, hidden behind the wall, were unearthed thanks to the demolishment of this wall, aligned of the road to the northwest of the old government mansion. Many remarkable and unfounded comments have been made about the ruin in order to enlight its original structure. The article aimes to prove this ruins’ original structure in the light of the archival documents. According to the findings, the area in front of the wall and the ruins behind the wall belong to Sheikh Muhammad Farisi Zawiyah, which is composed of a small masjid, tomb and fountain iwan. The significant information was gained about the characteristics, waqf information and service people of this monument, which is not known when and why it was demolished. The masjid of the zawiyah, whose initial construction date information was not available, was actively used by the officers of the government building in the nineteenth century. The building continued to serve as the official mosque of the government mansion until the Republican era.

Anahtar Kelimeler

Architectural History, Mardin, Ruin, Zawiyah, Masjid, Tomb, Waqf

Duvarın Arkasındaki Tarih Şeyh Muhammed Farisi Zaviyesi

Öz

2009 yılının Mayıs ayında, Mardin ili Artuklu ilçesi kentsel sit alanı içindeki Gül Mahallesi’nde eski bir istinat duvarı aşırı yağış sonucu yıkılmıştır. Eski Hükümet Konağı’nın kuzeybatısındaki yolun bitişiğinde bulunan duvarın yıkılması ile arkasında saklı kalan bir yapıya ait mimari izler gün yüzüne çıkmıştır. Bu kalıntının hangi yapıya ya da neye ait olduğuna yönelik asıllı asılsız birçok yorum yapılmıştır. Makale, arşiv belgeleri ışığında bu kalıntının hangi yapıya ait olduğunu ispat etmeyi amaçlamaktadır. Verilere göre duvarın önündeki bu alan ve duvarın arkasındaki kalıntılar; mescit, türbe ve çeşmeli eyvandan müteşekkil olan Şeyh Muhammed Farisi Zaviyesi’ne aittir. Kesin olarak hangi tarihte ve hangi sebep ile yıkıldığı anlaşılamayan bu anıtın özellikleri, vakıf bilgileri, hizmet edenleri hakkında önemli verilere ulaşılmıştır. İlk inşa tarihi bilgilerine ulaşılamayan zaviyenin mescidi, on dokuzuncu yüzyılda daha çok Hükümet Konağı’nın memurlarınca aktif olarak kullanılmıştır. Yapı, hükümet konağının resmi mescidi olma görevini Cumhuriyete kadar sürdürmüştür.

Anahtar Kelimeler

Mimarlık Tarihi, Mardin, Kalıntı, Zaviye, Mescit, Türbe, Vakıf

Kaynakça

• Abdülgani Efendi. (1999). Mardin Tarihi, (çeviri: Burhan Zengin), Ankara: GAP.
• Atayoğlu, Ş. (2017). 249 Numaralı Mardin Şer’iye Sicil Defteri’nin Transkripsiyon ve Değer¬lendirmesi, (Yüksek lisans tezi). Mardin Artuklu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mardin.
• Bekin, D. (2010). Tarihin Işığında Mardin, Ankara: Korza Yayıncılık. Buzpınar, Ş.T. (2006). Nakîbüleşraf, İslâm Ansiklopedisi, cilt 32, (s.322-324), İstanbul: Türk Diyanet Vakfı.
• Çağlayan, M. (2012). Geleneksel Mardin Kasırlarının İzinde (On the Trail of Tr ad i t i o na l Mardin Pavilions), 7. Uluslararası Sinan Sempozyumu “İz” 28-29 Nisan 2011, (s.126-132), Edirne: Trakya Üniversitesi Rektörlüğü.
• Çağlayan, M. (2015). Mardin Eski Hükümet Konağı Mimarlık Fakültesi Restorasyonu Uygula¬ması. Kârgir Yapılarda Koruma ve Onarım Semineri VII Bildiri Kitabı, (s.84-100). İs¬tanbul: İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı Koruma Uygulama ve Denetim Müdürlüğü.
• Çağlayan, M. (2016). Cumhuriyet Taşrasında Geleneksel Üzerine Modern Şehirleşme: Mardin Örneği. Uluslararası Medeniyet, Şehir ve Mimari Sempozyumu 12-14 Nisan 2016, İstanbul: Türk Tarih Kurumu.
• Çağlayan, M. (2017). Mardin Ortaçağ Anıtları ve Yapım Teknikleri, İstanbul: Hiperyayın.
• Gabriel, A. (1940). Voyages Archéologiques Dans La Turquie Orientale, Paris: E. De. Boccard.
• İzgöer, A. Z. (2002). Diyarbakır Salnameleri, İstanbul: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi.
• Önkal, A. (1992). Cafer b. Ebû Tâlib. İslâm Ansiklopedisi, cilt 6, (s.548-549), İstanbul: Türk Diyanet Vakfı.
• Özcoşar, İ., Güneş, H. H., Dinç, F. (2007). 235 Nolu Mardin Şer’iye Sicili Belge Özetleri, Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayın No:12, İstanbul: İmak.
• Sağlamçubukçu, S.A. (Ed.) 2018. Mardin Şer-iye Sicilleri, Mardin: Dicle kalkınma Ajansı.
• Tanman, M.B., Parlak, S. (2011). Tekke (Zaviye), İslâm Ansiklopedisi, cilt 40, (s.370- 379), İstanbul: Türk Diyanet Vakfı.