Safiyuddîn el-Hillî’nin Artûkiyyât Şiirleri

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 55 - 66, 30.04.2021

Halil Akçay

Öz

Bu çalışmada 700/1300 yılında divan kâtibi olarak Mardin’e yerleşen Safiyyuddîn el-Hillî’nin Artûkiyyât olarak bilinen şiirleri ele alınmıştır. Onun Artuklu hükümdarı el-Meliku’l-Mansûr Necmeddin Gazi için yazdığı bu tür şiirleri, beyti, başlanan harfle bitirme sanatı olan mahbûketu’t-tarafeyn özelliğine sahiptir. Bu sanatsal özelliğinin yanında Mardin’in o dönemki sosyokültürel bir takım ipuçlarını da barındırması açısından önem arz etmektedir.

Bu çalışmada Mardin’in Artuklular döneminde edebî ve kültürel durumu ile dönemin önemli saray şairi ve kâtibi olan Safiyyuddîn el-Hillî’nin hayatı ve edebî kişiliği hakkında bilgi verilecek, şiirlerinde Mardin’i ele alma durumu ortaya konacaktır. Şairin 29 kasideden meydana gelen Artûkiyyât şiirleri ise çalışmanın asıl konusunu teşkil edip şekil ve muhteva açısından incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Şiir, Artuklular, Mardin, Safiyuddîn el-Hillî, Necmeddin Gazi

Safiyuddîn al Hillî’s Artûkiyyât Poems

Öz

In this study, have been discussed the poems known as Artoukiyyât of Safiyyuddîn al Hilli, who settled in Mardin as a divan scribe in 700/1300. This type of poems written by the poet for the Artuklu ruler al Meliku al Mansour Najmaddin İlghazi, has the feature of mahbouket at tarafayn, which is the art of ending the couplet with the initial letter. In addition to this artistic feature, it is important for Mardin to contain some socio-cultural clues of that period.

In this study, will be given information about the literary and cultural situation of Mardin during the Artukids period and the life and literary personality of Safiyyuddîn el-Hillî as an important court poet and clerk of the period. In addition, will be revealed his handling of Mardin in his poems. On the other hand, Artûkiyyât poems of the poet consisting of 29 odes, constitute the main subject of the study and will be examined in terms of form and content.

Anahtar Kelimeler

Poetry, Artukids, Mardin, Safiyuddin al Hillî, Najmaddin Gazi

Kaynakça

• Abdusselâm b. ‘Umer b. Muhammed (2014). Tarihu Mardin min kitabi Ummi’l ‘iber. Thk: Hamdî ‘Abdulmecîd es-Selefî, Beyrut: Dâru’l-muktebes.
• Akçay, H. (2009). “Arap Şiirinde Mardin’e Dair Bazı Yansımalar”. Darulfunun İlahiyat, Cilt 30, Sayı 2, 337–357.
• Artuk, İ. (1944). Mardin Artukoğulları Tarihi. İstanbul: Gençler.
• Bilgicioğlu, B. (2003). “Mardin”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, Ankara: XXVIII/48.
• Corci, Z. (2013). Târîhu âdâbi’l-lugati’l-‘Arabiyye. Kahire: Hindâvî.
• Dolapönü, H. (1972). Tarihte Mardin (Itru’n-nârdîn fî târîhi Mârdîn). İstanbul: Basım yeri yok.
• Ebû Zeyd, A. (1982). el-Bedî‘iyyât fi’l-edebi’l-‘Arabî. Dimaşk: Âlemu’l-kutub. el-Fârikî, Ahmed b Yûsuf el-Ezrak (1959). Târîhu’l-Fârikî, Thk: Bedevî Abdullatîf Avz, Kahire: el-Matâbi‘u’l-Emîriyye.
• Ferdi, K. (1939). Mardin Artukluları Tarihi. İstanbul: Dersaadet.
• Günal, V. (2006). Mardin İlinde Kültürel Çekicilikler ve Turizm Amaçlı Kullanım Olanakları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• el-Hamevî, Şihâbuddîn Ebû ‘Abdillâh Yâkût (1977). Mu‘cemu’l-buldân. Beyrut: Dâru Sâdir.
• el-Hillî, Ebu’l-Mehâsin S. (t.y.) Dîvân. Beyrut: Dâru Sâdır.
• Kılıçlı, M. (1998). “Hillî Safiyüddîn”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: XVIII/41-44.
• Özcoşar, İbrahim. (2007). Makalelerle Mardin-I: Tarih-Coğrafya. İstanbul: Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayınları.
• er-Râfi‘î, M. S. (t.y.). Târîhu âdâbi’l-‘Arab. Kahire: Mektebetu’l-Îmân.
• Selîm, M. R. (t.y.). Safiyyuddîn el-Hillî. Kahire: Dâru’l-ma‘ârif.
• Şumeysânî, H. (1987). Medînetu Mardin. Beyrut: ‘Âlemu’l-kutub.
• Taştemir, M. (2003). “Mardin”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, Ankara: XXIII/43-48.ez-Ziriklî, H. (2002). el-A‘lâm (15. Baskı). Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-melâyîn.